Της Σοφίας Τάνα,
Κανείς δε φανταζόταν πως, τον Απρίλιο του 1849, η αναγκαστική απαγόρευση ενός χριστιανικού εθίμου, που παίρνει σάρκα και οστά κάθε Πάσχα, θα στεκόταν αφορμή για να επωμιστεί το Ελληνικό Κράτος μια θεόρατη υποχρέωση έναντι του Άγγλου υπηκόου Δον Πατσίφικο. Ποιος, όμως, ήταν αυτός ο άνθρωπος, που κατάφερε να γονατίσει με τις δαψιλές απαιτήσεις του το Ελληνικό Κράτος και να το φέρει, εν τέλει, σε μια άκρως δυσμενή θέση;
Ο Δαυίδ Πατσίφικο (κοινώς Δον Πατσίφικο) γεννήθηκε το 1784 στο Γιβραλτάρ, απ’ όπου και έλαβε την αγγλική υπηκοότητα, ως αποτέλεσμα της τότε αγγλικής κυριαρχίας στην περιοχή, χωρίς να διαπλέκεται το γεγονός ότι προερχόταν από Εβραίους γονείς πορτογαλικής καταγωγής. Ανέλαβε την υποχρέωση να τελέσει χρέη προξένου της Πορτογαλίας στο Μαρόκο (1835-1836), ενώ, στη συνέχεια, εγκαταστάθηκε επί μονίμου βάσεως στην Ελλάδα ως πρόξενος του πορτογαλικού κράτους στην Αθήνα (1836-1842), απ’ όπου και καθαιρέθηκε εξαιτίας υπονοιών καταχρήσεων. Κατόπιν αφαίρεσης του αξιώματός του, δεν αναζήτησε λύτρωση στη φυγή, αλλά συμφεροντολογικά προσκολλήθηκε στον κύκλο της Δούκισσας της Πλακεντίας, στηρίζοντας, στην πραγματικότητα, το βιοπορισμό του στα βοηθήματά της. Γνωρίζοντας, όμως, εν τη αρίστη πως ουδέν μονιμότερον του προσωρινού, ασχολήθηκε με το εμπόριο, παρουσιάζοντας, μάλιστα, και τοκογλυφικές τάσεις, μέσω των οποίων εξασφάλιζε και την τρυφηλή ζωή του. Κατά την περίοδο εκείνη, διατηρούσε μια κομψή κατοικία, επί της οδού Καραϊσκάκη, στη συνοικία του Ψυρρή.
Κάθε Πάσχα, είχε οριστεί η περιφορά του επιταφίου του Ιερού Ναού του Αγίου Φιλίππου να ακολουθεί πορεία η οποία διερχόταν έξω από το σπίτι του Πατσίφικο. Τη συγκεκριμένη χρονιά, όμως, το 1849, η Ελληνική Κυβέρνηση προέβη σε μια κίνηση που θα προκαλούσε αργότερα το απόλυτο χάος. Πιο συγκεκριμένα, εξαιτίας της επίσημης επίσκεψης του Γαλλοεβραίου μεγαλοτραπεζίτη και βαρόνου Rothschild κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα, με στόχο να μπορέσει η Ελλάδα να λάβει δάνειο, θεωρήθηκε συνετό να προβεί εκτάκτως το Ελληνικό Κράτος στην απαγόρευση του δημοφιλούς εθίμου της καύσεως του ομοιώματος του Ιούδα.
Ο ελληνικός λαός, όμως, μη μπορώντας να κατευνάσει το θρησκευτικό πάθος που τον διακατείχε, αποφάσισε να εναντιωθεί στα λεγόμενα της Κυβέρνησης και να ακολουθήσει τα δικά του θέλω. Έτσι, η τέλεση του εθίμου προγραμματίστηκε για τη Δευτέρα του Πάσχα στην Πλατεία Ηρώων, στην περιοχή του Ψυρρή. Κατ’ επέκταση, κατά τη διάρκεια καταβολής υψίστης προσπάθειας, προκειμένου να τελεστεί ευλαβικά το έθιμο της καύσεως του Ιούδα, τα πνεύματα οξύνθηκαν, φέρνοντας σε καθολική ρήξη τα δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα. Ο όχλος, κυριευμένος από την παρορμητικότητα της στιγμής και οργισμένος με την αστυνομία, που λόγω της απαγόρευσης προσπάθησε με την αθέμιτη χρήση βίας να επιβληθεί στο λαό, που τόσο καιρό έβραζε μέσα του, ξεχύθηκε ενάντια του Εβραίου Πατσίφικο. Πιο συγκεκριμένα, αποφάσισαν να του επιρρίψουν ευθύνες για την, κατά τη γνώμη τους, αποτρόπαια πράξη, που πρόσβαλε τα θρησκευτικά τους πιστεύω, με αποτέλεσμα να επιτεθούν στην οικία του. Από τη μανία με την οποία κατέστρεφαν και λεηλατούσαν τη περιουσία του Πατσίφικο, ο ίδιος μόλις που πρόλαβε να ξεφύγει, αναζητώντας αμέσως τη σιγουριά που του πρόσφερε η Αγγλική πρεσβεία, όντας Άγγλος υπήκοος. Βαθύτερη αιτία των πεπραγμένων αυτών αποτέλεσε η υποβόσκουσα αίσθηση του όχλου πως για την απαγόρευση του εθίμου ευθυνόταν ο Πατσίφικο. Οι Άγγλοι προέβησαν με σιγουριά στο βεβιασμένο συμπέρασμα πως υπαίτιοι του όλου συμβάντος και η πέτρα του σκανδάλου, όσον αφορά την υποκινούμενη εξέγερση, ήταν οι γιοί του τότε Υπουργού Στρατιωτικών Κίτσου Τζαβέλλα.
