Του Νίκου Λυκομήτρου,
Η πτώση του Βερολίνου έγινε στις 2 Μαΐου 1945, σηματοδοτώντας ουσιαστικά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου στην Ευρώπη, και την επιτυχία του μεγάλου αντιφασιστικού πολέμου που ανέλαβε η Σοβιετική Ένωση και οι σύμμαχοι της στην Ευρώπη. Ήδη, στις 30 Απριλίου, οι Σοβιετικοί στρατιώτες ύψωσαν την κόκκινη σημαία στο Ράιχσταγκ, μια πολύ σημαντική κίνηση με τεράστιο συμβολισμό.
Τον Απρίλιο του 1945, η Σοβιετική Ένωση προετοιμαζόταν για την τελική μάχη για την απελευθέρωση του Βερολίνου και την κατάλυση του ναζιστικού καθεστώτος, έχοντας συγκεντρώσει πάνω από 1.5 εκατομμύριο στρατιώτες στα περίχωρα του Βερολίνου. Για την ιστορία, στις 12 Ιανουαρίου 1945, η Σοβιετική Ένωση, με τη βοήθεια της πολωνικής λαϊκής αντίστασης, ξεκίνησε την μετωπική επίθεση Βιστούλα-Όντερ, με τέσσερα μέτωπα (στον σοβιετικό στρατό, τα μέτωπα ήταν συσσωματώσεις 3-5 στρατών) και την τέταρτη μέρα της επίθεσης άρχισε να προελαύνει ταχύτατα, φτάνοντας στις αρχές του Φεβρουαρίου, περίπου 60 χιλιόμετρα ανατολικά του Βερολίνου.
Οι επόμενοι δύο μήνες πέρασαν με την απελευθέρωση της Βουδαπέστης και άλλων περιοχών στην κεντρική Ευρώπη από τους Σοβιετικούς, και στις προετοιμασίες των Σοβιετικών και των Γερμανών για την τελική μάχη στο Βερολίνο. Οι ναζιστικές αρχές σε μια απέλπιδα προσπάθεια να υπερασπιστούν το Βερολίνο δημιούργησαν σειρά από τάφρους, και άλλα αμυντικά έργα. Στις 9 Απριλίου έπεσε το Κένιγκσμπεργκ (Καλίνινγκραντ), το τελευταίο μεγάλο αστικό κέντρο που είχε απομείνει, και το 1ο Λευκορωσικό μέτωπο του Γκεόργκι Ζούκοφ μετέβη σε σημείο μπροστά από τα υψώματα Ζέελοφ, ενώ το 2ο Λευκορωσικό μέτωπο βρισκόταν κοντά. Σημαντικός λόγος που η Σοβιετική Ένωση αποφάσισε να καταλάβει το Βερολίνο ήταν, όχι μόνο για να σημάνει το τέλος ενός πολέμου που στέρησε τη ζωή σε εκατομμύρια Σοβιετικούς, αλλά και για να δημιουργηθεί μια σοβιετική ζώνη επιρροής στη Γερμανία. Στις 19 Απριλίου, παρά τις τεράστιες απώλειες σε τεθωρακισμένα και άλλο εξοπλισμό, ο δρόμος για το Βερολίνο είχε πλέον ανοίξει.
Η μάχη ξεκίνησε στις 20 Απριλίου. Το ναζιστικό καθεστώς έβαλε να πολεμήσουν ακόμη και μικρά παιδιά, ηλικίας 14 χρονών, σε μια προσπάθεια να καθυστερήσουν την προέλαση. Στις 23 Απριλίου 1945 ξεκίνησε η κύρια φάση στο Βερολίνο και την επόμενη μέρα το Βερολίνο αποκλείστηκε από τον Σοβιετικό στρατό. Οι επόμενες μέρες χαρακτηρίστηκαν από πολύ σκληρές μάχες σε αστικό περιβάλλον, με τους Σοβιετικούς σταδιακά να προχωρούν όλο και πιο ενδότερα μέσα στο Βερολίνο και στο κέντρο της πόλης, παρά την αντίσταση που προέβαλαν οι ναζιστές. Κάθε σοβιετική ομάδα μάχης αποτελούταν από περίπου 80 άνδρες, και γίνονταν μάχες από σπίτι σε σπίτι, ενδεικτικό της σκληρότητας της μάχης. Σε μια προσπάθεια τους να καθυστερήσουν την Σοβιετική προέλαση, οι ναζιστές σχεδίασαν, αν και το σχέδιο δεν υλοποιήθηκε εξολοκλήρου, να ανατινάξουν όλες τις γέφυρες του Βερολίνου και άλλες κρίσιμες υποδομές.
Στις 30 Απριλίου, με την κατάσταση να είναι πλέον χωρίς επιστροφή για τους ναζί, οι Σοβιετικοί ύψωσαν την σημαία της Σοβιετικής Ένωσης στο Ράιχσταγκ (και οι Πολωνοί σύμμαχοι τους, 2 μέρες αργότερα), την ίδια μέρα με την αυτοκτονία του Χίτλερ, αν και οι μάχες συνεχίστηκαν για δύο μέρες αργότερα καθώς τμήματα των Ες Ες και των ναζί αρνήθηκαν να παραδοθούν (ο Βάιντλινγκ παραδόθηκε με κάποιους στρατιώτες που πολεμούσαν ακόμη μαζί του στις 06:00 την 2η του Μαΐου. Ήταν η ημέρα, δηλαδή, που παραδόθηκε η φρουρά του Βερολίνου. Η Σοβιετική κυβέρνηση ζήτησε, όπως ήταν το φυσιολογικό, παράδοση των Γερμανών χωρίς όρους, κάτι που οι Γερμανοί αρνήθηκαν, αποδεικνύοντας την παντελή έλλειψη ενδιαφέροντος των ναζιστών για τις ζωές των Γερμανών (πάνω από 100.000 Βερολινέζοι έχασαν τη ζωή τους στις μάχες).
