Της Μαρίας Μανουσίδου,
Η Συνθήκη του Νανσί, που υπογράφηκε στις 9 Μαΐου 2025, από τον Γάλλο Πρόεδρο Emmanuel Macron και τον Πολωνό Πρωθυπουργό Donald Tusk, σηματοδοτεί μια κομβική εξέλιξη στην ευρωπαϊκή αμυντική συνεργασία. Στον πυρήνα της, η συμφωνία δεσμεύει και τα δύο έθνη για αμοιβαία στρατιωτική βοήθεια σε περίπτωση απειλής και σκιαγραφεί σχέδια για βαθύτερη συνεργασία στην αμυντική τεχνολογία, την ανταλλαγή πληροφοριών και την ενεργειακή ασφάλεια. Καθώς η Ευρώπη αντιμετωπίζει ανανεωμένη αστάθεια από τη συνεχιζόμενη επιθετικότητα της Ρωσίας και αμφισβητεί το μέλλον της υποστήριξης των ΗΠΑ κάτω από μια ολοένα και πιο απομονωτική Ουάσιγκτον, η συνθήκη σηματοδοτεί μια τολμηρή προσπάθεια για τη διαμόρφωση μιας πιο ανθεκτικής και αυτάρκης ευρωπαϊκής ασφάλειας — που στηρίζεται σε μια αναζωογονημένη γάλλο-πολωνική συμμαχία.
Η Γαλλία και η Πολωνία μοιράζονται μια πολύπλοκη σχέση, συχνά επηρεασμένη από τις αντίστοιχες προσεγγίσεις τους για τη Ρωσία και το ΝΑΤΟ. Η Πολωνία παραδοσιακά στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στο ΝΑΤΟ και τις Ηνωμένες Πολιτείες για την ασφάλειά της, ενώ η Γαλλία έχει ακολουθήσει μια πιο αυτόνομη αμυντική πολιτική, υποστηρίζοντας περιστασιακά την προσέγγιση με τη Ρωσία. Αυτές οι διαφορετικές προοπτικές οδήγησαν σε εντάσεις, ιδιαίτερα στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Ωστόσο, η συνεχιζόμενη σύγκρουση στην Ουκρανία και οι ανησυχίες σχετικά με την αξιοπιστία των δεσμεύσεων ασφαλείας των ΗΠΑ υπό την κυβέρνηση του Προέδρου Donald Trump οδήγησαν σε επανεκτίμηση των συμμαχιών εντός της Ευρώπης. Τόσο η Γαλλία όσο και η Πολωνία αναγνωρίζουν την ανάγκη για μια πιο συνεκτική ευρωπαϊκή αμυντική στρατηγική, που θα οδηγήσει σε μια σημαντική συμφιλίωση μεταξύ των δύο εθνών. Αυτό κορυφώθηκε με την υπογραφή της Συνθήκης του Νανσί στις 9 Μαΐου 2025, συμβολίζοντας μια στρατηγική στροφή στην αμυντική στάση της Ευρώπης.
Ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron και ο Πολωνός Πρωθυπουργός Donald Tusk υπέγραψαν τη Συνθήκη της Νανσί στην πόλη Νανσί της ανατολικής Γαλλίας. Αυτή η πόλη έχει ιστορική σημασία, καθώς κάποτε ήταν το σπίτι του Πολωνού βασιλιά Stanisław Leszczyński τον 18ο αιώνα, συμβολίζοντας τους μακροχρόνιους δεσμούς μεταξύ Γαλλίας και Πολωνίας. Η συνθήκη αυτή αντιπροσωπεύει κάτι περισσότερο από μια συμβολική χειρονομία ενότητας — θέτει τις βάσεις για μια μετασχηματιστική αλλαγή στην ευρωπαϊκή πολιτική ασφάλειας αλλά και σκιαγραφεί ένα ευρύ πλαίσιο συνεργασίας που αντιμετωπίζει ορισμένες από τις πιο πιεστικές αμυντικές και ενεργειακές ανησυχίες με τις οποίες αναμετράται σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στο επίκεντρο της συμφωνίας βρίσκεται μια ρήτρα αμοιβαίας άμυνας, στην οποία η Γαλλία και η Πολωνία δεσμεύονται να υποστηρίξουν η μία την άλλη στρατιωτικά σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης. Ενώ και οι δύο χώρες δεσμεύονται ήδη από το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ, αυτή η διμερής υπόσχεση ενισχύει την ετοιμότητά τους για κοινές επιχειρήσεις και σηματοδοτεί ένα βαθύτερο επίπεδο εμπιστοσύνης και επείγουσας ανάγκης. Με τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία να συνεχίζεται ακόμη και την ασφάλεια της Ανατολικής Ευρώπης να απειλείται ολοένα και περισσότερο, η συνθήκη ενισχύει την αποτρεπτική στάση και των δύο εθνών —ιδιαίτερα για την Πολωνία, η οποία μοιράζεται σύνορα τόσο με την Ουκρανία όσο και με τον ρωσικό θύλακα του Καλίνινγκραντ.
