Του Βλάντισλαβ Αφισίδη,
Στις 7 Μαρτίου 1965, η μικρή πόλη Σέλμα στην Αλαμπάμα, έγινε το επίκεντρο μιας από τις πιο δραματικές στιγμές του Αμερικανικού Κινήματος για τα Πολιτικά Δικαιώματα. Η «Μάχη της Σέλμα» ή «Ματωμένη Κυριακή» εκτυλίχθηκε όταν 600 διαδηλωτές, κυρίως αφροαμερικανοί, προσπάθησαν να διασχίσουν τη γέφυρα του Έντμουντ Πέτιους για να ξεκινήσουν μια πορεία προς το Μοντγκόμερι, την πρωτεύουσα της Αλαμπάμα, με στόχο να απαιτήσουν το δικαίωμα ψήφου.
Η πορεία τους σταμάτησε από τη σφοδρή αντίδραση της πολιτειακής αστυνομίας και των τοπικών αρχών, οι οποίοι επιτέθηκαν με γκλομπς και δακρυγόνα, χτυπώντας τους διαδηλωτές χωρίς έλεος, παρά την ειρηνική τους στάση. Η βία που εκδηλώθηκε καταγράφηκε εκτενώς από τα μέσα ενημέρωσης, φέρνοντας τη σύγκρουση σε διεθνή προβολή. Η διαδήλωση της 7ης Μαρτίου ήταν η πρώτη σε μια σειρά τριών ειρηνικών διαδηλώσεων. Η βία και η σφοδρή καταστολή που εκτυλίχθηκαν εκείνη την ημέρα δεν σταμάτησαν το κίνημα, αντίθετα, αποτέλεσαν την αφορμή για δύο ακόμη προσπάθειες, οι οποίες είχαν την στήριξη του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.
Πριν αναλύσουμε την πορεία του κινήματος, σημαντικό είναι να αναφέρουμε τα δικαιώματα των αφροαμερικανών στις πολιτείες του Νότου και κυρίως στην Αλαμπάμα. Αν και τυπικά, οι αφροαμερικανοί είχαν κερδίσει το δικαίωμα ψήφου με το τέλος του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου (1865), τα νομοθετικά σώματα των νοτίων πολιτειών διατήρησαν μια σειρά πρακτικών που στερούσαν επιτηδευμένα από εκατομμύρια κατοίκους το δικαίωμα της ψήφου. Κάποιες από αυτές τις πρακτικές περιλαμβάνουν: Τέλη ψηφοφορίας (Poll taxes), όπου οι πολιτείες επέβαλαν φορολογία για την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος.
Οι περισσότεροι αφροαμερικανοί και φτωχοί λευκοί δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να πληρώσουν το τέλος, έτσι δεν μπορούσαν να ψηφίσουν. Ακολουθούσε το τεστ αναλφαβητισμού (Literacy tests): Για να επιτραπεί η ψήφος, απαιτούνταν από τους ψηφοφόρους να περάσουν μια εξέταση αναλφαβητισμού, που συχνά ήταν σχεδιασμένη με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι σχεδόν αδύνατο να την περάσουν οι αφροαμερικανοί, ακόμα και αν ήξεραν να διαβάζουν και να γράφουν / Τέλος ήταν η ρήτρα Παππού (Grandfather clause): Η ρήτρα αυτή έδινε το δικαίωμα ψήφου σε εκείνους των οποίων οι παππούδες είχαν δικαίωμα ψήφου πριν από τον Εμφύλιο Πόλεμο. Επειδή, οι περισσότεροι μαύροι δεν είχαν το δικαίωμα ψήφου πριν τον πόλεμο, αυτή η ρήτρα τους απέκλειε από τις εκλογές. Έτσι παρότι στην περιοχή της Σέλμα κατοικούσαν 87.972 μαύροι και 47.289 λευκοί, οι λευκοί ψηφοφόροι ήταν 24.037, ενώ οι μαύροι μόλις 904. Μέχρι το 1965, υπήρχαν επαρχίες της Αλαμπάμα, όπου ούτε ένας μαύρος δεν είχε ψηφίσει σε εκλογές των προηγούμενων 50 χρόνων.
