Του Νικολάου Σαμαρά,
1920: Η Κοινωνία των Εθνών, ο προάγγελος θα μπορούσαμε να πούμε του Ο.Η.Ε., ιδρύθηκε στις 10 Ιανουαρίου του 1920 στο Παρίσι ως αποτέλεσμα της Συνθήκης των Βερσαλλιών, αποτελώντας μια ένωση κρατών που αποστολή της ήταν η πρόληψη και ο κατευνασμός των διεθνών συγκρούσεων.
Η ίδρυσή της αμέσως μετά το τέλος του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου ανέδειξε τις τεράστιες συνέπειες που αυτός προξένησε στην ανθρωπότητα σε όλα τα επίπεδα και ουδείς θα ήθελε την επανάληψη αντίστοιχων γεγονότων στο μέλλον. Οι προκλήσεις που είχε να αντιμετωπίσει εκείνη την εποχή η Κοινωνία των Εθνών και, εν γένει, η ανθρωπότητα ήταν τεράστιες, καθώς επιτακτική ανάγκη ήταν η κοινωνική, οικονομική και θεσμική ανασύσταση της παγκόσμιας πολιτικής κοινότητας. Επίσης, φλέγον ζήτημα ήταν η πολιτική και διπλωματική διαχείριση της Γερμανίας, η οποία μετά τη Συνθήκη των Βερσαλλιών κατέστη παρίας της διεθνούς πολιτικής σκηνής και αναμφίβολα υπήρχε ορατός κίνδυνος εσωτερικών και εξωτερικών αντιδράσεων σε μια χώρα που συνήθιζε να αποτελεί πρωταγωνιστή των διεθνών εξελίξεων.
Βασική στοχοθεσία της ΚτΕ ήταν η ενθάρρυνση των διαβουλεύσεων και της διπλωματικής επίλυσης των διαφορών μεταξύ των κρατών, η πρόληψη των πολέμων και ο αφοπλισμός, καθώς και η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης παγκοσμίως. Επιπλέον, οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν ήταν διατεθειμένες να προσφέρουν στρατιωτική βοήθεια στην ΚτΕ, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει μια παγκόσμια στρατιωτική δύναμη που να επιτελεί τους σκοπούς της οργάνωσης. Οπωσδήποτε, το γεγονός αυτό δεν της έδινε το απαιτούμενο κύρος, με αποτέλεσμα να είναι εξαρτημένη από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Αν και η ίδρυση της Κοινωνίας των Εθνών έγινε με πρωτοβουλία των Η.Π.Α., αυτή δεν προσχώρησε στη συμφωνία, ενώ η τότε Σοβιετική Ένωση έγινε μέλος 14 χρόνια μετά το 1934, προκειμένου να ανταγωνιστεί τη Γερμανία, που είχε αποχωρήσει έναν χρόνο πριν, αλλά μετά την εισβολή της στη Φινλανδία, το 1939, έπαψε αυτοδικαίως να αποτελεί μέλος της ΚτΕ.
Η πορεία της ΚτΕ χαρακτηρίζεται σε κάποιες περιπτώσεις πετυχημένη, ενώ υπήρξαν και σημαντικές στιγμές που αποδείχθηκε κατώτερη των περιστάσεων. Κάποιες από τις επιτυχίες της ΚτΕ ήταν η καταπολέμηση του διεθνούς εμπορίου οπίου και η βελτίωση της θέσης των προσφύγων, ιδιαίτερα στην Τουρκία μέχρι το 1926, με το διαβατήριο Νάνσεν να αποτελεί το πρώτο διεθνώς πιστοποιημένο δελτίο ταυτότητας για τους πρόσφυγες, διευκολύνοντας την ταυτοποίησή τους. Επιπλέον, έγινε σημαντική προσπάθεια για την καταπολέμηση της σεξουαλικής δουλείας. Ωστόσο, υπήρξαν και μελανά σημεία στην πορεία της δράσης της ΚτΕ. Ένα από αυτά ήταν η παθητική στάση που κράτησε στην εισβολή της Ιταλίας στην Αβησσυνία το 1935, με επιβολή μόνο οικονομιών κυρώσεων που αποδείχθηκαν, εν τέλει, ανεπαρκείς. Επιπροσθέτως, η ΚτΕ είχε την εξουσιοδότηση ανάμειξης όχι μόνο σε διεθνείς, αλλά και σε εσωτερικές συγκρούσεις, κάτι που δεν αξιοποίησε όσον αφορά τον ισπανικό εμφύλιο, αφού δεν απέτρεψε τον πόλεμο ούτε τη συμμετοχή ξένων δυνάμεων σε αυτόν.
Η αδρανής στάση της ΚτΕ συνεχίστηκε και στη ναζιστική προσάρτηση της Αυστρίας, στην εισβολή του Χίτλερ στην Πολωνία, αλλά και στην έναρξη των εχθροπραξιών της Σοβιετικής Ένωσης στη Φινλανδία. Αναμφίβολα, υπήρξε μια σειρά γεγονότων που η στάση της ΚτΕ, ως απλού θεατή, οδήγησε τελικώς στη διάλυσή της και κατ’ επέκταση στον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο, που όλη η ανθρωπότητα ήθελε να αποφύγει. Ο μεγαλύτερος αριθμός μελών που αποτελούσαν την ΚτΕ έφτασε τα 58 μεταξύ του 1934-1935, ενώ το τελευταίο μέλος που αποχώρησε ήταν το Λουξεμβούργο, το 1942.
Αν και η λήψη αποφάσεων απαιτούσε ομοφωνία, σύμφωνα με το καταστατικό της ΚτΕ, υπήρξαν περιπτώσεις που παραβιάστηκε, καθώς το απαιτούσαν οι εξελίξεις, χωρίς, ωστόσο, να έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Παρά τις όποιες επιτυχίες και αποτυχίες της Κοινωνίας των Εθνών, το πρώτο βήμα διεθνούς συνεργασίας και διαβούλευσης είχε γίνει και αποτέλεσε τον πρόδρομο του Ο.Η.Ε. και των διεθνών οργανισμών που αποτελούν παρακλάδια του, αναδεικνύοντας τη σημασία του ανοιχτού διαλόγου και της συνεννόησης ως αντίβαρο του απομονωτισμού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μια σύντομη ιστορική θεώρηση για την Κοινωνία των Εθνών, neoskosmos.com, Διαθέσιμο εδώ
- League of Nations, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
