Του Φίλιππου Ατζέμογλου,
Το μελάνωμα αποτελεί ίσως το συχνότερο είδος καρκίνου του δέρματος. Αρχικό σημείο εντοπισμού του είναι συνήθως τα μελανοκύτταρα, κύτταρα της κατώτερης στιβάδας του δέρματος, που παράγουν τη μελανίνη, χρωστική ουσία που δίνει στο δέρμα το χρώμα του.
Συχνά, η ανάπτυξη της κακοήθειας ξεκινά σε δέρμα, που εκτίθεται συχνά στον ήλιο, γεγονός που μας προϊδεάζει σχετικά με την αιτιολογία της εμφάνισής της. Συνεπώς, η παθολογική αυτή συνθήκη ανιχνεύεται κυρίως στο δέρμα των χεριών, της πλάτης, του προσώπου και των ποδιών. Εύλογα, αναρωτιέται, ωστόσο, κανείς τί ακριβώς επιφέρει αυτή τη νοσηρή συνθήκη. Το μελάνωμα ξεκινά, όταν τα μελανοκύτταρα εμφανίζουν αλλαγές στο DNA τους. Στα υγιή κύτταρα, το DNA κατευθύνει τη σωστή ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό με καθορισμένο ρυθμό, όπως άλλωστε και την απόπτωση, τον απαραίτητο προγραμματισμένο τους θάνατο. Στα καρκινικά κύτταρα, οι οδηγίες αυτές του DNA αλλάζουν, απορρυθμίζοντας συνολικά, τον γενετικό προγραμματισμό του κυττάρου.
Δεν είναι σαφές τι ακριβώς αλλάζει το DNA στα κύτταρα του δέρματος και πώς ακριβώς αυτές οι αλλαγές οδηγούν στο μελάνωμα. Πιθανότατα οι αλλαγές αυτές αφορούν σε μια πολυπαραγοντική επίδραση στον ρυθμιστικό πυρήνα του κυττάρου, με έναν συνδυασμό περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων, να δρουν συντονισμένα, επιτρέποντας, συνδυαστικά, τη μοιραία αυτή απορρύθμιση. Έχει επιβεβαιωθεί, ωστόσο, από τους συνήθεις «υπόπτους» της καρκινογένεση ότι έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία συμβάλλει τα μέγιστα στην ανάπτυξη συνθηκών ευνοϊκών για την εμφάνιση μελανώματος. Ειδικότερα, οι περισσότερες περιπτώσεις μελανώματος είναι αποτέλεσμα έκθεσης στην ακτινοβολία αυτή, η οποία, με τη σειρά της, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων προέρχεται από το ηλιακό φως, καθώς και σε μικρότερο βαθμό από λάμπες και κρεβάτια σολάριουμ.
Το υπεριώδες φως, ωστόσο, δεν προκαλεί όλα τα είδη του μελανώματος, ειδικά όσον αφορά στα σημεία εκείνα του σώματος που δεν εκτίθενται στο ηλιακό φως. Αυτό υπογραμμίζει ότι και άλλοι παράγοντες συμβάλλουν υποχρεωτικά στον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση μελανώματος αποτελούν οι ακόλουθοι:
- Οικογενειακό ιστορικό: Εάν κάποιος στενός συγγενής έχει εμφανίσει παρελθοντικά μελάνωμα, υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες ανάπτυξης της κακοήθειας.
- Ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων: Ένα ή περισσότερα σοβαρά ηλιακά εγκαύματα μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο μελανώματος, λόγω της αυξημένης απορρόφησης υπεριώδους ακτινοβολίας.