Η πορεία της διαδήλωσης και ο Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ
Πίσω από αυτή την κινητοποίηση βρισκόταν ο Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ, ο οποίος είχε καταβάλει καθοριστικό ρόλο στον αγώνα για τα πολιτικά δικαιώματα των αφροαμερικανών. Η διαδήλωση στη Σέλμα ήταν μέρος του ευρύτερου κινήματος που ξεκίνησε το 1955. Ο ίδιος, αφοσιωμένος στην αρχή της μη βίας και της πολιτικής ανυπακοής, πίστευε ακράδαντα ότι η ειρηνική αντίσταση ήταν η μόνη οδός για την αλλαγή. Αν και δεν ήταν παρών στην πρώτη πορεία στις 7 Μαρτίου, δυο μέρες αργότερα, οδήγησε περίπου 2.500 ανθρώπους πίσω στη γέφυρα Πέτιους, πριν οπισθοχωρήσει με τους διαδηλωτές – υπακούοντας σε δικαστική απόφαση που τους εμπόδισε να πραγματοποιήσουν ολόκληρη την πορεία.
Το ίδιο βράδυ, μια ρατσιστική συμμορία λευκών ξυλοκόπησε και σκότωσε τον ακτιβιστή Τζέιμς Ριμπ, ιερέα από τη Βοστώνη, που συμμετείχε στη δεύτερη πορεία στη Σέλμα. Η δολοφονία του προκάλεσε εθνική κατακραυγή και κινητοποίησε πράξεις πολιτικής ανυπακοής. Απαιτήθηκαν νέοι νόμοι για τα εκλογικά δικαιώματα, προκειμένου να προστατευθούν οι διαδηλωτές και να διευκολυνθεί η εγγραφή και ψήφος των αφροαμερικανών. Η συγκίνηση για τον θάνατο του Ριμπ οδήγησε σε μαζικές διαμαρτυρίες σε μεγάλες πόλεις, με συμμετοχή πολιτικών ηγετών και κυβερνητών. Με τον κυβερνήτη Ουάλλας να αρνείται να προστατεύσει τους διαδηλωτές, ο πρόεδρος Λύντον Τζόνσον δεσμεύθηκε να το πράξει και έτσι, η τρίτη πορεία πραγματοποιήθηκε στις 21 Μαρτίου, με προστασία από 1.000 στρατιωτικούς αστυνομικούς και 2.000 στρατιώτες του στρατού. Χιλιάδες άνθρωποι ενώθηκαν στην πορεία προς το Μοντγκόμερι, με περίπου 25.000 άτομα να εισέρχονται στην πρωτεύουσα στο τελευταίο σκέλος της πορείας.
Στις 25 Μαρτίου, οι διαδηλωτές έφτασαν στην είσοδο του κτηρίου του Καπιτωλίου της Πολιτείας της Αλαμπάμα, με ένα αίτημα για τον κυβερνήτη Τζορτζ Γουάλας. Αποτέλεσμα τις πορείας αυτής ήταν να ψηφιστεί λίγους μήνες αργότερα από το Κογκρέσο, νόμος για τα δικαιώματα ψήφου, τον οποίο ο Πρόεδρος Λύντον Τζονσον υπέγραψε στις 6 Αυγούστου 1965. Ο νόμος για τα δικαιώματα ψήφου σχεδιάστηκε για να εξαλείψει τα νομικά εμπόδια σε πολιτειακό και τοπικό επίπεδο που εμπόδιζαν τους αφροαμερικανούς να ασκήσουν το δικαίωμα ψήφου. Αυτός ο νόμος δεν σήμανε απλώς νίκη για την κοινότητα των αφροαμερικανών, αλλά για ολόκληρη την αμερικανική κοινωνία, καθώς έθεσε τα θεμέλια για μια δικαιότερη και πιο ίση κοινωνία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Downing David (2003), Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, (μτφρ. Σκουλικάρη Σοφία), εκδ. Σαββάλας
- Civil Rights march ends as ‘Bloody Sunday,’ March 7, 1965, politico.com, διαθέσιμο εδώ
- How Jim Crow-Era laws suppressed the African American vote for generations, history.gr, διαθέσιμο εδώ
- Selma to Montgomery National Historic Trail (U.S. National Park Service), nps.gov, διαθέσιμο εδώ
- Selma to Montgomery: 50 years later. The White House. obamawhitehouse.gov, διαθέσιμο εδώ
- The Voting Rights Act explained, brennacenter.org, διαθέσιμο εδώ
- Selma March: United States history, Britannica.com, διαθέσιμο εδώ
