Της Γεωργίας Σαχινίδου,
Το σχολείο, ως ένας μικρόκοσμος και μικρογραφία της κοινωνίας, διδάσκει στα παιδιά αρχές και πώς να συμπεριφέρονται στα άτομα σε διάφορες καταστάσεις, αλλά και κοινωνικά φαινόμενα που παρουσιάζονται μέσα στην κοινωνία. Ένα από αυτά είναι ο γνωστός σε όλους ρατσισμός, για τον οποίο έχουν γίνει αμέτρητες διαμαρτυρίες και αλλαγές, όμως η ύπαρξή του είναι ακόμη εμφανής, ιδιαίτερα σήμερα που τα επίπεδα ενσυναίσθησης έχουν πέσει και κυριαρχεί το «εγώ». Ο ρατσισμός γίνεται αισθητός στην κοινωνία μας όπως έχουμε όλοι αντιληφθεί, όμως στα σχολεία της Ελλάδας τι γίνεται;
Αρχικά, ένας ορισμός του ρατσισμού είναι η διάκριση και προκατάληψη κατά των ανθρώπων με βάση τη φυλή ή την εθνικότητά τους. Σκηνικά που τα παιδιά φέρονται να χλευάζουν με προσβολές, ρητορική μίσους και υποτιμητικά σχόλια άλλους συμμαθητές τους δεν είναι λίγα. Ειδικότερα, οι έφηβοι μαθαίνουν αυτές τις συμπεριφορές από τον περίγυρό τους και πιο σημαντικά, από άτομα με εξουσία, δηλαδή καθηγητές, γονείς και γενικότερα μεγαλύτερούς τους. Αυτό γίνεται εξαιτίας της παρατήρησης, της κοινωνικής μάθησης και τέλος της μίμησης, διότι τα παιδιά από όταν είναι μικρά παρατηρούν τις συμπεριφορές γύρω τους, ενώ προσπαθούν με τον τρόπο αυτό να ενταχθούν φαινομενικά στον κόσμο που αντιλαμβάνονται. Έτσι, παρακολουθούν τους μεγάλους και αναπαριστούν ό,τι βλέπουν είτε αυτό είναι αποδοχή είτε αναπαραγωγή στερεοτύπων και μίσους.
Ένας αναπόφευκτος παράγοντας είναι, επίσης, η έκθεση των παιδιών από μικρή ηλικία σε μη οικεία πρόσωπα και χώρους, όπως οι βρεφικού σταθμοί, τα κέντρα απασχόλησης κι άλλα. Πιο αναλυτικά, τα παιδιά παρατηρούν και επεξεργάζονται τι γίνεται στο περιβάλλον τους και κατανοούν τις προθέσεις, οι οποίες υπόκεινται στις πράξεις των εκπαιδευτικών. Πειράματα που έγιναν σημείωσαν ότι τα παιδιά όχι μόνο αντιγράφουν ό,τι βλέπουν, αλλά έχουν αναπτύξει τη θεωρία του νου με την οποία μπορούν και καταλαβαίνουν τι κρύβεται πίσω από πράξεις ή λέξεις. Οι μικροεπιθέσεις αυτές από γονείς, καθηγητές και συμμαθητές έχουν την απόρροια τους σε μαθημένες συμπεριφορές που κανείς δε διόρθωσε ή άλλαξε, όπως ήταν αναμενόμενο.
Αφού γνωρίζουμε από που προέρχεται και αναπαράγεται το φαινόμενο του ρατσισμού θα είχε μεγάλη συμβολή για το πώς έχουμε τη δυνατότητα να το μειώσουμε ή να προλάβουμε το φαινόμενο αυτό. Αναλυτικότερα, τα παιδιά μπορούν να διδαχθούν μέσω της ιστορίας, και των υπολοίπων κοινωνικών επιστημών τη σημασία που έχει παίξει ο ρατσισμός και η αποδόμησή του. Τότε οι έφηβοι θα ευαισθητοποιηθούν, καθώς θα μάθουν για τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν λαοί και χώρες που υπέστησαν το φαινόμενο αυτό. Επιπλέον, θα αναπτυχθεί η κριτική τους ικανότητα, διότι τα μαθήματα αυτά τους προσφέρουν την ευκαιρία να έρθουν αντιμέτωπα και να συλλογιστούν τις επιπτώσεις που επέφεραν αλλά και οι ορίζοντες τους πλέον δε θα περιορίζονται από προκαταλήψεις.
Ένας διαφορετικός τρόπος αντιμετώπισης που ξεκινά από την προσχολική ηλικία αφορά την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης. Πιο συγκεκριμένα, ο καθένας από εμάς δεν έχει γεννηθεί με ενσυναίσθηση αλλά πρέπει να την καλλιεργούμε, γι’ αυτό το σχολείο και ειδικότερα στις μικρότερες τάξεις, θα ήταν καλό με διάφορους τρόπους, όπως το διάβασμα παραμυθιών και την έκθεση των παιδιών σε διαφορετικούς λαούς και πολιτισμούς, όχι ως κάτι το αρνητικό που θα δημιουργεί μίσος στα παιδιά, αλλά ως κάτι το διαφορετικό και σεβαστό. Με τον τρόπο αυτό, τα παιδιά ασυνείδητα μπορούν και θα αντιληφθούν το διαφορετικό και δε θα το κατακρίνουν, αφού έχουν αναπτύξει την ενσυναίσθησή τους, το οποίο τους επιτρέπει να καταλάβουν πως νιώθει ο άλλος και ότι ο ρατσισμός που κάποιες φορές είναι τόσο ενταγμένος στη ζωή μας να μην αναπαράγεται, όσο συχνά γινόταν πριν μερικά χρόνια.
Συνάγεται λοιπόν, εύλογα το συμπέρασμα πως ένα φαινόμενο όπως ο ρατσισμός είναι πολύ δύσκολο να εκλείψει πλήρως. Αυτό μας το επιβεβαιώνουν συχνά περιστατικά που συμβαίνουν ακόμη και τώρα στο σχολείο, αλλά και με την αναπαραγωγή στερεοτύπων από εκπαιδευτικούς. Όμως, αυτό έχει περιθώρια να αλλάξει εάν μπορέσουμε όλοι συνολικά να ευαισθητοποιηθούμε και να βοηθήσουμε τις επόμενες γενιές να ελαττώσουν τον ρατσισμό όσο το δυνατόν περισσότερο γίνεται.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ρατσισμός στο σχολικό περιβάλλον – Επιπτώσεις και τρόποι χειρισμού από τους γονείς, rhodes.gr, διαθέσιμο εδώ
- How Children Acquire Racial Biases, thereader.mitpress.mit.edu, διαθέσιμο εδώ
- Ρατσισμός, el.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
