Του Νίκου Ζαβίτσα,
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα (1941–1944), χιλιάδες Έλληνες αγωνίστηκαν ενάντια στις δυνάμεις του Άξονα. Πολλοί απ’ αυτούς ήταν νέοι, μαθητές και φοιτητές, που αρνήθηκαν να δεχθούν τη σκλαβιά. Ένα από τα πιο εμβληματικά πρόσωπα αυτής της γενιάς ήταν ο Νίκος Γλέζος, ένας 19χρονος Αθηναίος, αδερφός του Μανώλη Γλέζου, που εκτελέστηκε από τις δυνάμεις κατοχής για τη συμμετοχή του στην Εθνική Αντίσταση.
Ο Νίκος Γλέζος γεννήθηκε το 1925 στη Πάρο και μεγάλωσε στην Αθήνα, σε ένα οικογενειακό περιβάλλον με έντονη κοινωνική και πατριωτική συνείδηση. Ήταν το μικρότερο από τα δύο αδέρφια της οικογένειας και, όπως και ο αδερφός του Μανώλης, διακρινόταν για το ανήσυχο πνεύμα του και τη φιλομάθειά του.
Με την έναρξη της κατοχής, ο Νίκος ήταν ακόμη μαθητής, όμως η ωριμότητα και το πάθος του για δικαιοσύνη τον ώθησαν γρήγορα να ενταχθεί σε αντιστασιακές δραστηριότητες. Η τριπλή κατοχή της Ελλάδας (Γερμανική, Ιταλική, Βουλγαρική) γέννησε ένα μεγάλο κύμα αντίστασης. Ο Νίκος, μαζί με τον αδερφό του, εντάχθηκε στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) και στη συνέχεια στην Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ), την κύρια αντιστασιακή οργάνωση νεολαίας. Αν και μόλις έφηβος, ανέλαβε ρόλους με κίνδυνο ζωής: διανομή παράνομου τύπου, συντονισμό δράσεων και συμμετοχή σε σαμποτάζ και διαβιβάσεις πληροφοριών. Η αποφασιστικότητά του ξεχώριζε. Δεν υπήρξε ποτέ απλός ακολουθητής ήταν ενεργός και συνειδητός αγωνιστής.
Η πιο γνωστή πράξη αντίστασης της οικογένειας ήταν η αποκαθήλωση της ναζιστικής σημαίας από την Ακρόπολη, τη νύχτα της 30ής προς 31η Μαΐου 1941, από τον Μανώλη Γλέζο και τον Απόστολο Σάντα. Το γεγονός αυτό έκανε τον γύρο του κόσμου και αποτέλεσε σύμβολο αντίστασης για όλους τους υπόδουλους λαούς. Ο Νίκος, αν και δεν συμμετείχε άμεσα σε εκείνη την πράξη, δραστηριοποιούνταν ήδη στην ΕΠΟΝ και αργότερα επιφορτίστηκε με σημαντικές αποστολές. Έδρασε κυρίως στην Αθήνα, αλλά και σε περιφερειακές περιοχές, πάντοτε με στόχο την ενίσχυση του αγώνα για ελευθερία.
Το 1944, η Αντίσταση είχε φουντώσει σε ολόκληρη τη χώρα. Οι γερμανικές δυνάμεις, αντιλαμβανόμενες ότι η αποχώρησή τους πλησίαζε, ενέτειναν την καταστολή με μαζικές συλλήψεις και εκτελέσεις. Ο Νίκος συνελήφθη από τις δυνάμεις κατοχής την άνοιξη του 1944, πιθανόν κατόπιν προδοσίας ή μέσα από μαζικό μπλόκο. Μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Χαϊδαρίου, όπου κρατήθηκε και βασανίστηκε. Λίγο καιρό αργότερα, χωρίς δίκη, εκτελέστηκε από τις γερμανικές αρχές. Σύμφωνα με τις περισσότερες πηγές, η εκτέλεση πραγματοποιήθηκε στον χώρο της Καισαριανής, η δολοφονία του Νίκου Γλέζου είχε τεράστιο αντίκτυπο στον αδερφό του Μανώλη, η απώλεια δεν έγινε αφορμή για λύγισμα, αλλά για συνέχιση του αγώνα με μεγαλύτερο πείσμα.
Σε συνεντεύξεις και γραπτά του, ο Μανώλης Γλέζος ανέφερε πολλές φορές ότι το χαμόγελο και η πίστη του αδελφού του τον συνόδευαν σε όλη του τη ζωή, «Ο Νίκος πέθανε για την πατρίδα. Κι εγώ όφειλα να ζήσω για να συνεχίσω αυτό που ξεκινήσαμε μαζί». Μετά τον πόλεμο, ο Μανώλης φυλακίστηκε, εξορίστηκε και αργότερα εξελέγη βουλευτής και ευρωβουλευτής, παραμένοντας πιστός στα ιδανικά που είχαν μοιραστεί με τον αδερφό του.
Ο Νίκος Γλέζος αποτελεί μια από τις πιο εμβληματικές μορφές της Εθνικής Αντίστασης. Η νεότητά του, ο τρόπος με τον οποίο αγωνίστηκε και η θυσία του στα 19 του χρόνια συγκινούν και εμπνέουν μέχρι σήμερα. Παρότι η ιστορία του συχνά επισκιάζεται από την πιο γνωστή δράση του αδελφού του, ο Νίκος αναγνωρίζεται από ιστορικούς και οργανώσεις ως σύμβολο της νέας γενιάς που αγωνίστηκε, βασανίστηκε και εκτελέστηκε χωρίς ποτέ να προδώσει τα ιδανικά της. Σχολεία και δρόμοι έχουν πάρει το όνομά του. Ωστόσο, η μνήμη του αξίζει ακόμα μεγαλύτερη προβολή, ειδικά στην εκπαιδευτική διαδικασία και στην ιστορική συνείδηση της νέας γενιάς.
Η ιστορία του Νίκου Γλέζου είναι υπενθύμιση ότι ο αγώνας για ελευθερία δεν γνωρίζει ηλικίες. Είναι μια ιστορία πίστης, θάρρους και αφοσίωσης στα ιδανικά. Ένας 19χρονος νεαρός αντιστάθηκε στον φασισμό και πλήρωσε το τίμημα με τη ζωή του. Η θυσία του δεν πρέπει να ξεχαστεί. Είναι χρέος όλων μας να τη θυμόμαστε, όχι απλώς ως κομμάτι της Ιστορίας, αλλά ως οδηγό για το μέλλον. Όπως έλεγε ο Μανώλης Γλέζος: «Το μεγαλύτερο μνημείο για τον Νίκο δεν είναι από μάρμαρο, αλλά η μνήμη του λαού και η συνέχιση του αγώνα για ελευθερία».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό, Νίκος Νικ. Γλέζος (1925-1944), (επμ. Μουπαγιατζή Πόπη), εκδ. Ίδρυμα Νίκου Νικ. Γλέζου
- Μανώλης Γλέζος: Ο αντιφασίστας αδερφός του Νίκος που εκτελέστηκε τον Μάιο του 1944, news247.gr, διαθέσιμο εδώ
- 10η Μαϊου 1944: Η ημέρα εκτέλεσης του Νίκου Γλέζου “Φωκάς” από τους Γερμανούς, naxospress.gr, διαθέσιμο εδώ
- Nίκος Γλέζος. Ο άγνωστος ήρωας και αδελφός του Μανώλη Γλέζου, που εκτελέστηκε από τους Γερμανούς. Το σημείωμα στη μητέρα του με τον σκούφο, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
