Της Φρύνης Κομινάκη,
Πρόσφατα, η σουηδική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα κατασκευαστούν δώδεκα οδογέφυρες άγριας ζωής για να βοηθήσουν τις μετακινήσεις των ταράνδων και να τους επιτρέψουν να φτάνουν με ασφάλεια και ευκολία στα πεδία βοσκής.
Αυτή η απόφαση λήφθηκε, αφού κάθε χρόνο και συγκεκριμένα την άνοιξη η κυκλοφοριακή συμφόρηση στον κεντρικό αυτοκινητόδρομο της Σουηδίας είναι συχνή, καθώς εκατοντάδες τάρανδοι που επιβλέπονται από ιθαγενείς βοσκούς Sami διασχίζουν την άσφαλτο, ξεκινώντας το ταξίδι τους προς τα δυτικά μετά από έναν χειμώνα στο φαράγγι κοντά στην πόλη Umeå. Καθώς ο κύριος αυτοκινητόδρομος της Σουηδίας έχει γίνει πολυσύχναστος, το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στις διασταυρώσεις, ειδικά όταν οι αρχές δεν φτάνουν εγκαίρως για να κλείσουν τον δρόμο. Μερικές φορές οι οδηγοί προσπαθούν να προσπεράσουν τα κοπάδια ταράνδων, προκαλώντας μεγάλη κυκλοφοριακή συμφόρηση, καθώς οι Sami μάχονται για να διατηρήσουν τον έλεγχο.
Οι γέφυρες άγριας ζωής, επίσης γνωστές ως “ecoduct” στις Κάτω Χώρες, είναι διαβάσεις που επιτρέπουν στα ζώα να διασχίζουν έναν δρόμο με ασφάλεια και να μετακινούνται στο φυσικό τους τοπίο. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, τα δυστυχήματα στον δρόμο αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου για πολλά είδη σπονδυλωτών, αφού σκοτώνονται περισσότερα από ένα εκατομμύριο ζώα καθημερινά.
Πιστεύεται ότι «πράσινες γέφυρες» βοηθούν στην αποτροπή δισεκατομμυρίων θανάτων ζώων που συμβαίνουν κάθε χρόνο στους δρόμους και «εξουδετερώνουν» τις ακούσιες συνέπειες της ανθρώπινης υποδομής, γι’ αυτό και είναι μια λύση που υιοθετείται όλο και πιο συχνά σε όλο τον κόσμο.
Φυσικά, η λύση αυτή δεν είναι καινούργια. Η ιδέα κατασκευής μιας τέτοιας γέφυρας αναπτύχθηκε για πρώτη φορά στη Γαλλία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 και η αποτελεσματικότητά της έγινε αντιληπτή από την πρώτη στιγμή.
Για να καταλάβουμε το μέγεθος του προβλήματος, μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες συμβαίνουν περισσότερα από ένα εκατομμύριο τέτοια δυστυχήματα ετησίως, στα οποία εκτός από τα ζώα τραυματίζονται και οι άνθρωποι – περίπου 200 πεθαίνουν κάθε χρόνο, σύμφωνα με την Εθνική Αρχή Ασφάλειας Κυκλοφορίας. Και ο αριθμός αυτών των θανατηφόρων ατυχημάτων αυξάνεται συνεχώς. Επιπλέον, στις Η.Π.Α. υπάρχουν 21 απειλούμενα είδη, των οποίων η επιβίωση απειλείται περαιτέρω από τη θνησιμότητα των αυτοκινητιστικών ατυχημάτων, όπως τα ελάφια Key στη Florida, τα πρόβατα bighorn στην California και οι κόκκινες χελώνες στην Alabama.
Εξαιρετικό παράδειγμα διαβάσεων άγριας ζωής αποτελεί ο Εθνικός Δρυμός Banff στην Αλμπέρτα του Καναδά, όπου ένα εκτεταμένο δίκτυο υπόγειων διαβάσεων και γεφυρών βοηθούν τη διέλευση άγριων ζώων από την εθνική οδό Trans-Canada, τον μακρύτερο δρόμο της χώρας.
Στην Ολλανδία οι γέφυρες άγριας ζωής αποτελούν μέρος του εθνικού δικτύου προστατευόμενων περιοχών, το οποίο μεταξύ άλλων στοχεύει και στην ενίσχυση της βιοποικιλότητας. Εκεί έχουν κατασκευαστεί περισσότερες από 600 διαβάσεις για την προστασία ασβών, ελαφιών και άλλων θηλαστικών. Η μεγαλύτερη απ’ αυτές είναι η Natuurbrug Zanderij Crailoo, η οποία έχει έκταση περίπου 800 μέτρα και θεωρείται η μεγαλύτερη παγκοσμίως μέχρι στιγμής.
Σε τμήματα του Queensland της Αυστραλίας ο πληθυσμός κοάλα έχει μειωθεί ραγδαία τις τελευταίες δεκαετίες, με κύρια αιτία θανάτου τα αυτοκινητιστικά ατυχήματα. Γι’ αυτό η κρατική κυβέρνηση δημιούργησε μεταξύ του 2010 και 2013 περίπου έξι οδογέφυρες για την ασφαλή διέλευση των κοάλα.
