Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Τα ιστορικά μυθιστορήματα βρίσκονται μόνιμα στις προτιμήσεις του αναγνωστικού κοινού, καθώς οι περισσότεροι λάτρεις της Ιστορίας ή και της Λογοτεχνίας αρέσκονται να βλέπουν τις προσωπικότητες που πρωτογνωρίζουμε μέσα από τα σχολικά βιβλία να πρωταγωνιστούν σε άλλου είδους αφηγήσεις, που τους δείχνουν ως πιο πολυδιάστατους χαρακτήρες και προάγουν την ανθρώπινη πλευρά τους. Παρόλα αυτά, το ίδιο αγαπητά είναι και τα ιστορικά μυθιστορήματα που φωτίζουν τους χαρακτήρες οι οποίοι δεν ήταν ποτέ στο πρώτο πλάνο της Ιστορίας. Τέτοιου είδους άτομα ήταν συχνά στην ανθρώπινη ιστορία οι γυναίκες, που δε φαίνονταν στη δημόσια ζωή, λόγω των ηθών της εκάστοτε εποχής, αλλά έπαιζαν σημαντικό ρόλο στις προσωπικές ζωές των ηρώων και κατά συνέπεια στις ιστορικές εξελίξεις.
Την ιστορία μιας τέτοιας σπουδαίας γυναίκας αφηγείται η Αναστασία Ευσταθίου, στο βιβλίο της Οκτώ ήχοι για τη Μαργαρίτα, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κάκτος. Γεννημένη στην Αχαΐα, η συγγραφέας εργάζεται ως εκπαιδευτικός και παραδίδει σεμινάρια δημιουργικής γραφής. Έχει γράψει βιβλία για παιδιά, για τα οποία έχει αποκομίσει βραβεύσεις και το συγκεκριμένο μυθιστόρημα είναι το πρώτο της έργο για το ενήλικο κοινό.
Η γυναίκα που θα βρεθεί στο επίκεντρο του μυθιστορήματος αυτού, για να πει την ενδιαφέρουσα και άγνωστη ιστορία της, είναι η Μαργαρίτα. Έχοντας γεννηθεί στα τέλη του 18ου αιώνα στην Πελοπόννησο, η ηρωίδα γνωρίζει από κοντά τα γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης, αλλά και ένα πρόσωπο που για πολλούς είναι ταυτόσημο με την Επανάσταση. Όσοι αγαπούν την Ιστορία και έχουν ερευνήσει αυτήν την περίοδο μπορεί να φαντάζονται ποια είναι αυτή η γυναίκα. Το βιβλίο είναι μεν έργο μυθοπλασίας, αλλά βασίζεται σε πραγματικά ακούσματα που είχε από τα νεανικά της χρόνια η συγγραφέας για την «καλόγρια Μαριγώ», που υπήρξε πραγματικό πρόσωπο και μοιράστηκε με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη τα τελευταία αρκετά χρόνια της ζωής του.
Η παρουσία της θρησκείας είναι εμφανής ήδη από τον τίτλο του βιβλίου, καθώς αναφέρεται στο εκκλησιαστικό βιβλίο της Οκτωήχου, το οποίο αναφέρεται στις κομβικές στιγμές στη ζωή της γυναίκας. Μέσα από αυτό, η ηρωίδα του βιβλίου εκφράζει τον εαυτό της, αλλά και πολλές άλλες γυναίκες της εποχής της, ήδη από τον εγκλωβισμό που νιώθει σε μια κατάσταση που δεν έχει επιλέξει, καθώς η ίδια ποτέ δεν θέλησε να γίνει μοναχή και ασφυκτιά στο μοναστήρι, χωρίς καμία επαφή με την οικογένειά της, για λόγους που η ίδια δε γνωρίζει για μεγάλο μέρος της ζωής της.
Το μοναστήρι γίνεται η αφορμή για να γνωριστεί με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ο οποίος παρουσιάζεται ως μια θρυλική μορφή και της ασκεί από την πρώτη στιγμή γοητεία, αν και η ίδια, αρχικά, δε γνωρίζει την πραγματική του ταυτότητα. Η Μαριγώ ενδίδει στα συναισθήματά της και τιμωρείται σκληρά για αυτό από το μοναστήρι. Στην απομόνωση, η γνώση της γραφής δείχνει να γίνεται μια διέξοδος για τη νεαρή μοναχή, η οποία καταγράφει τις σκέψεις της δίπλα από τα κείμενα των προσευχών, έχοντας στον νου της μόνο την απόδραση, ώστε να αναζητήσει και πάλι τον Κολοκοτρώνη.
Η ηρωίδα του βιβλίου, που πλέον παίρνει από τον ίδιο τον οπλαρχηγό το όνομα Μαργαρίτα, διακόπτοντας οριστικά τις σχέσεις της με το παρελθόν, δε διστάζει να αφήσει το μοναστήρι και να ζήσει στο πλευρό του Κολοκοτρώνη, υποστηρίζοντάς τον σε όλες τις αντιξοότητες. Μέσα από την αφήγησή της, ο αναγνώστης βλέπει την οπτική ενός γυναικείου υποκειμένου για τα γεγονότα της εμφύλιας διαμάχης των Ελλήνων, αλλά και την πολιτική κατάσταση μετά την Απελευθέρωση.
Μετά τον θάνατο του Κολοκοτρώνη, η Μαργαρίτα, παρά το γεγονός ότι ήταν σύντροφοι εκτός γάμου και είχαν αποκτήσει ένα τέκνο, πράγμα απαράδεκτο για τα ήθη της εποχής, απολαμβάνει τον σεβασμό των συγχρόνων της ως «χήρα του Κολοκοτρώνη» και αφοσιώνεται στην ανατροφή του γιου της.
Μέσα από την ιστορία της Μαργαρίτας, που μοιράστηκε είκοσι σχεδόν χρόνια από τη ζωή της με έναν άνθρωπο – σύμβολο για την Ιστορία της Ελλάδος, η συγγραφέας δημιουργεί έναν συμβολισμό για τις γυναίκες που βρίσκονται συχνά στη σκιά, αλλά έχουν περισσότερο και από ουσιαστική συμβολή στην κοινωνία. Η ηρωίδα του βιβλίου, ακολουθώντας το όραμα του Κολοκοτρώνη για την ελευθερία, αποκτά και τη δική της ελευθερία από ένα μέλλον που άλλοι είχαν ορίσει για αυτήν. Η ιστορία της Μαργαρίτας μπορεί να αποτελεί μια λογοτεχνική αφήγηση, αλλά βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα και μοιάζει να αποκαθιστά τόσο την ίδια όσο και γενικότερα τις γυναίκες που βρέθηκαν τόσο κοντά στις ιστορικές εξελίξεις, αλλά πάντα στη σκιά των ανδρών.
