Της Σοφίας Αρσονιάδου,
Τα πρότυπα της αστυνόμευσης αποτελούν τρόπους οργάνωσης και υποστήριξης της αστυνόμευσης. Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (1939-1945), ο ρόλος της αστυνομίας άλλαξε ριζικά. Το παλιό στρατιωτικό πρότυπο αστυνόμευσης που βασιζόταν στο τρίπτυχο «πειθαρχία, καταστολή και αποστασιοποίηση» από την κοινότητα, με στόχο την εξάλειψη του εγκλήματος, τέθηκε υπό αμφισβήτηση. Από τη δεκαετία του ’60 γινόταν σαφές, αρχικά στις Η.Π.Α. και έπειτα στην Ευρώπη, ότι αυτός ο τύπος αστυνόμευσης δημιουργούσε ζητήματα εμπιστοσύνης στη σχέση μεταξύ πολιτών και αστυνομίας. Σήμερα, παρατηρείται μεγάλο χάσμα στον ρόλο και την ύπαρξη της αστυνόμευσης ανάμεσα στις αναπτυσσόμενες και στις ανεπτυγμένες χώρες, σε χώρες με διαφορετικό υπόβαθρο βιοτικού επιπέδου και κοινωνικής ασφάλειας. Υπάρχουν περιπτώσεις καθημερινών γεγονότων όπου η παρουσία της αστυνομίας διαδραματίζει κομβικό ρόλο για την εξάλειψη βίαιων συγκρούσεων, αλλά και περιπτώσεις στις οποίες είναι αδύνατο να επέμβει. Με την πάροδο των χρόνων, παρουσιάζεται σημαντική κρίση εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτών και αστυνομίας, διότι η σύγχρονη εγκληματολογική θεωρία αναφέρει περιπτώσεις καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων από όργανα του κράτους.
Ο διαχωρισμός των οικονομιών-χωρών σε ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες είναι ένας τρόπος να υποδηλώσουμε την επιτυχία και την ευημερία μιας οικονομίας ή μιας χώρας. Οι αναπτυσσόμενες χώρες χαρακτηρίζονται από χαμηλό βιοτικό επίπεδο, υψηλά ποσοστά ένδειας και έλλειψη έννομης τάξης. Σε χώρες όπως η Βραζιλία, η Κολομβία, το Μεξικό κ.τ.λ., είναι ιδιαίτερα δύσκολο η αστυνομία να διεκπεραιώσει τους στόχους και τον ρόλο που την καθιστά υπεύθυνη το κράτος. Σε χώρες με υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας και παρανομίας τα όργανα του κράτους αδυνατούν να «εκτελέσουν» τα καθήκοντά τους, είτε γιατί αποδεικνύονται πως ενεργούν με βάση το προσωπικό όφελος και είναι ενταγμένοι σε παράνομες ενέργειες, είτε γιατί πολλά περιστατικά εν δυνάμει μπορούν να φέρουν σοβαρό κίνδυνο για τη σωματική ακεραιότητα ή την οικογένειά τους. Πολλές είναι οι περιπτώσεις, σε αναπτυσσόμενες χώρες, όπου αστυνομικοί δέχονται σοβαρές απειλές για τους ίδιους και τις οικογένειές τους ή ακόμη και επιθέσεις, με σκοπό την αποτροπή τους και τη μη τήρηση των καθηκόντων τους.
Η αστυνομία, ως ένα συγκροτημένο σώμα το οποίο υπάγεται στο κράτος, έχει ως σκοπό την εξασφάλιση της ασφάλειας, της υγείας και της ακεραιότητας των περιουσιών του κάθε πολίτη. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση των περιστατικών βίας από αστυνομικούς προς τους πολίτες. Για παράδειγμα, τα τελευταία χρόνια στις Η.Π.Α. έχουν υπάρξει αρκετές περιπτώσεις άοπλων Αφροαμερικανών οι οποίοι δολοφονήθηκαν από την αστυνομία. Το πρόβλημα στο παραπάνω γεγονός είναι ότι η αστυνόμευση στις Η.Π.Α. αλλά και στον Καναδά πολλές φορές λειτουργεί ως στρατιωτική δύναμη για την επίτευξη της διατήρησης της κοινωνικής τάξης. Είναι σημαντικό να διαχωρίζονται οι ρόλοι για το κοινό συμφέρον του κοινωνικού συνόλου. Δεν είναι λίγες οι φορές όπου η αστυνομία δρα επιθετικά και βίαια απέναντι σε μειονότητες που ζουν σε διάφορες συνοικίες. Ο ρόλος της αστυνόμευσης διχάζει την κοινωνία, καθώς η δράση της σε κοινωνικά φαινόμενα και στην αντιμετώπιση-επίλυση κοινωνικών προβλημάτων διαφοροποιείται με βάση το υπάρχον πολιτικό καθεστώς της κάθε χώρας. Καθημερινά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναφέρουν, σε χώρες του εξωτερικού, βίαιες επιθέσεις αστυνομικών δυνάμεων προς πολίτες που βρίσκονται σε ευάλωτες κοινωνικές θέσεις, όπως μη λευκοί πολίτες. Είναι ένα γεγονός που στις Η.Π.Α. αποτελεί μάστιγα για το κοινωνικό σύνολο και προβληματίζει την κοινή γνώμη.
