Της Μαρίας Κελεπούρη,
Με αφόρμηση τη Μικρασιατική Καταστροφή ως την τραγική κατάληξη της «Μεγάλης Ιδέας», ο Μιχάλης Παπαδόπουλος συνθέτει ένα ιστορικό πανόραμα της εποχής που συνέπεσε με τα χρόνια της νιότης του και οι επιλογές της έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους μέχρι σήμερα. Στο βιβλίο του, Καλειδοσκόπιο μιας εποχής – όπως την έζησα, που κυκλοφόρησε φέτος τον Ιούνιο από τις Εκδόσεις Επίκεντρο, ξεφυλλίζει τις σελίδες της ζωής του και μοιράζεται με τον αναγνώστη τα κομβικά γεγονότα του προηγούμενου αιώνα, καθώς και τον αντίκτυπό τους στη διαδρομή του.
Ο Μιχάλης Παπαδόπουλος ξεκίνησε τις σπουδές του στη Πολυτεχνική Σχολή της Θεσσαλονίκης ως πολιτικός μηχανικός, αντικείμενο με το οποίο ασχολήθηκε μετά την αποφοίτησή του ως ελεύθερος επαγγελματίας. Έπειτα από την εκπόνηση της διδακτορικής του διατριβής στο Άαχεν της Γερμανίας, επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη, όπου αφοσιώνεται στην ακαδημαϊκή του καριέρα. Το 1976, εκλέγεται καθηγητής στο τμήμα, από το οποίο αποφοίτησε, ενώ τα επόμενα χρόνια ανέρχεται στη θέση του Κοσμήτορα και διατελεί Αντιπρύτανης και Πρύτανης (1997-2003) του ΑΠΘ. Για τη συνεισφορά του στο πεδίο των επιστημονικών σχέσεων μεταξύ της Ελλάδας και της Γερμανίας, έχει τιμηθεί από τον Πρόεδρο της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, με τον «μεγάλο σταυρό αξίας», τη μεγαλύτερη αναγνώριση που μπορεί να λάβει ένας μη Γερμανός πολίτης. Ύστερα από την ολοκλήρωση της πρυτανικής του θητείας, καλείται να αναλάβει τη θέση του Προέδρου του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (2004-2006), ενώ ένα από τα επόμενα επιτεύγματά του αποτέλεσε η συμβολή του στη συγκρότηση και στην μετέπειτα έγκριση της οριστικής λειτουργίας του Πανεπιστημίου Frederick στην Κύπρο, στο οποίο κατείχε τη θέση του Πρύτανη.
Η έλευση των γονιών του στην Καστοριά, ως αναπόφευκτο αποτέλεσμα της ανταλλαγής των πληθυσμών το 1923, έμελλε να είναι μόνο η αρχή των μετακινήσεων που θα ακολουθούσαν, λόγω της ευμετάβλητης τότε περιόδου. Όμως, η μοίρα των μετακινήσεων θα τον συντρόφευε κι αργότερα, όταν δημιούργησε τη δική του οικογένεια. Στην πορεία της αφήγησής του, ο συγγραφέας ανασύρει τις αναμνήσεις των νεανικών του χρόνων, από τις δυσκολίες, αλλά και τις ξέγνοιαστες στιγμές που δεν έσβησαν ούτε στα σκοτεινά χρόνια της κατοχής, ως την μετάβαση στην ωριμότητα, με την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο και την συνειδητοποίηση των ευθυνών που έφερε πια η ενήλικη ζωή.
Έχοντας εργαστεί ως πολιτικός μηχανικός, ο Μιχάλης Παπαδόπουλος αποφασίζει να εγκατασταθεί με την οικογένειά του στη Γερμανία, με σκοπό την διεξαγωγή του διδακτορικού του, όταν η Ελλάδα βρισκόταν υπό δικτατορικό καθεστώς. Από την εμπειρία διαμονής του εκτός της πατρίδας, μάς παρουσιάζει τα εμπόδια που ανέκυψαν κατά την περίοδο προσαρμογής, καθώς και τις διαφορές στη νοοτροπία των δύο χωρών, που ειδικά εκείνη την εποχή δεν μπορούσαν να μην προκαλέσουν έκπληξη στους νεοφερμένους.