Την επόμενη μέρα, αποφασίστηκε πως τα γεγονότα της προηγούμενης βραδιάς, μιας και δεν ήταν καθόλου ελάσσονος σημασίας, δε θα περνούσαν ως ψιλά γράμματα. Με το πρώτο ξημέρωμα την επόμενη μέρα, ο Άγγλος πρέσβης Sir Edmund Lyons, θέλοντας να διαφυλάξει την ακεραιότητα του αγγλικού κύρους, παρατηρώντας πως κάποιοι προσπαθούν να στηλιτεύσουν την τελειότητά του, και δείχνοντας πως τυλίγει με τις προστατευτικές του φτερούγες όλα τα «παιδιά» του, προέβη σε διάβημα. Στο διάβημα αυτό, με αποδέκτη το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, αναγραφόταν η απαίτηση για άμεση αποζημίωση του πληγέντα, ορίζοντας, μάλιστα, το ύψος της αποζημίωσης στο αστρονομικό, ακόμα και για τα σημερινά δεδομένα, ποσό των 886.736 δραχμών και 67 λεπτών. Προκειμένου κεκαλυμμένα να ελιχθούν όσον αφορά τις απαιτήσεις και να σταθούν και οι ίδιοι στο ύψος της αποζημίωσης, προέβησαν στην αιτιολόγηση της αστρονομικότητας του ποσού ως εξής: Η αξία των κατεστραμμένων επίπλων ανέρχονταν στις 200.000 δραχμές, το χρηματικό ποσό που με τη βία αρπάχθηκε ανέρχονταν στις 9.800 δραχμές, τα ολοκληρωτικά αποδομημένα πορτογαλικά πιστωτικά έγγραφα ανέρχονταν στις 665.000 δραχμές, ενώ, τέλος, για την ψυχική οδύνη που προκάλεσαν οι επιτιθέμενοι στον Πατσίφικο, αιτούνταν αποζημίωση ύψους 12.500 δραχμών.
Το ελληνικό κράτος, όπως προστάζει και η λογική, αρνήθηκε την καταβολή του υπέρογκου αυτού ποσού, απαιτώντας το ζήτημα να οδηγηθεί στη δικαιοσύνη. Εν τω μεταξύ, ο Υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας Πάλμερστον θεώρησε πως η ελληνική δικαιοσύνη δεν είχε δικαιοδοσία πάνω σε ζήτημα που αφορούσε Άγγλο υπήκοο, συμβουλευόμενος μόνο τη γνωμάτευση του συμβουλίου των νομικών του βασιλικού στέμματος.
Αποτέλεσμα της προαναφερθείσας κατάστασης αποτέλεσε η μανία επίδειξης του ακλόνητου εύρους της αγγλικής ισχύος, έπειτα από την άρνηση της Ελλάδας να προσφέρει απλόχερα όσα ζητούσε στο ραδιούργο Πατσίφικο. Ο Πάλμερστον, δηλαδή, θεώρησε συνετό, περί τα τέλη του 1849, να δώσει εντολή στο ναύαρχο Πάρκερ να αποκλείσει με τον αγγλικό στόλο της Μεσογείου τον Πειραιά, ενώ η Βρετανία δεν είχε διστάσει, λίγο νωρίτερα, να θέσει ζήτημα ελληνικής κυριαρχίας στα νησιά Ελαφόνησος και Σαπιέντζα, τεκμηριώνοντάς την με τη δικαιολογία πως ανήκουν στα Επτάνησα, τα οποία εκείνη την εποχή τελούσαν υπό αγγλική κυριαρχία.
Ο ναυτικός αποκλεισμός που επιβλήθηκε στην Ελλάδα, τον Ιανουάριο του 1850, με την ταυτόχρονη κατάσχεση πολεμικών και εμπορικών πλοίων, ζει από τότε στα χρονικά ως δείγμα της «Πολιτικής Κανονιοφόρων», αλλά στην Ελλάδα το γεγονός έχει μείνει στην ιστορία ως «Παρκερικά».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Μαρκεζίνης, Σπ. (1968), Πολιτική ιστορία της νεωτέρας Ελλάδος 1828-1964, 2ος τόμος, Αθήνα: Εκδόσεις Πάπυρος.
- Στούκας, Μ., “Η απίστευτη υπόθεση Πατσίφικο και ο αποκλεισμός του Πειραιά από τον βρετανικό στόλο (1849-1850)”. Άρθρο από το Πρώτο Θέμα, 15/01/2017. Διαθέσιμο εδώ.
- “Υπόθεσις Πασίφικο”. Άρθρο από την ιστοσελίδα hellasarmy.gr. Διαθέσιμο εδώ.
