Του Κωνσταντίνου Καρατζά,
Στις 29 Μαΐου διεξήχθησαν εκλογές στη Νότια Αφρική, με το αποτέλεσμα να φέρνει τα πάνω-κάτω στην πολιτική ζωή της χώρας, αφού το κυβερνών κόμμα African National Congress έχασε την πλειοψηφία των εδρών στη Βουλή για πρώτη φορά εδώ και τριάντα χρόνια. Το ANC ηγείται στην πολιτική σκηνή της Νότιας Αφρικής από τις πρώτες εκλογές που πραγματοποιήθηκαν μετά το Απαρτχάιντ και είναι το κόμμα στο οποίο ηγήθηκε ο Nelson Mandela. Οι απογοητευμένοι Νοτιοαφρικάνοι ψηφοφόροι «βύθισαν» το κόμμα στο 40%, τερματίζοντας ουσιαστικά το πολιτικό μονοπώλιο που είχε και θέτοντας σε αμφισβήτηση το μέλλον του Προέδρου Cyril Ramaphosa. Με καταγεγραμμένες όλες τις ψήφους, το αποτέλεσμα αποτελεί τη χειρότερη επίδοση του κόμματος από το 1994, το οποίο καταλαμβάνει 159 έδρες σε σύνολο 400.
Παρά το γεγονός ότι εξακολουθεί να είναι πρώτο πολιτικά σε δύναμη, κερδίζοντας τους ανταγωνιστές του, υστερεί σε σχέση με το υψηλό ποσοστό της τάξης του 58% που έλαβε στις εκλογές του 2019. Χαρακτηριστικά, η Tessa Dooms, διευθύντρια του think tank “Rivonia Circle”, ανέφερε πως αυτές οι εκλογές αποτελούν ορόσημο που αλλάζουν ριζικά την πολιτική σκηνή του τόπου. Αυτό το αποτέλεσμα είναι απόρροια των κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα, όπως τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, οι ελλείψεις ηλεκτρικού ρεύματος και νερού, καθώς και η ανεξέλεγκτη εγκληματικότητα, ζητήματα που η Κυβέρνηση δεν κατάφερε έστω να μετριάσει από τις προηγούμενες εκλογές. Το κόμμα του Nelson Mandela υπέπεσε σε σειρά σκανδάλων διαφθοράς, αποτυγχάνοντας έτσι να μεταμορφώσει την οικονομία της χώρας, με το χάσμα μεταξύ των πλουσιότερων και των φτωχότερων να είναι υψηλότερο από ό,τι το 1994 και σχεδόν τα 2/3 των έγχρωμων Νοτιοαφρικάνων εξακολουθούν να ζουν στη φτώχεια. Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν μία από τις σταθερές χώρες της αφρικανικής ηπείρου σε αχαρτογράφητα νερά και το ANC έχει στη διάθεσή του δύο εβδομάδες για να σχηματίσει Κυβέρνηση συνεργασίας με ένα ή περισσότερα από τα αντίπαλα κόμματα, τα οποία, βέβαια, το χαρακτήρισαν διεφθαρμένο και ορκίστηκαν να μη σχηματίσουν ποτέ συμμαχία μαζί του.
Ο Πρόεδρος Ramaphosa, ο άνθρωπος που κρατούσε το μικρόφωνο του Μαντέλα όταν αποφυλακίστηκε το 1990, θεωρήθηκε ως ο καταλληλότερος διάδοχος του αγώνα, και πλέον βρίσκεται αντιμέτωπος με σκληρές επιλογές προκειμένου να οικοδομήσει την πρώτη κυβέρνηση εθνικού συνασπισμού. Η φιλοδοξία του να υπηρετήσει δεύτερη θητεία απειλείται. Ο ίδιος καλείται να επιστρατεύσει τις διαπραγματευτικές του ικανότητες, οι οποίες στο παρελθόν τον βοήθησαν να μεσολαβήσει για το τέλος του απαρτχάιντ, με στόχο την εύρεση ενός αξιόπιστου συμμάχου, καθώς και να συσπειρώσει το κόμμα του. Ασφαλώς, στο εσωτερικό του κόμματος του Ramaphosa οι επικριτές του θα αποδώσουν την ευθύνη σε εκείνον για το καταστροφικό αποτέλεσμα και πιθανότατα να προσπαθήσουν να τον αντικαταστήσουν με τον αναπληρωτή του, Paul Mashatile.