Σημαντικό μέρος του βιβλίου αφιερώνεται και στα χρόνια της Μεταπολίτευσης και κατ’ επέκταση, στον πολιτικό αναβρασμό στο πανεπιστημιακό γίγνεσθαι, ενώ λόγω της θέσης του ως Καθηγητή και αργότερα ως Πρύτανη, μάς δίνεται η δυνατότητα να γνωρίσουμε εκ των έσω τις επιστημονικές ζυμώσεις, αλλά και τις διεργασίες ανοικοδόμησης του Αριστοτελείου, για να αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο πανεπιστημιακό ίδρυμα της χώρας. Ομολογουμένως, ο Μιχάλης Παπαδόπουλος υπήρξε μια μορφή που άφησε το στίγμα της όχι μόνο στην ανάπτυξη του πανεπιστημίου, αλλά και στην άνθηση των πολιτιστικών και κοινωνικών θεσμών της πόλης. Άλλωστε, η συνεισφορά του επιβεβαιώνεται τόσο από τα έργα του, όσο και από τα λεγόμενα συνεργατών του και μη, που παρατίθενται μέσα στο βιβλίο. Τα αναφερόμενα στατιστικά στοιχεία σε συνδυασμό με τα αποσπάσματα από εφημερίδες, όπως και οι φωτογραφίες διανθίζουν την διήγηση και προσφέρουν μια παραστατική αντίληψη των πολιτικών συνθηκών της εποχής.
Τα βιογραφικά στοιχεία συμπορεύονται με τα τεκταινόμενα των προηγούμενων χρόνων, αποδεικνύοντας την επίδραση των ιστορικών εξελίξεων στα προσωπικά βιώματα, αλλά και την πρόοδο ενός ανθρώπου μέσα στον ρου της ιστορίας. Ζώντας σε χρόνια που η Ελλάδα μεταβαίνει από την εξαθλίωση του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και τις αγριότητες του εμφυλίου στην σταδιακή εκβιομηχάνιση και αστικοποίησή της, φτάνοντας στο ζενίθ μιας υποτιθέμενης ευμάρειας, για να δεχθεί έπειτα τις συνέπειές της, ο Μιχάλης Παπαδόπουλος καταφέρνει να μείνει πιστός στη δημοκρατική του συνείδηση, χωρίς να διάκειται προς οποιαδήποτε πλευρά. Αυτό που θα έλεγα πως χαρακτηρίζει το βιβλίο στο σύνολό του, είναι η αντικειμενική σκοπιά που διατηρεί ο συγγραφέας απέναντι στις εξελίξεις, δίχως να μεροληπτεί, αλλά αναγνωρίζοντας τα όποια σωστά και λάθη του παρελθόντος. Άλλωστε, η πορεία του αποτελεί απόδειξη αυτής της στάσης ζωής του.
Έμπειρος πια από τη ζωή, ο Μιχάλης Παπαδόπουλος ξεδιπλώνει τις αναμνήσεις του, όχι απλώς για να καταγράψει τα πεπραγμένα, αλλά σαν έναν απολογισμό ζωής, στον οποίο δεν παραλείπει να τονίσει τη στήριξη της συζύγου του όλα αυτά τα χρόνια. Το Καλειδοσκόπιο μιας εποχής – όπως την έζησα είναι μια ανασκόπηση των βιωμάτων του ως ένα αμφίδρομο παιχνίδι με την ιστορία και ταυτόχρονα, μια πηγή για τα γεγονότα των τελευταίων δεκαετιών που εγείρουν το ενδιαφέρον, ακριβώς γιατί μάς προσφέρονται μέσα από τα μάτια ενός ανθρώπου που αποτέλεσε μέρος τους.