Άλλα αξιοσημείωτα παραδείγματα αποτελούν οι υπόγειες διαβάσεις στη χερσόνησο Γιουκατάν στο Μεξικό, οι οποίες προστατεύουν τους ιαγουάρους από την οδική κυκλοφορία. Οι φυσικές γέφυρες στον Περουβιανό Αμαζόνιο βοηθούν πιθήκους και διάφορα άλλα ζώα να περάσουν πάνω από τους αγωγούς φυσικού αερίου. Στο νησί των Χριστουγέννων, έχουν κατασκευαστεί υπερυψωμένες γέφυρες για να επιτρέπουν σε εκατομμύρια κόκκινα καβούρια να περνάνε από το δάσος στις παραλίες κατά την ετήσια μετανάστευσή τους.
Αυτές οι διαβάσεις άγριας ζωής δεν αφορούν μόνο τη σωτηρία μεμονωμένων ζώων, αλλά και την επιβίωση των ειδών, καθώς έχει διαπιστωθεί ότι οι μεγάλοι δρόμοι και άλλες μορφές τεχνητής ανάπτυξης μπορούν να υποδιαιρέσουν τους ζωικούς πληθυσμούς και να κατακερματίσουν τους βιότοπούς τους.
Στη νότια California, για παράδειγμα, υπήρχαν ενδείξεις αναπαραγωγικών διαταραχών στα λιοντάρια της Santa Monica, επειδή οι πολυσύχναστοι αυτοκινητόδρομοι γύρω από το Los Angeles απομόνωσαν πληθυσμούς με χαμηλή γενετική ποικιλομορφία. Για να σωθεί ο πληθυσμός των λιονταριών από την τοπική εξαφάνιση, προγραμματίζεται η δημιουργία μιας γέφυρας κόστους 87 εκατομμυρίων δολαρίων πάνω από έναν κεντρικό αυτοκινητόδρομο, η οποία θα είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο, όταν ολοκληρωθεί.
Μια μελέτη του 2014, μάλιστα, διαπίστωσε ότι η περίφραξη εκτός δρόμου και η εγκατάσταση περασμάτων άγριας ζωής διατηρούσε υψηλή γενετική ποικιλομορφία σε πληθυσμούς μαύρων και γκρίζων αρκούδων και πως τα οφέλη ήταν διπλά, καθώς μειώθηκαν αισθητά τα τροχαία από συγκρούσεις οχημάτων με ζώα κατά μήκος του αυτοκινητόδρομου.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η υιοθέτηση αυτής της λύσης θα ήταν ιδιαίτερα επωφελής σε ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες, όπως το Μπουτάν, όπου χρειάζονται ασφαλή περάσματα για τους ασιατικούς ελέφαντες.
Θεωρείται, μάλιστα, πιο εύκολο και λιγότερο δαπανηρό να χτιστούν αυτές οι περιφράξεις κατά τη διάρκεια της κατασκευής του οδικού δικτύου απ’ ότι κατά την αναδιάταξη ή ανακαίνισή του, όπως έχει συμβεί στις Η.Π.Α. και τον Καναδά.
Όλο και περισσότερο οι «πράσινες γέφυρες» χρησιμοποιούνται σε όλο τον πλανήτη για τη διάσωση της άγριας ζωής, βοηθώντας τα ζώα να περνούν με ασφάλεια πάνω (ή κάτω) από τους πολυσύχναστους αυτοκινητόδρομους, επιτρέποντάς τους να συνεχίσουν την πορεία τους στο φυσικό τους περιβάλλον, στο οποίο υπάρχουν παρεμβάσεις από ανθρώπινους φραγμούς.
Συνδυάζοντας με τον καλύτερο τρόπο την προστασία του περιβάλλοντος και της άγριας ζωής, οι γέφυρες αυτές παρέχουν μια όαση πρασίνου ώστε να φαίνονται σαν μια φυσική συνέχεια του τοπίου και να ελκύουν περισσότερο τη διέλευση των ζώων.
Ορισμένοι βέβαια τύποι περασμάτων, όπως οι υπερυψωμένες διαβάσεις, μπορεί να είναι δαπανηροί, υπερβαίνοντας τις τυπικές πιστώσεις του προϋπολογισμού των τοπικών και περιφερειακών αρχών οδικής κυκλοφορίας. Ωστόσο, μακροπρόθεσμα οι κατασκευές αποδεικνύονται οικονομικά και περιβαλλοντικά αποδοτικές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Οι γέφυρες που σώζουν εκατομμύρια ζώα από θάνατο – Τώρα και η Σουηδία υιοθετεί αυτή τη λύση, LiFO, διαθέσιμο εδώ
- Πράσινες γέφυρες προστατεύουν άγρια ζωή και περιβάλλον – natura nrg, Natura, διαθέσιμο εδώ
- Vartan, S. (2019, April 16). How wildlife bridges over highways make animals—and people—safer, National Geographic, διαθέσιμο εδώ
- National Geographic Society. (2019, July 16). Wildlife Crossings, National Geographic, διαθέσιμο εδώ