Βασικός παράγοντας της ήττας του A.N.C. ήταν ο Jacob Zuma, που θεωρήθηκε βασικός αντίπαλος του Ramaphosa, ως πρώην Πρόεδρος και ηγέτης του κόμματος. Μόλις πριν από έξι μήνες ο Zuma συνέβαλε στη δημιουργία ενός κόμματος, του «uMkhonto we Sizwe» (M.K.), το οποίο αποτελούσε την ένοπλη πτέρυγα του A.N.C. κατά τη διάρκεια του αγώνα κατά του απαρτχάιντ. Το συγκεκριμένο κόμμα, αν και πρωτοεμφανιζόμενο, κέρδισε σχεδόν το 15% των ψήφων, αποτέλεσμα άνευ προηγουμένου για ένα νέο κόμμα, παίρνοντας κυρίως ψήφους από το A.N.C.. Ο Zuma, ο οποίος θεωρείται λαϊκιστής και ευδοκιμεί στην πολιτική παραπόνων, δυσφήμισε τις εκλογές, λέγοντας ότι το κόμμα του είχε λάβει τα 2/3 των ψήφων αλλά τα τελικά αποτελέσματα ήταν νοθευμένα. Ο ίδιος μάλιστα κάλεσε την επιτροπή να μην επικυρώσει τα αποτελέσματα, ενώ δεκάδες εκπρόσωποι μικρότερων κομμάτων συνενώθηκαν στην έκκλησή του, ισχυριζόμενοι παρατυπίες στις εκλογές. Οι ενέργειες του Zuma προμηνύουν πολιτικές προκλήσεις που θα κληθεί να αντιμετωπίσει το A.N.C.. Χωρίς την απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή, το A.N.C. δε μπορεί να επιλέξει τον Πρόεδρο της χώρας, ο οποίος εκλέγεται από την Εθνοσυνέλευση.
Το ANC θα προσπαθήσει να συμμαχήσει με κάποια από τα μεγαλύτερα κόμματα με τα οποία αντάλλαξε πικρόχολα σχόλια κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να συμμαχήσει με τη Δημοκρατική Συμμαχία, το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης, γνωστό για τις θέσεις του υπέρ των επιχειρήσεων (αν και από πολλούς θεωρείται πως εκπροσωπεί το παρελθόν όπου κυριαρχούσαν οι λευκοί) ή με τους αριστερούς μαχητές της Οικονομικής Ελευθερίας (Economic Freedom Fighters) των οποίων οι πολιτικές ομοιάζουν με αυτές του κόμματος του Zuma. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η διχογνωμία νομικών σε περίπτωση αποτυχίας εκλογής Προέδρου. Σύμφωνα με τον Pierre de Vos, καθηγητή συνταγματικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Κέιπ Τάουν, μία επιλογή θα ήταν οι βουλευτές της αντιπολίτευσης να ανεχτούν τον Ramaphoza ή άλλον βουλευτή του ANC είτε απέχοντας από την ψηφοφορία είτε χαλώντας τα ψηφοδέλτια ώστε να δώσουν στα κόμματα περισσότερο χρόνο για διαπραγματεύσεις.
Όπως επισημάνθηκε, αυτές οι εκλογές αποτελούν ορόσημο για τη Νότιο Αφρική, καθώς τερμάτισαν την κυριαρχία ενός κόμματος που πρωτοστάτησε στον αγώνα κατά της αποικιοκρατίας και αναμόρφωσε στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα την Αφρική. Το σύνθημα «το 2024 είναι το 1994 μας» κυριάρχησε μεταξύ των νέων ψηφοφόρων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η επίτευξη συμφωνίας για σχηματισμό κυβέρνησης που θα διαχειριστεί παράλληλες κρίσεις στο εσωτερικό της χώρας θεωρείται κρίσιμης σημασίας, αφού, εάν η χώρα αφεθεί σε πολιτικό χάος, θα έχει αρνητικές συνέπειες στην πολύπαθη υποσαχάρια Αφρική και θα συμπαρασύρει τις διεθνείς εξελίξεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- In a historic election, South Africa’s ANC loses majority for the first time, npr.org, διαθέσιμο εδώ
- South African Voters Reject the Party That Freed Them From Apartheid, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- South Africa’s Ruling Party, Chastened by Vote, Faces Difficult Coalition Talks, The Wall Street Journal, διαθέσιμο εδώ
- South Africa’s Ramaphosa calls for unity after his ANC loses majority, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
