Της Νεφέλης Στούπα,
Ο στόχος της χρονοθεραπείας είναι να βελτιστοποιήσει τις ιατρικές θεραπείες, λαμβάνοντας υπόψη τους κιρκάδιους ρυθμούς του σώματος. Οι κιρκάδιοι ρυθμοί αφορούν περιοδικά φαινόμενα, που εμφανίζονται εντός χρονικού διαστήματος 24 ωρών, αποτελούν μέρος ενός «εσωτερικού ρολογιού» του σώματος και είναι υπεύθυνοι για την εκτέλεση βασικών λειτουργιών και διεργασιών. Ένας από τους πιο σημαντικούς και γνωστούς κιρκάδιους ρυθμούς είναι ο κύκλος ύπνου-εγρήγορσης.
Διαφορετικά συστήματα του σώματος ακολουθούν κιρκάδιους ρυθμούς που συγχρονίζονται με ένα κύριο ρολόι που βρίσκεται στον εγκέφαλο. Αυτό το κύριο ρολόι επηρεάζεται άμεσα από τις περιβαλλοντικές ενδείξεις, ειδικά το φως, γι’ αυτό οι κιρκάδιοι ρυθμοί συνδέονται με την εναλλαγή της ημέρας και της νύχτας. Εύλογα, όμως, προκύπτει το ερώτημα: Πώς είναι δυνατόν να εφαρμοστεί η χρονοθεραπεία και πώς μπορούμε να επωφεληθούμε από αυτήν;
Η χρονοθεραπεία, αρχικά, μπορεί να οδηγήσει στην αλλαγή του ρυθμού ύπνου-εγρήγορσης των ασθενών, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες πολλών παθολογικών καταστάσεων. Ακόμα και μια μικρή δυσλειτουργία του βιολογικού ρολογιού μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τη φυσιολογία του ρυθμού ύπνου/εγρήγορσης, προκαλώντας υπερβολική ημερήσια υπνηλία και γενικότερα προβλήματα που σχετίζονται με τον ύπνο, όπως συχνές νυχτερινές αφυπνίσεις και μειωμένη αποτελεσματικότητα ύπνου. Η χρονοθεραπεία, λοιπόν, στοχεύει στην αποκατάσταση του κατάλληλου κιρκάδιου κύκλου ύπνου-εγρήγορσης, βοηθώντας τον ασθενή να αποκτήσει επαρκή και αποτελεσματικό ύπνο. Για να επιτευχθεί αυτό, πραγματοποιείται χρονομετρημένη έκθεση του ασθενή στο φως και χρήση φαρμάκων, όπως η μελατονίνη, που επηρεάζουν τους κιρκάδιους ρυθμούς, ελέγχοντας έτσι το βιολογικό ρολόι του ασθενή και βοηθώντας τον ίδιο να αποκτήσει υγιές πρόγραμμα ύπνου.
Ταυτόχρονα, είναι δυνατόν να ληφθούν υπόψη οι κιρκάδιοι ρυθμοί των ασθενών για τη βελτίωση της θεραπευτικής προσέγγισης. Είναι γνωστό πως οι άνθρωποι εμφανίζουν ετερογένεια όσον αφορά τα εσωτερικά βιολογικά τους ρολόγια και τους κιρκάδιους ρυθμούς τους. Βέβαια, όχι μόνο υπάρχουν διαφορετικοί χρονότυποι, δηλαδή διαφορετικοί κιρκάδιοι ρυθμοί ανάμεσα σε έναν πληθυσμό, αλλά, παράλληλα, και ο ενδογενής κιρκάδιος ρυθμός ενός ανθρώπου δεν αποτελεί κάποιο σταθερό χαρακτηριστικό, καθώς εξαρτάται από πολλούς εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες. Επομένως, προκειμένου να πραγματοποιηθεί οποιαδήποτε θεραπευτική παρέμβαση, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ο εσωτερικός κιρκάδιος ρυθμός.
Αναλυτικότερα, οι περισσότερες γνώσεις για τα φάρμακα έχουν προέλθει από έρευνες μίας ή πολλαπλών δόσεων, στις οποίες έχουν αξιολογηθεί τα φαρμακοκινητικά και τα φαρμακοδυναμικά αποτελέσματα μετά από μία, συνήθως, ημερήσια χορήγηση φαρμάκου. Ωστόσο, οι χρονοφαρμακολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στη συσχέτιση της χορήγησης φαρμάκων με τον κιρκάδιο κύκλο του ασθενούς.
Οι χρονοφαρμακολογικές μελέτες περιλαμβάνουν την αξιολόγηση τέτοιων αποτελεσμάτων (φαρμακοκινητικών και τα φαρμακοδυναμικών) μετά από πολλές διαφορετικές θεραπείες σε συγκεκριμένες ώρες κατά τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας και αποκαλύπτουν ότι ο κιρκάδιος ρυθμός μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την κινητική και τα αποτελέσματα διαφόρων φαρμάκων. Δηλαδή, για τη χορήγηση κάποιου φαρμάκου, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ποια γονίδια εκφράζει ο ασθενής και ποια χρονική στιγμή τα εκφράζει, προκειμένου η δράση του φαρμάκου που χορηγείται να είναι αποτελεσματική. Για παράδειγμα, πρόσφατες μελέτες έχουν αποκαλύψει ότι η χορήγηση αντιυπερτασικών φαρμάκων πριν τον ύπνο μπορεί να βελτιώσει τον διαταραγμένο κιρκάδιο ρυθμό της αρτηριακής πίεσης και να παρατηρηθούν τα βέλτιστα αποτελέσματα όσον αφορά τη δράση του φαρμάκου.
Τέλος, η χρονοθεραπεία χρησιμοποιείται εδώ και αρκετά χρόνια για την πραγματοποίηση θεραπείας διαφόρων διαταραχών ύπνου. Ωστόσο, έχει, επίσης, αποδειχθεί αποτελεσματική για τη θεραπεία της κατάθλιψης, όπως και άλλων διαταραχών που σχετίζονται με την ψυχική υγεία. Η ψυχιατρική χρονοθεραπεία είναι μια θεραπευτική προσέγγιση που χρησιμοποιεί το βιολογικό ρολόι ή τον κιρκάδιο ρυθμό του σώματός μας, προκειμένου να οδηγήσει σε αλλαγές στα πρότυπα ύπνου και αφύπνισης. Ο μη ρυθμισμένος κιρκάδιος ρυθμός που οδηγεί σε προβληματικό ύπνο επαναφέρεται μέσω της χρονοθεραπείας σε έναν κανονικό κύκλο ύπνου-αφύπνισης. Με αυτόν τον τρόπο, η χρονοθεραπεία διαδραματίζει βασικό ρόλο στην πραγματοποίηση ιατρικών θεραπειών για διάφορες διαταραχές, όπως η κατάθλιψη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Chronotherapy, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
- What Are Circadian Rhythms?, sleepfoundation.org. Διαθέσιμο εδώ
- Psychiatric Chronotherapy, ballardpsych.com. Διαθέσιμο εδώ
- Drug chronotherapy: the coordination of biological rhythms with medical treatment, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Chronopharmacology and chronotherapeutics: definitions and concepts, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