Εκτός από τις στρατιωτικές εγγυήσεις, η συνθήκη δίνει έμφαση στην αμυντική συνεργασία στην τεχνολογία και την ανταλλαγή πληροφοριών. Η Γαλλία και η Πολωνία έχουν δεσμευτεί να ενισχύσουν τις κοινές στρατιωτικές ασκήσεις, να επεκτείνουν τη διαλειτουργικότητα μεταξύ των ενόπλων δυνάμεών τους και να συνεχίσουν κοινά έργα αμυντικών προμηθειών. Αυτό περιλαμβάνει την ανάπτυξη προηγμένων οπλικών συστημάτων, εργαλείων κυβερνοάμυνας και δυνατοτήτων επιτήρησης του διαστήματος τομείς στους οποίους η Γαλλία διαθέτει τεχνική τεχνογνωσία και η Πολωνία έχει αυξανόμενο στρατηγικό ενδιαφέρον.
Ένας άλλος κρίσιμος πυλώνας της συνθήκης είναι η ενεργειακή ασφάλεια. Και τα δύο έθνη έχουν δεσμευτεί να εμβαθύνουν τη συνεργασία για την ενεργειακή διαφοροποίηση και τις υποδομές. Για την Πολωνία, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα ορυκτά καύσιμα και για μεγάλο χρονικό διάστημα εξαρτάται από το ρωσικό αέριο, αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την επέκταση των εταιρικών σχέσεων πυρηνικής ενέργειας με γαλλικές εταιρείες, οι οποίες είναι παγκόσμιοι ηγέτες στην μη στρατιωτική πυρηνική τεχνολογία. Για τη Γαλλία, η συνεργασία προσφέρει την ευκαιρία να επεκτείνει την επιρροή της στη διαμόρφωση του μέλλοντος της μετάβασης στην πράσινη ενέργεια της Ευρώπης. Μαζί, στοχεύουν στη μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από εχθρικές δυνάμεις για την ενέργεια, διασφαλίζοντας παράλληλα την εξασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού σε περιόδους κρίσης.
Ειδικότερα, η συνθήκη περιλαμβάνει και ένα πλαίσιο για συζητήσεις σχετικά με την πυρηνική αποτροπή, ένα θέμα που προηγουμένως ήταν ταμπού σε μεγάλο μέρος της Κεντρικής Ευρώπης. Ενώ η Γαλλία είχε σταματήσει να επεκτείνει ρητά την πυρηνική της εμβέλεια στην Πολωνία, η συνθήκη ανοίγει την πόρτα για μελλοντικές στρατηγικές διαβουλεύσεις. Δεδομένης της εγγύτητας της Πολωνίας με τη Ρωσία και της έλλειψης πυρηνικών μέσων των ΗΠΑ μόνιμα σταθμευμένων στο έδαφός της, αυτή η ρήτρα στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα για την αυξανόμενη προθυμία της Ευρώπης να αναλάβει την ευθύνη για τη δική της μακροπρόθεσμη ασφάλεια.
Αυτές οι διατάξεις έχουν βαθιές γεωπολιτικές επιπτώσεις. Πρώτον, η Συνθήκη του Νανσί αντικατοπτρίζει μια ευρύτερη ευρωπαϊκή απάντηση στους φόβους για αποδέσμευση των ΗΠΑ. Η πρόσφατη προεκλογική ρητορική του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Donald Trump -απειλώντας να αποσύρει την υποστήριξη προς τους συμμάχους του ΝΑΤΟ που αποτυγχάνουν να επιτύχουν τους στόχους των αμυντικών δαπανών- έχει προκαλέσει συναγερμό σε ολόκληρη την ήπειρο. Σε απάντηση, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις κοιτάζουν όλο και περισσότερο προς τα μέσα, χτίζοντας παράλληλες αμυντικές δομές που μπορούν να λειτουργήσουν ανεξάρτητα από την απρόβλεπτη πολιτική της Ουάσιγκτον.
