Της Κατερίνας Φιλακούρη,
Λίγες βδομάδες πριν πέρασα ένα όμορφο τριήμερο στον Βόλο με θέα το βουνό των Κενταύρων από τη μία και τον Παγασητικό από την άλλη. Στο πλαίσιο της ξενάγησης από τον αγαπημένο μου τοπικιστή, διασχίζοντας τον παραλιακό δρόμο της Αγριάς, έμαθα κάτι που δεν γνώριζα. Εκεί γεννήθηκε ο μεγάλος Έλληνας συνθέτης Βαγγέλης Παπαθανασίου, στις 29 Μαρτίου 1943. Ίσως κάποιοι αγνοείτε αυτό το όνομα, πράγμα που μου φαίνεται μάλλον αμφίβολο. Σίγουρα, όμως, έχετε έρθει σ’ επαφή με τον έναν ή τον άλλον τρόπο με τις μοναδικές μελωδίες του, όπως το οσκαρικό «Οι δρόμοι της Φωτιάς», 1982. Κι έτσι, η «Μυθωδία» -που φέτος γίνεται 20 ετών!- έγινε το soundtrack του ταξιδιού.
Όλα ξεκίνησαν το μακρινό 1947 όπου σε ηλικία μόλις τεσσάρων ετών ως σωστό παιδί-θαύμα ξεκίνησε να συνθέτει τα πρώτα του κομμάτια, μην έχοντας καμία μουσική εκπαίδευση. Με τρόπο σχεδόν μαγικό οι νότες ξεχύνονταν από μέσα του. Και δύο χρόνια μετά έδωσε την πρώτη του συναυλία μπροστά σε κοινό. Αυτοδίδακτος και ανυπότακτος στις παραινέσεις των οικείων του να παρακολουθήσει μαθήματα μουσικής, ώστε να καλλιεργήσει το έμφυτο χάρισμά του, θέλησε ν’ ακολουθήσει το ένστικτό του στα πρώτα κρίσιμα χρόνια. Έπειτα, ωστόσο σπούδασε κλασσική μουσική, ζωγραφική και σκηνοθεσία στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στην Αθήνα. Με το συγκρότημα Forminx κατά τη δεκαετία του 60 εισήγαγε την ηλεκτρονική μουσική στη χώρα και μόλις το ’68 άνοιξε τα φτερά του για το Παρίσι.
Στην πόλη του Φωτός μαζί με τον Ντέμη Ρούσο δημιούργησαν το συγκρότημα Aphrodite’s Child και κατέκτησαν την μουσική σκηνή της εποχής. Μετά τη διάλυση του τελευταίου συνέχισε σε solo καριέρα και έντυσε με τη μουσική του ταινίες και ντοκιμαντέρ, αθλητικές διοργανώσεις, τους Ολυμπιακούς Αγώνες [2004] και αναρίθμητες ακόμη σημαίνουσες εκδηλώσεις. Συνεργάστηκε με σημαντικούς ανθρώπους του χώρου, όπου ένα άλμπουμ φωτογραφιών δεν αρκεί για να απεικονίσει την έντονα ενδιαφέρουσα ζωή του. Μελετώντας για το κείμενο αυτό, έπεσα πάνω σε μια επίδειξη μόδας της Mary Katratzou για τα 30 χρόνια της «Ελπίδας». Το show έλαβε χώρο στο Σούνιο μπροστά από το Ναό του Ποσειδώνος. Πρόκειται για μία τοποθεσία που από μόνη της σου προκαλεί δέος, υπό το μυστηριακό φως του φεγγαριού και τη μουσική του Παπαθανασίου η αύρα της έγινε απόκοσμη και ίσως φανταζόταν κανείς πως Σειρήνες τραγουδούν.
