Του Ελευθέριου Χονδρού,
Η Ισπανία σήμερα ζει μια οικονομική άνθηση που αναδιαμορφώνει το παγκόσμιο οικονομικό τοπίο, αφήνοντας πίσω της, όχι μόνο την οικονομική κρίση του παρελθόντος, αλλά και παραδοσιακές οικονομικές δυνάμεις όπως η Ιαπωνία. Με το ΑΕΠ ανά κάτοικο, έναν από τους πλέον αντιπροσωπευτικούς δείκτες του βιοτικού επιπέδου, να ξεπερνά αυτό της Ιαπωνίας, το γεγονός αυτό προκαλεί αίσθηση, καθώς μέχρι πρότινος κάτι τέτοιο έμοιαζε αδιανόητο. Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, το 2025 το ισπανικό ΑΕΠ ανά κάτοικο διαμορφώθηκε στα 36.190 δολάρια, έναντι 33.960 δολαρίων της Ιαπωνίας.
Παρ’ όλα αυτά, η εν λόγω υπεροχή δεν υποδηλώνει ότι η συνολική ισπανική οικονομία είναι μεγαλύτερη από την ιαπωνική. Ο συνολικός πλούτος παραμένει σαφώς υπέρ της Ιαπωνίας, η οποία εξακολουθεί να είναι μία από τις τέσσερις μεγαλύτερες οικονομίες παγκοσμίως. Ωστόσο, η υπεροχή στο ΑΕΠ ανά κάτοικο αναδεικνύει μια σειρά από οικονομικές μετατοπίσεις και δομικές αλλαγές που ξεφεύγουν από την απλή αριθμητική.
Η αλήθεια είναι πως ο υπολογισμός σε δολάρια αποκαλύπτει τις αδυναμίες της Ιαπωνίας και τα πλεονεκτήματα της Ισπανίας. Το ιαπωνικό γεν έχει υποχωρήσει κατά 40% από το 2021, διαβρώνοντας σημαντικά την αξία του ΑΕΠ σε διεθνή σύγκριση. Έτσι, ενώ σε τοπικό νόμισμα το ιαπωνικό ΑΕΠ μπορεί να μένει σταθερό, σε δολάρια υποχωρεί κατακόρυφα, παρουσιάζοντας μια στρεβλή εικόνα της πραγματικής κατάστασης.
Ακόμα κι έτσι όμως, το γεγονός ότι η Ισπανία ξεπέρασε την Ιαπωνία δεν μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά σε συναλλαγματικές διακυμάνσεις. Η Ισπανία παρουσιάζει ισχυρότατη εσωτερική δυναμική. Το 2024 η ισπανική οικονομία αναπτύχθηκε κατά 3,2%, υπερβαίνοντας με διαφορά τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές οικονομίες, όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία, με τη Γερμανία να καταγράφει μάλιστα συρρίκνωση κατά 0,2%. Ο κύριος μοχλός αυτής της ανόδου δεν είναι άλλος από τον τομέα των υπηρεσιών, ο οποίος αντιπροσωπεύει πλέον πάνω από τα δύο τρίτα της ισπανικής οικονομίας.
Ο τουρισμός παίζει κομβικό ρόλο στη νέα αυτή οικονομική εικόνα. Η Ισπανία επωφελήθηκε υπέρμετρα από την παγκόσμια άνθηση του τουρισμού, με το μερίδιό της να ενισχύεται αισθητά σε σύγκριση με την Ιαπωνία. Οι χαμηλότερες τιμές ενέργειας, η αυξημένη κρατική στήριξη και η ενίσχυση του πληθυσμού, συνέβαλαν περαιτέρω στην ισχυροποίηση της οικονομικής δραστηριότητας.
Πίσω από αυτή την ανάπτυξη όμως κρύβεται μια δεκαετία «σκληρών μεταρρυθμίσεων». Η Ισπανία, έπειτα από την κρίση χρέους, πραγματοποίησε ριζικές αναδιαρθρώσεις στην αγορά εργασίας, μειώνοντας το κόστος απόλυσης και περιορίζοντας τα εργασιακά δικαιώματα, γεγονός που ενίσχυσε την κινητικότητα του εργατικού δυναμικού και οδήγησε σε μεγαλύτερη παραγωγικότητα. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, η ανεργία είχε αγγίξει το 25%, γεγονός που οδήγησε σε εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις με στόχο τη δημιουργία μιας πιο ανταγωνιστικής αγοράς.