Δεύτερον, η συνθήκη μπορεί να σηματοδοτήσει την αναβίωση του Τριγώνου της Βαϊμάρης, μιας τριμερούς εταιρικής σχέσης μεταξύ Γαλλίας, Γερμανίας και Πολωνίας, που ιδρύθηκε αρχικά στις αρχές της δεκαετίας του 1990 για την προώθηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Τα τελευταία χρόνια αυτό το σχήμα είχε χάσει τη δυναμική του λόγω εσωτερικών διχασμών και αποκλίνουσες προτεραιότητες εξωτερικής πολιτικής. Ωστόσο, η νέα γαλλοπολωνική ευθυγράμμιση θα μπορούσε να προσφέρει φρέσκια ενέργεια και συνοχή στο τρίγωνο —ειδικά εάν η Γερμανία, παραδοσιακά διστακτική σε στρατιωτικά θέματα, ενθαρρύνεται να αναλάβει έναν πιο προορατικό αμυντικό ρόλο.
Τέλος, η συνθήκη χρησιμεύει ως σαφές μήνυμα προς τη Ρωσία καθώς και η υπογραφή της πραγματοποιήθηκε καθώς ο Ρώσος πρόεδρος Vladimir Putin φιλοξένησε τον Κινέζο ομόλογό του Xi Jinping σε στρατιωτική παρέλαση. Το Κρεμλίνο επιδιώκει εδώ και καιρό να εκμεταλλευτεί τις διαιρέσεις εντός της Ευρώπης και μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ. Με τη Συνθήκη της Νανσί, η Γαλλία και η Πολωνία όχι μόνο κλείνουν τις τάξεις τους, αλλά και διατυπώνουν ένα όραμα για μια πιο ενωμένη, αυτόνομη Ευρώπη που μπορεί να αντέξει τόσο τον στρατιωτικό όσο και τον πολιτικό καταναγκασμό. Αυτή η ενότητα, που ενισχύεται από συγκεκριμένα μέτρα ασφάλειας και ενέργειας, ενισχύει την αξιοπιστία της ΕΕ ως γεωπολιτικού παράγοντα από μόνη της.
Η Συνθήκη του Νανσί αποτελεί μια τολμηρή δήλωση ότι η Ευρώπη είναι έτοιμη να οικειοποιηθεί περισσότερο την ασφάλειά της σε μια εποχή αυξανόμενης αβεβαιότητας. Σφυρηλατώντας μια στρατηγική συμμαχία που βασίζεται στην αμοιβαία άμυνα, την ενεργειακή ανεξαρτησία και την τεχνολογική συνεργασία, η Γαλλία και η Πολωνία όχι μόνο γεφυρώνουν ένα ιστορικό χάσμα – θέτουν προηγούμενο για μια πιο ανθεκτική και αυτόνομη Ευρωπαϊκή Ένωση. Καθώς η παγκόσμια δυναμική ισχύος συνεχίζει να μεταβάλλεται, η επιτυχία αυτής της συνθήκης μπορεί κάλλιστα να καθορίσει εάν η Ευρώπη μπορεί πραγματικά να σταθεί ενωμένη απέναντι στις αναδυόμενες απειλές ή να παραμείνει εξαρτημένη από εξωτερικές εγγυήσεις. Σε κάθε περίπτωση, το γάλλο-πολωνικό σύμφωνο είναι ένα σημείο καμπής — και οι επιπτώσεις του θα γίνουν αισθητές πολύ πέρα από τα σύνορα της Νανσί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- France and Poland’s reconciliation is a sign of Europe’s alarm over US disengagement, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Poland and France deepen defence ties amid doubts over U.S. support, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Intensifying Weimar Triangle cooperation, Website of the Republic of Poland, διαθέσιμο εδώ
- Poland and France sign “groundbreaking” treaty, including mutual security guarantees, Notes From Poland, διαθέσιμο εδώ