Οι αστυνομικές δυνάμεις θα πρέπει να χαρακτηρίζονται ως στηρίγματα της κοινότητας, που δεν προωθούν τις προκαταλήψεις και την κοινωνική αποδυνάμωση μιας μικρής μειονότητας. Κάθε κράτος οφείλει να περιλαμβάνει αστυνομία τάξης και αστυνομία ασφάλειας. Η αστυνομία τάξης δεν έχει άμεσο στόχο την καταπολέμηση του εγκλήματος, αλλά την εφαρμογή ενός συστήματος κανόνων και διατάξεων, ώστε να μετατρέπεται μια προβληματική και κοινωνικά εύθραυστη κατάσταση σε «κανονική». Ο κλάδος της αστυνομίας τάξης έχει ως αποστολή την εξασφάλιση της δημόσιας ειρήνης και ευταξίας, καθώς και την απρόσκοπτη κοινωνική διαβίωση των πολιτών. Τέλος, προστατεύει τις ατομικές ελευθερίες, επιτηρεί την τήρηση της τάξης στους δημόσιους χώρους, την ομαλή λειτουργία των κέντρων διασκέδασης κτλ.. Ο τρόπος υλοποίησης της αποστολής αυτής αποτελεί και το μέτρο της συναινετικής σχέσης με την κοινωνία αλλά και τον δείκτη των σχέσεων εμπιστοσύνης με τους πολίτες.
Η αστυνομία ασφάλειας κάθε κράτους έχει αποστολή την πρόληψη και την καταστολή του εγκλήματος. Περιλαμβάνει την κρατική υπόσταση στις εξωτερικές σχέσεις και με τη δημόσια ασφάλεια, η οποία αναφέρεται στην εσωτερική υπόσταση του υπάρχοντος κράτους και στις συντεταγμένες εξουσίες και τις εξουσίες των κρατικών οργάνων, που η προστασία τους αποτελεί θεμέλιο για την κρατική συγκρότηση. Η παρούσα αστυνομική δύναμη ασκεί εξειδικευμένη λειτουργία που αναφέρεται στην ουσία της νομιμοποίησης του κατασταλτικού μηχανισμού που έχει ως σκοπό την προστασία του κοινωνικού συνόλου.
Εν κατακλείδι, όλα τα προαναφερθέντα παρουσιάζουν την άλλη όψη του νομίσματος, τη βία, τον περιορισμό, την υποτίμηση και περιθωριοποίηση. Η χρήση βίας, αντί να χρησιμοποιείται ως έσχατο μέσο καταναγκασμού, παρουσιάζεται ως άμεση και εύκολη λύση για τον περιορισμό των κοινωνικών αντιδράσεων. Με την πάροδο του χρόνου, τα περιστατικά αυξάνονται σε ποσότητα, με τα παραδείγματα του παρελθόντος και του παρόντος συνεχώς να δημοσιοποιούνται. Εάν δεν λάβουμε άμεσα μέτρα για την εξάλειψη του φαινομένου αυτού, τα περιστατικά αυτά θα συνεχίσουν να υφίστανται και μελλοντικά. Κάθε κράτος πρέπει να δράσει άμεσα για τον περιορισμό της αυθαίρετης δράσης των αστυνομικών δυνάμεων και να την καταδικάσει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΗΠΑ: «Πρόβλημα που η αστυνομία λειτουργεί ως στρατιωτική – Αποστολή της ο πόλεμος», Documento, διαθέσιμο εδώ
- Αστυνομία, Έλεγχος του εγκλήματος και ανθρώπινα δικαιώματα, Συγγραφέας: Σοφία Βιδάλη, Έκδοση «Νομική Βιβλιοθήκη», Νοέμβριος 2012
- Αποκλίνουσα συμπεριφορά και ποινικό φαινόμενο, Συγγραφείς: Σοφία Βιδάλη και Νικόλαος Κουλούρης, Έκδοση «Νομική Βιβλιοθήκη», Νοέμβριος 2012
