Του Χάρη Πασχαλάκη,
Ο εθισμός κάποτε θεωρούταν μια ασθένεια η οποία σχετιζόταν με τις ουσίες, το ποτό και το τσιγάρο. Σήμερα, όμως, η έννοια του εθισμού έχει πάρει άλλη τροπή και έχει αλλάξει. Πλέον σχετίζεται και με πολλά διαφορετικά θέματα, όπως είναι τα ψώνια, ο τζόγος, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, ακόμα και η ζάχαρη, με τον άνθρωπο να μην μπορεί να ελέγξει ούτε τον ίδιο του τον εαυτό σε πράγματα που γνωρίζει πως του δημιουργούν πρόβλημα.
Στη σύγχρονη εποχή, όλο και περισσότεροι άνθρωποι γίνονται επιρρεπείς σε τέτοιου είδους καταναγκαστικές συμπεριφορές, με αποτέλεσμα το φαινόμενο αυτό να λαμβάνει επικίνδυνες διαστάσεις. Όπως έχουν δείξει έρευνες και έχουν δηλώσει αρκετοί επιστήμονες, οι συνήθειες αυτές επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από μια ουσία του εγκεφάλου, την ντοπαμίνη, η οποία οδηγεί σε αυτές τις ασυγκράτητες επιθυμίες που πολλές φορές δεν μπορούν να ελεγχθούν, ωθώντας, μάλιστα, το άτομο σε σκοτεινά μονοπάτια.
Πολλά από τα είδη εθισμού σχετίζονται με τη συμπεριφορά και δεν θεωρούνται σωματικά, μιας και δεν πρόκειται για εξαρτήσεις που έχουν σχέση με οποιαδήποτε ουσία. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ο τζόγος, ο οποίος αναγνωρίστηκε ιατρικά το 2013. Τα προβλήματα και η δύσκολη καθημερινότητα του σύγχρονου κόσμου αποτελούν τεράστιο παράγοντα για τον οποίο οι άνθρωποι τείνουν να βρίσκουν διαφυγή σε ουσίες και οτιδήποτε αποτελεί εθισμό. Ορισμένες φορές, οι καταναγκαστικές συμπεριφορές εκδηλώνονται για να καλύψει το άτομο κάποιο άλλο πρόβλημα ή για να βρει «καταφύγιο» από τις δύσκολες καταστάσεις που υφίσταται. Δεν μπορούμε, πάντως, να παραβλέψουμε και το γεγονός ότι πολλές από αυτές τις συμπεριφορές εθισμού πραγματοποιούνται με το πάτημα ενός κουμπιού, του γνωστού «like». Πολλοί γονείς έχουν επισημάνει πως η ανησυχία τους για να μην εθιστούν τα παιδιά τους στο διαδίκτυο είναι η διπλάσια από το να εθιστούν στα ναρκωτικά και στα τυχερά παιχνίδια, δήλωση η οποία καταδεικνύει τη σοβαρότητα της κατάστασης.
Πάντως, υπάρχουν πολλοί που δεν συμφωνούν με τον ορισμό των νέων διαταραχών ως εθισμών. Αυτός είναι και ο λόγος που μόνο ο τζόγος και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια βρίσκονται στη λίστα των εθισμών από τον WHO. Ωστόσο, με το πέρασμα των χρόνων τείνει να αλλάζει η συγκεκριμένη κατάσταση. Ας πάρουμε για παράδειγμα τη σεξομανία. Πολλές φορές, στο παρελθόν, δεν αντιμετωπιζόταν ως πρόβλημα, αλλά ως μια φυσιολογική κατάσταση. Παρ’ όλα αυτά, οι νευροεπιστήμονες, που είχαν τη δυνατότητα να μελετήσουν τον εγκέφαλο ανθρώπων με τέτοιες τάσεις, παρατήρησαν ότι είχαν πολλές ομοιότητες με τους τοξικομανείς. Διαπιστώνεται, δηλαδή, με αυτόν τον τρόπο ότι μπορεί να νιώθει κανείς εξάρτηση ακόμα και σε πράγματα που δεν «πηγαίνει» ο ανθρώπινος νους ή σε καταστάσεις που καμια φορά τείνουμε να διακωμωδούμε, όπως για παράδειγμα την επιθυμία ενός ατόμου να επιδίδεται σε σεξουαλικές πράξεις με πολλούς ερωτικούς συντρόφους.
Εντούτοις, η νέα μας πρόκληση σήμερα είναι να επικεντρωθούμε στην αντιμετώπιση του εθισμού μας στην τεχνολογία. Το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, ενώ το κινητό τηλέφωνο έχει γίνει η προέκταση του χεριού μας. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι ο γνωστός ψυχίατρος Dr. Owen Bowden-Jones έχει χαρακτηριστικά δηλώσει ότι: «Οι νεότερες γενιές θα αποκοπούν κοινωνικά και θα περνούν περισσότερες ώρες στην εικονική παρά στην πραγματική ζωή». Πολλοί από εμάς μπορεί να μην το συνειδητοποιούμε αλλά είμαστε σκλάβοι των τηλεφώνων μας, κάτι το οποίο είναι εμφανές ειδικά όταν το πρώτο πράγμα που θα κάνουμε το πρωί, όταν ξυπνήσουμε, είναι να «τσεκάρουμε» το κινητό μας. Για αυτό το λόγο, καθίσταται αναγκαίο να βάλουμε ένα μέτρο. Άλλωστε, μάλλον η ντοπαμίνη στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν φέρνει κάποια ουσιώδη ευχαρίστηση από ότι φαίνεται.
Καθώς, λοιπόν, η τεχνολογία πλέον εντάσσεται όλο και περισσότερο στη ζωή μας, είναι σημαντικό να μάθουμε να τη διαχειριζόμαστε με τον σωστότερο δυνατό τρόπο. Υψίστης σημασίας είναι κυρίως να δοθεί η απαραίτητη ενημέρωση από τους γονείς αλλά και τους εκπαιδευτικούς προς τα παιδιά, καθώς αυτά εμφανίζονται ως πιο εύκολα χειραγωγούμενα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Συνεπώς, αντιλαμβανόμαστε ότι καθίσταται απαραίτητη η παροχή «ηλεκτρονικής» παιδείας από μικρή ηλικία, προκειμένου να αποφευχθεί κάθε μορφή μελλοντικού εθισμού καθώς και για να γίνεται σωστή χρήση των τεχνολογικών μέσων και στην ενήλικη ζωή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Έρευνα: Εθισμένος στο διαδίκτυο ένας στους επτά εφήβους, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Είμαστε όλο και πιο εθισμένοι;, tvxs.gr, διαθέσιμο εδώ