Στον αντίποδα, η Ιαπωνία φαίνεται εγκλωβισμένη στις παθογένειες του δικού της οικονομικού μοντέλου. Η αγορά εργασίας της παραμένει δυσκίνητη και αδύναμη, περιορίζοντας την παραγωγικότητα. Η γήρανση του πληθυσμού, η υπογεννητικότητα και τα αυξημένα κόστη κοινωνικής ασφάλισης εντείνουν τα προβλήματα. Η ιαπωνική οικονομία, παρά την τεχνολογική της υπεροχή, αδυνατεί να επιτύχει βιώσιμη ανάπτυξη τα τελευταία τριάντα χρόνια, με την πανδημία να προκαλεί νέα καθοδική ώθηση. Το 2020 η ιαπωνική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 4,2%, και παρά τα εκτεταμένα δημοσιονομικά μέτρα –όπως επιδοτήσεις ενέργειας και επενδύσεις σε ψηφιακές υποδομές– η ανάκαμψη παραμένει ασθενής.
Το 2000, η Ιαπωνία κατείχε τη δεύτερη θέση παγκοσμίως σε ΑΕΠ ανά κάτοικο, ακριβώς πίσω από το Λουξεμβούργο. Σήμερα βρίσκεται στην 38η θέση, γεγονός που αποτυπώνει τη μακροχρόνια στασιμότητα. Οι ασθενικές εξαγωγές, η χαμηλή εγχώρια ζήτηση και οι αυξανόμενες τιμές επιδεινώνουν την κατάσταση, ενώ οι απειλές για επιβολή δασμών από τις ΗΠΑ εντείνουν τις ανησυχίες για νέα ύφεση.
Παρότι η οικονομική αντεπίθεση της Ισπανίας φαίνεται εντυπωσιακή, το ερώτημα παραμένει: πρόκειται για συγκυριακή επιτυχία ή για μακροχρόνια μετατόπιση; Οι παγκόσμιες τάσεις δείχνουν ότι οι οικονομίες που βασίζονται στις υπηρεσίες ενδέχεται να συνεχίσουν να υπεραποδίδουν. Η συμβολή του τομέα των υπηρεσιών στο παγκόσμιο ΑΕΠ αυξήθηκε από 53% το 1970 σε 67% το 2021, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Η Ισπανία, με ένα εξαιρετικά ανθεκτικό και ευέλικτο τουριστικό και υπηρεσιακό τομέα, βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της παγκόσμιας στροφής.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΔΝΤ, η Ισπανία αναμένεται να διατηρήσει την υπεροχή της σε ΑΕΠ ανά κάτοικο έναντι της Ιαπωνίας μέχρι και το 2030. Το ισπανικό ΑΕΠ ανά κάτοικο προβλέπεται να υπερβεί τα 42.300 δολάρια, ενώ της Ιαπωνίας αναμένεται να κυμανθεί γύρω στα 41.700 δολάρια. Αυτή η τάση αποτυπώνει μια ευρύτερη μεταστροφή, όπου η προσαρμοστικότητα, η εργασιακή μεταρρύθμιση και η αξιοποίηση των παγκόσμιων τουριστικών και καταναλωτικών ρευμάτων υπερισχύουν έναντι της αδράνειας και της προσκόλλησης σε παρωχημένα οικονομικά μοντέλα.
Στον παγκόσμιο οικονομικό στίβο, όπου η μεταβλητότητα και οι τεκτονικές αλλαγές είναι πλέον ο κανόνας, η Ισπανία αναδεικνύεται ως ένα παράδειγμα για το πώς η επιμονή στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και η έξυπνη αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων μπορούν να οδηγήσουν σε αξιοσημείωτα αποτελέσματα. Από την άλλη, η Ιαπωνία προειδοποιεί για το τίμημα της ακινησίας, της δημογραφικής φθοράς και της αδυναμίας ανανέωσης του παραγωγικού ιστού. Η οικονομία δεν είναι στατική· εξελίσσεται, και η Ισπανία σήμερα το αποδεικνύει περίτρανα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Spain overtakes Japan in GDP per capita – what is behind the numbers?, Euronews, διαθέσιμο εδώ
