Της Αγγελικής Μανωλάκη,
Ίσως στη χώρα μας να μην είναι τόσο διαδεδομένη η επιστήμη της ψυχιατροδικαστικής. Ωστόσο, αποτελεί έναν αξιοσέβαστο και αρκετά δύσκολο κλάδο στο εξωτερικό, ο οποίος μπορεί να αποκτηθεί μετά από πολλά χρόνια σπουδών και εξειδίκευσης. Ο ρόλος του ψυχιατροδικαστή, ή αλλιώς δικαστικού ψυχολόγου, έγκειται στην ενασχόλησή του με ζητήματα ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζουν άτομα τα οποία εμπλέκονται σε υποθέσεις που αφορούν τις δικαστικές αρχές, είτε ως κατηγορούμενοι, είτε ως κατήγοροι, είτε ως μάρτυρες.
Βασικός στόχος του ειδικού είναι να αποφασίσει αν ο κατηγορούμενος μπορεί να δικαστεί, αν φέρει σώας τα φρένας, αν αναγνωρίζει τι αδικήματα έχει διαπράξει και τις επιπτώσεις επισύρουν και αν η διανοητική του κατάσταση επιτρέπει να θεωρηθεί υπεύθυνος για τα εγκλήματά του ή αν υπάρχει κάποια ψυχιατρική διαταραχή. Ο ρόλος του είναι κυρίως βοηθητικός και συμβουλευτικός απέναντι στον δικαστή και στο δικαστικό σώμα, ώστε να παρέχει όλες τις κατάλληλες πληροφορίες για να μπορούν να επιβάλλουν την αρμόζουσα ποινή, η οποία να συμβαδίζει με το πνευματικό και νοητικό επίπεδο του δράστη. Χρειάζεται, επομένως, άριστη γνώση της ψυχοπαθολογίας, της γνωστικής και νοητικής αξιολόγησης, αλλά και επαρκείς γνώσεις των δικονομικών διαδικασιών και του ποινικού και αστικού κώδικα, καθώς η συμβολή των ειδικών μπορεί να ζητηθεί και σε υποθέσεις που αφορούν το αστικό δίκαιο, για παράδειγμα δικαστικές υποθέσεις σχετικές με αναγκαστική νοσηλεία και θεραπεία, ικανότητα για δικαιοπραξία, δικαστική συμπαράσταση, επιμέλεια τέκνου.
Επίσης, οι δικαστικοί ψυχολόγοι μπορεί να συνεχίσουν να παρέχουν τις υπηρεσίες τους και μετά το πέρας της δίκης σε τρόφιμους φυλακών ή ψυχιατρικών νοσοκομείων και ιδρυμάτων, σε συνεργασία με το ήδη υπάρχον ειδικευμένο προσωπικό. Αξιολογούν κατά πόσο ένας ασθενής αποτελεί κίνδυνο για τον ίδιο ή τους άλλους ανθρώπους, αν θα βλάψει τον εαυτό του και αν ναι με ποιον τρόπο πιθανότατα και φυσικά συμμετέχουν στη διαμόρφωση του προγράμματος νοσηλείας και θεραπείας, το οποίο θα έχει τη μέγιστη αποτελεσματικότητα για τον εκάστοτε ασθενή.
Επιπρόσθετα, η συμβολή των ειδικών στις διαδικασίες πρόωρης αποφυλάκισης κρίνεται αναγκαία, καθώς έχουν λάβει την κατάλληλη εκπαίδευση για να μπορούν να διακρίνουν αν έχει επέλθει ο σωφρονισμός του κρατούμενου, αν αποτελεί κίνδυνο για την κοινωνία, αν υπάρχει ρίσκο υποτροπής ή επανάληψης του εγκλήματος αλλά και αν ο ίδιος ο τρόφιμος νιώθει ψυχολογικά έτοιμος για να επανέλθει στην κοινωνία και αν πιστεύει ότι μπορεί να ανταπεξέλθει επαρκώς στις νέες προκλήσεις.
Δυστυχώς, στην Ελλάδα, αν και υπάρχουν αξιόλογα μεταπτυχιακά προγράμματα που περιέχουν επαρκείς γνώσεις, δεν υπάρχει η ακόλουθη επαγγελματική απορρόφηση στο δικαστικό σύστημα, σε ψυχιατρικά ιδρύματα ή στα σωφρονιστικά ιδρύματα, με αποτέλεσμα, όσοι απόφοιτοι ψυχολογίας ή συναφών κοινωνικών επιστημών να επιθυμούν να εκπαιδευτούν στον συγκεκριμένο κλάδο να επιλέγουν να φύγουν από τη χώρα και να αναζητήσουν εργασία στο εξωτερικό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Forensic psychiatry, healthcareers.nhs.uk, διαθέσιμο εδώ
- Η άσκηση της ψυχιατροδικαστικής και η ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη στην Ελλάδα, pandemos.panteion.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ψυχιατροδικαστική / Δικαστική Ψυχιατρική,larisa-paidopsyxiatros.gr, διαθέσιμο εδώ