Επομένως, η Σοβιετική Ένωση επανεκκίνησε τους βομβαρδισμούς του Βερολίνου, και στις 00:40 η 56η μεραρχία Πάντσερ έστειλε μήνυμα στα ρωσικά αναφέροντας την πρόθεση τους να παραδοθούν άνευ όρων. Έτσι, ο Βάιντλινγκ και κάποιοι στρατιώτες του παραδόθηκαν στις 6 το πρωί, και οι υπόλοιποι στις 7 το πρωί (αφοπλισμένοι). Στις 7 Μαΐου 1945, τα υπολείμματα της Γερμανικής κυβέρνησης υπό τον Καρλ Νταίνιτς παραδόθηκαν στους Δυτικούς, και έτσι ο πόλεμος έληξε με την παράδοση της Γερμανίας στις 8/9 Μαΐου. Η πόλη του Βερολίνου μετά το τέλος του πολέμου ήταν κατεστραμμένη, όπως και μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Εξακόσιες χιλιάδες διαμερίσματα είχαν καταστραφεί μόνο στο Βερολίνο, και η κατάσταση στην πόλη δεν ήταν καθόλου καλή.
Οι περισσότεροι άνθρωποι μέσα στο Βερολίνο είτε ήταν χαρούμενοι για την πτώση του ναζισμού, ή τουλάχιστον ικανοποιημένοι από το γεγονός ότι τελείωσε ο πόλεμος και οι περισσότεροι είδαν με θετικό μάτι το γεγονός ότι κουζίνες του Σοβιετικού στρατού παρείχαν φαγητό στους ντόπιους. Επίσης, εμβολίασαν πολλούς Βερολινέζους για να αποτρέψουν επιδημία τύφου. Ωστόσο, κάποιες γυναίκες έπεσαν θύματα βιασμού από Σοβιετικούς και Δυτικούς στρατιώτες στους επόμενους μήνες, και υπήρξαν κάποιες βιαιοπραγίες από Σοβιετικούς στρατιώτες σε ντόπιους. Αυτό εξηγείται περισσότερο σαν απόπειρα εκδίκησης για το κακό που προξένησε ο στρατός της ναζιστικής Γερμανίας σε εκατομμύρια Σοβιετικούς, ενώ οι Σοβιετικές δυνάμεις κατοχής συνέλαβαν, ακόμα και εκτέλεσαν μερικούς, στρατιώτες που προέβησαν σε βιαιοπραγίες κατά Γερμανών.
Πάνω από 80 χιλιάδες Σοβιετικοί στρατιώτες έχασαν την ζωή τους σε αυτή τη μάχη, ενώ οι απώλειες για τους ναζιστές ξεπέρασαν τις 100 χιλιάδες. Ακόμη και ηλικιωμένοι βάλθηκαν να πολεμήσουν για λογαριασμό των Γερμανών, όπως και νέοι ηλικίας 14 χρόνων. Η μάχη αυτή ήταν εξαιρετικά σημαντική για την εξέλιξη της παγκόσμιας ιστορίας, γιατί οδήγησε στο οριστικό τέλος του Β’ Παγκόσμιου πολέμου στην Ευρώπη και στο τέλος του ναζισμού. Το Βερολίνο, σιγά σιγά, άρχισε να ανοικοδομείται, αρχικά με το λαό να καθαρίζει τα συντρίμμια σε ομαδική προσπάθεια, και μετά να αρχίζει η σταδιακή ανοικοδόμηση της πόλης.
Τον Ιούλιο του 1945, οι Σοβιετικοί με τους Αμερικανούς και τους Βρετανούς συνήλθαν στο κοντινό προάστιο του Πότσδαμ και διαμόρφωσαν τον μελλοντικό χάρτη της Γερμανίας και της Ευρώπης. Όμως, το Βερολίνο σε λίγα χρόνια, αποτέλεσμα των διαφωνιών των μεγάλων δυνάμεων, παρά τις προσπάθειες της ΕΣΣΔ για επανένωση σε μια ουδέτερη Γερμανία, θα αποτελέσει μέρος του ψυχρού πολέμου, αφού θα κοπεί στα δύο, και το 1961 θα χτιστεί το τείχος του Βερολίνου. Είναι αλήθεια πάντως, ότι σε λίγα χρόνια το Βερολίνο είχε γίνει πάλι σημαντικό κέντρο του γερμανόφωνου κόσμου, όπως φάνηκε και το 1991, με την απόφαση που οδήγησε στην επαναφορά της πρωτεύουσας και μεγάλου μέρους της ομοσπονδιακής κυβέρνησης στο Βερολίνο, μετά την απορρόφηση της Ανατολικής Γερμανίας (1949-1990) από την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας.
ENΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Βattle of Berlin, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
- Ηow the Berlin Garisson Surrendered 2 May 1945, j.stor.org, διαθέσιμο εδώ
- VE Day: The fall of Nazi Berlin in pictures, bbc.com, διαθέσιμο εδώ