- Παρουσία πληθώρας σπίλων ή παρουσία σπίλων με άτυπη μορφή: Η ύπαρξη περισσότερων από 50 τυπικών σπίλων στο σώμα υποδηλώνει αυξημένο κίνδυνο μελανώματος. Γνωστοί ιατρικά ως δυσπλαστικοί σπίλοι πρόκειται για σπίλους που τείνουν να έχουν ανώμαλα όρια, μεγάλο μέγεθος και πολυχρωμία
- Διαμονή κοντά στον ισημερινό ή σε μεγαλύτερο υψόμετρο: Η αμεσότερη έκθεση στις ηλιακές ακτίνες αυξάνει την απορρόφηση της επιβλαβούς υπεριώδους ακτινοβολίας
- Λευκό χρώμα δέρματος
Αναφορικά με την κλινική εικόνα του μελανώματος, τα πρώτα σημάδια και συμπτώματα του συχνά αποτελούν αλλαγές σε μια υπάρχουσα ελιά, όπως και η ανάπτυξη μιας νέας μελαγχρωματικής, ασυνήθιστης εμφάνισης στο δέρμα. Το μελάνωμα, βέβαια, δεν ξεκινά πάντα ως χαρακτηριστική «κρεατοελιά», αλλά μπορεί, επίσης, να εμφανιστεί αυθόρμητα σε κατά τα άλλα υγιές δέρμα.
Έχουν, εντούτοις, διαπιστωθεί, ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά σπίλων που οδηγούν συχνότερα σε ανάπτυξη μελανώματος, τα οποία και είναι τα ακόλουθα:
- Ασύμμετρο σχήμα
- Αλλαγές στο χρώμα (πολλά χρώματα ή ασυνήθιστα χρωματικά μοτίβα)
- Αλλαγές στο μέγεθος (περίπου 6 χιλιοστά ή μεγαλύτεροι)
- Συμπτώματα όπως αιμορραγία ή φαγούρα
- Ασυνήθιστα όρια (οδοντωτά ή κυματοειδή όρια)
Οι σπίλοι που μετατρέπονται σε καρκίνους φυσικά και διαφέρουν, καθώς ορισμένοι εξ αυτών μπορούν να παρουσιάζουν όλες τις αλλαγές που αναφέρονται παραπάνω, ενώ άλλοι ενδέχεται να φέρουν μόνο ένα ή δύο ασυνήθιστα χαρακτηριστικά.
Στο πεδίο της πρόληψης, ο κίνδυνος εμφάνισης μελανώματος μπορεί να μειωθεί σημαντικά μέσω εφαρμογής των ακόλουθων τακτικών:
- Αποφυγή χρήσης λαμπών και κρεβατιών μαυρίσματος
- Αποφυγή έκθεσης στον ήλιο κατά τη διάρκεια του μεσημεριού.
- Εξοικείωση με την παρακολούθηση του δέρματος, ώστε να γίνονται αντιληπτές οι εκάστοτε αλλαγές
- Τακτικός έλεγχος του δέρματος για νέες δερματικές αναπτύξεις
- Αναζήτηση αλλαγών σε υπάρχουσες ελιές, φακίδες, εξογκώματα και γεννητικά σημάδια.
- Χρήσης προστατευτικού ρουχισμού (σκούρα ρούχα, καπέλο, γυαλιά ηλίου)
Σε περίπτωση, ωστόσο, διάγνωσης μελανώματος, οι διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές εξαρτώνται από το στάδιο της νόσου, τη θέση του όγκου, αλλά και τη γενική υγεία του ασθενούς. Στις επιλογές περιλαμβάνονται κλασσικές αντικαρκινικές θεραπείες, όπως οι ακόλουθες:
- Χειρουργική Αφαίρεση
- Ακτινοθεραπεία
- Ανοσοθεραπεία
- Χημειοθεραπεία
- Στοχευμένη θεραπεία με φάρμακα και άλλους παράγοντες
Αξίζει να σημειωθεί ότι η έγκαιρη διάγνωση του μελανώματος εγγυάται μία σχετικά θετική πρόγνωση, σε αντίθεση με τη μετέπειτα ανίχνευση της ασθένειας, γεγονός που καθιστά σαφέστατη την ανάγκη πρόληψης κατά της ασθένειας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Melanoma, Mayo Clinic, διαθέσιμο εδώ
- Μελάνωμα- Σημάδια προειδοποίησης, Skin Cancer Foundation, διαθέσιμο εδώ
- What is melanoma skin cancer?, American Cancer Society, διαθέσιμο εδώ