Και φτάνουμε στην άλλη μεγάλη αγάπη του Παπαθανασίου: Το Διάστημα. Γι’ αυτόν, να σημειωθεί ότι υπάρχει μεγάλη σύνδεση ανάμεσα στη Μουσική-τον Άνθρωπο-και το Διάστημα. Κι έτσι, από τη μία η κοσμολογική οπτική του συνθέτη περί μουσικής και από την άλλη η αγνή αγάπη του για το Διάστημα αποτυπωμένη στις μελωδίες του, ίσως ήταν αυτά που προσέλκυσαν τη NASA, αλλά και άλλους διαστημικούς οργανισμούς, να συνεργαστεί με τον Έλληνα Συνθέτη. Το 1995, το International Astronomical Union Minor Planet Center έδωσε το του (Vangelis) στον Αστεροειδή 6354, αποδίδοντας φόρο τιμής στην προσφορά του στον κόσμο της Μουσικής και την αγάπη του για το Διάστημα.
Είκοσι χρόνια πριν, το καλοκαίρι του 2001 έλαβε χώρα μία από τις ωραιότερες συναυλίες όλων των εποχών. Στους Στύλους του Ολυμπίου Διός παρουσίασε ένα έργο του, τη «Μυθωδία», την οποία είχε ήδη συνθέσει περίπου μία δεκαετία πριν, και η NASA την επέλεξε για να συνοδεύσει τη διαστημική της αποστολή «Οδύσσεια στον Άρη». Κατά τη διάρκεια της παράστασης προβάλλονταν εικόνες από την αρχαία ελληνική Μυθολογία και διαστημικές εικόνες από τον Πλανήτη Άρη. Τα σολιστικά μέρη του έργου ερμήνευσαν οι σοπράνο Τζέσι Νόρμαν και Κάθλιν Μπατλ. Επίσης, συμμετείχε η Μητροπολιτική Ορχήστρα του Λονδίνου, η 120μελής χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ενώ ο ίδιος ο συνθέτης χειριζόταν τα πλήκτρα. Δύο έτη μετά, η NASA τον τίμησε με το μετάλλιο δημόσιας συνεισφοράς σε αναγνώριση της εξαιρετικής προσφοράς του στο όραμά της.
Θα κλείσω με λίγα λόγια του Συνθέτη όταν για την έμπνευση και τη δημιουργία:
«Είναι πολύ δύσκολο όταν δημιουργώ κάτι να πρέπει να εξηγήσω πώς το έκανα», λέει, «γιατί το έκανα, τι αισθάνθηκα όταν το έκανα, ποιοι είναι οι λόγοι που το έκανα, τι σημαίνει αυτό και όλα τα παράγωγα αυτών των ερωτημάτων. Είναι πολύ δύσκολο για εμένα, γιατί τη στιγμή που δημιουργώ δεν σκέφτομαι τίποτα. Γιατί, αν σκεφτώ, δεν πρόκειται να δημιουργήσω. Το μόνο που γνωρίζω την ώρα που δημιουργώ είναι η δύναμη και το αίσθημα της δημιουργίας, χωρίς να δύναμαι να γνωρίζω τίποτε άλλο. Είναι, με άλλα λόγια, σαν η δημιουργία να τρέχει πιο γρήγορα από τη σκέψη».
ΥΓ: Παράπονό του είναι ότι όσο πιο πετυχημένος γινόταν τόσο πιο δέσμιος/περιορισμένος βρισκόταν στις επιταγές της μουσικής βιομηχανίες. Κι είναι μεγάλα τα δεσμά, αφού πρόκειται για τον πιο βραβευμένο μουσικοσυνθέτη της ηλεκτρονικής κλασσικής μουσικής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Vangelis – Music is demanding, YouTube.com, διαθέσιμο εδώ.
- The Mary Katrantzou Spring/Summer 2020 show at the ancient Temple of Poseidon on Cape Sounion, YouTube.com, διαθέσιμο εδώ.
- Βαγγέλης Παπαθανασίου – η παγκόσμια μουσική ιδιοφυία, ellines.com, διαθέσιμο εδώ.
- Το παγκόσμιο στυλ του Βαγγέλη Παπαθανασίου, andro.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Βαγγέλης Παπαθανασίου: «Αν δεν υπήρχε η νύχτα, δεν θα μπορούσε να γεννηθεί το Φως», kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ.
