Του Κωνσταντίνου Μπαρτζώκα,
Οι περισσότεροι από εμάς ξεκινάμε τη μέρα μας πιάνοντας το κινητό. Ανοίγουμε την οθόνη και χανόμαστε σε έναν ατελείωτο χείμαρρο από μηνύματα, βίντεο, ειδοποιήσεις και ειδήσεις. Αυτή η αίσθηση της συνεχούς πληροφορίας και της διαρκούς διέγερσης έχει γίνει η νέα μας κανονικότητα. Κι όμως, πίσω από αυτή την εικόνα της «εξάρτησης από το περιεχόμενο», κρύβεται κάτι πιο βαθύ: μια δίψα για νόημα, μια ανάγκη να γεμίσουμε τα κενά της προσοχής μας με κάτι που μας δίνει την ψευδαίσθηση ασφάλειας και βεβαιότητας, μέσα σ’ έναν κόσμο που τρέχει πιο γρήγορα από εμάς.
Το πρόβλημα δεν είναι η ίδια η πληροφορία. Είναι η πληθώρα και η υπερπροσφορά της. Είναι το γεγονός ότι πλέον η πληροφορία μας προσφέρεται έτοιμη, φτιαγμένη να κρατά το ενδιαφέρον μας, να μας τραβά όλο και πιο βαθιά σε ατέλειωτες ροές, να υπόσχεται κάτι καινούργιο με κάθε scroll. Όπως η βιομηχανία τροφίμων τελειοποίησε τα προϊόντα ώστε να είναι φθηνά, νόστιμα και εθιστικά, έτσι και οι πλατφόρμες έχουν τελειοποιήσει τον τρόπο με τον οποίο μας σερβίρουν περιεχόμενο, σχεδιασμένο για να μας κρατά διαρκώς απασχολημένους.
Κάποιοι λένε ότι φταίει η ντοπαμίνη, ότι κάθε νέο βίντεο, κάθε ειδοποίηση μάς δίνει μια μικρή «έκρηξη» ευχαρίστησης. Αλλά η πραγματικότητα είναι πιο περίπλοκη. Η ντοπαμίνη δεν είναι η χημική ουσία της χαράς, αλλά της προσδοκίας. Παράγεται κάθε φορά που ελπίζουμε να βρούμε κάτι νέο, κάτι συναρπαστικό. Όσο περισσότερο καταναλώνουμε τόσο περισσότερο αυξάνεται το όριο για το τι μας φαίνεται αρκετό. Έτσι, ένα απλό πρωινό περπάτημα χωρίς μουσική, μια βόλτα χωρίς ακουστικά, μοιάζει πλέον φτωχό και αδιάφορο.
Σήμερα, όπως επισημαίνει o Cole Hastings, οι περισσότεροι από εμάς δεν ακούμε καν το κελάηδημα του πρωινού περιστεριού έξω από το παράθυρό μας. Όχι επειδή εξαφανίστηκαν τα πουλιά, αλλά επειδή ο εγκέφαλός μας έχει μάθει να φιλτράρει οτιδήποτε δε μοιάζει άμεσα χρήσιμο ή συναρπαστικό. Μέσα στην πίεση της καθημερινότητας, στη βιασύνη της δουλειάς, στο ατελείωτο scroll, χάνουμε τη δυνατότητα να σταματήσουμε και να παρατηρήσουμε μικρές στιγμές που κάποτε γέμιζαν τη ζωή μας με θαυμασμό.
Όταν αφήνουμε τον εαυτό μας να παρασυρθεί από την ασταμάτητη ροή πληροφοριών, χάνουμε σιγά σιγά την ικανότητα να σταθούμε για λίγο και να παρατηρήσουμε πραγματικά τι συμβαίνει γύρω μας. Δεν είναι ότι ο κόσμος έγινε ξαφνικά πιο άδειος ή αδιάφορος· απλώς εμείς δεν του αφήνουμε χώρο να μας μιλήσει. Ο θόρυβος της καθημερινής μας συνήθειας, το αδιάκοπο κοίταγμα στην οθόνη, σκεπάζει κάθε σιωπή, κάθε μικρή στιγμή που άλλοτε γινόταν αφορμή να σκεφτούμε, να παρατηρήσουμε μια λεπτομέρεια, να αφήσουμε το μυαλό μας να ξεκουραστεί και να ταξιδέψει.
Όταν δεν αφήνουμε καθόλου χώρο στη σιωπή, χάνουμε την επαφή με τον εαυτό μας και η καθημερινότητα κυλά σχεδόν μηχανικά, γεμάτη ερεθίσματα που μας γεμίζουν για λίγο, αλλά τελικά μας αφήνουν πιο άδειους από πριν. Χρειαζόμαστε ξανά αυτές τις παύσεις, τη στιγμή που δε συμβαίνει τίποτα και που μπορούμε απλώς να ακούσουμε, να παρατηρήσουμε, να αναπνεύσουμε. Έτσι μόνο θυμόμαστε ποιοι είμαστε και τι πραγματικά έχει σημασία.
Κι όμως, μπορούμε να ξαναβρούμε αυτή την ικανότητα. Αρκεί να σταματήσουμε για λίγο, να αφήσουμε χώρο στη σιωπή, να κοιτάξουμε γύρω μας και να αφουγκραστούμε. Η πληροφορία δεν είναι εχθρός, είναι η τροφή του μυαλού μας. Όμως, όπως και με το φαγητό, χρειαζόμαστε μέτρο και επίγνωση για να μας θρέψει πραγματικά. Η ζωή δεν έπαψε να είναι πείραμα όπως τη βλέπαμε ως παιδιά. Απλώς ξεχάσαμε πώς είναι να κοιτάμε τον κόσμο χωρίς φόβο ότι κάτι θα χάσουμε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- vlogbrothers, You’re Not Addicted to Content, You’re Starving for Information, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
- Horses, We All Got Tricked into Content Addiction, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
- Cole Hastings, Your mom was right. It’s that damn phone, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
