17.3 C
Athens
Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024
ΑρχικήΙστορίαBlitzkrieg: Μύθος ή πραγματικότητα;

Blitzkrieg: Μύθος ή πραγματικότητα;


Του Θάνου Ρούτση,

Υπάρχουν πολλές ερμηνείες σχετικά με την προέλευση του όρου Blitzkrieg. Πολλοί υποστηρίζουν ότι ο ίδιος ο Hitler ήταν αυτός που επινόησε τον όρο, για αυτό και πολλοί του απέδωσαν τον τίτλο της μεγαλύτερης στρατιωτικής ιδιοφυΐας όλων των εποχών. Άλλοι πάλι υποστηρίζουν πως πρώτος τον χρησιμοποίησε ο Joseph Goebbels, ως Υπουργός Προπαγάνδας του καθεστώτος. Ωστόσο, αναφορά στο συγκεκριμένο είδος πολέμου γίνεται και από τους ίδιους τους «Δυτικούς», με ένα άρθρο του περιοδικού Time, τον Σεπτέμβριο του 1939, να περιγράφει την εκστρατεία της Γερμανίας στην Πολωνία και να αναφέρει πως: «δεν πρόκειται για έναν πόλεμο κατάληψης σημείων, αλλά για έναν πόλεμο διείσδυσης και εξάλειψης, ενός Blitzkrieg».

Ωστόσο, ο στρατηγός Heinz Guderian ήταν αυτός που διαμόρφωσε τη στρατηγική, όπως είναι γνωστή σήμερα, προσαρμόζοντάς την στις τεχνολογικές εξελίξεις της εποχής. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι αυτός είναι ο «Πατέρας του Blitzkrieg». Στην ουσία πρόκειται για ένα γρήγορο, αποφασιστικό χτύπημα με τη χρήση ευκίνητων ομάδων, που υποστηρίζονται με τεθωρακισμένα άρματα και αεροπορικές μονάδες. Στόχος είναι η γρήγορη εξουδετέρωση του εχθρού, πράγμα που θα μειώσει τις απώλειες ανθρώπινου δυναμικού, αλλά και πυρομαχικών.

Πολλοί ιστορικοί, επίσης, χρησιμοποιούν τον όρο Blitzkrieg για να περιγράψουν το γενικότερο πολιτικό-στρατιωτικό πλάνο της Σοσιαλδημοκρατικής Γερμανίας. Κατ’ αυτούς, στόχος του συνολικού προγράμματος ήταν ο γερμανικός στρατός να εξουδετερώσει τους αντιπάλους μεμονωμένα, σε μια σειρά διαδοχικών, βραχυχρόνιων εκστρατειών. Για να επιτευχθεί αυτό, η εξωτερική πολιτική στόχευε στην απομόνωση του συγκεκριμένου αντιπάλου, για να αποφύγει μια μακροχρόνια σύγκρουση σε πολλά μέτωπα. Η εσωτερική πολιτική αποσκοπούσε στο να παρακινήσει τον πληθυσμό για τη διενέργεια πολέμου, αποφεύγοντας, όμως, την παρατεταμένη εκδοχή του, ώστε να μην εξαντληθεί.

Συνάντηση του Αδόλφου Hitler με τον Υπουργό Προπαγάνδας Joseph Goebbels. Πηγή εικόνας: britannica.com

Λόγω της γεωγραφικής θέσης της Γερμανίας, η στρατιωτική ηγεσία της χώρας προσπαθούσε, ανέκαθεν, να διεξαγάγει σύντομης διάρκειας πολέμους. Οι ανώτεροι αξιωματούχοι του γερμανικού στρατού, ωστόσο, είχαν μάθει από την ήττα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, και, πλέον, συνειδητοποιούσαν πως δεν έφτανε μόνο ένα αιφνίδιο χτύπημα για να τους χαρίσει τη νίκη απέναντι σε έναν ισχυρότερο αντίπαλο. Υποστήριζαν πως την τελική νίκη θα την κερδίσει το κράτος που θα διαθέτει όχι μόνο τον μεγαλύτερο πληθυσμό για κινητοποίηση, αλλά και μια ανεξάντλητη πηγή πρώτων υλών και υλικών.

Το καλοκαίρι του 1939, το πλάνο αυτό του Hitler τέθηκε σε ισχύ με την εισβολή της Wehrmacht στο έδαφος της Πολωνίας. Ωστόσο, η πολεμική μηχανή της Γερμανίας, αν και κατάφερε η επιχείρηση στην Πολωνία να διαρκέσει όσο λιγότερο γινόταν, δεν ήταν προετοιμασμένη για έναν διμέτωπο πόλεμο, μετά και την κήρυξη πολέμου από την πλευρά της Μεγάλης Βρετανίας. Η ναυτική ισχύς της χώρας, αν και ισχυρή, βρισκόταν εν πολλοίς ακόμη υπό κατασκευή. Έχει υποστηριχθεί ότι οι επιχειρήσεις στην Πολωνία ήταν κάτι σαν «πρόβα». Η συνδυασμένη χρήση τεθωρακισμένων και αεροπορικών επιθέσεων δεν είχε δοκιμαστεί ποτέ πριν σε μεγαλύτερη κλίμακα. Παρ’ όλα αυτά, κάποια «όπλα», που μετέπειτα χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον, αφέθηκαν σκόπιμα στην άκρη ως εφεδρείες.

Πολλές ιστορικές μελέτες υποστηρίζουν ότι η Wehrmacht, στην αρχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, διέθετε μια σημαντική υπεροχή, όσον αφορά τον πολεμικό εξοπλισμό, έναντι των δυνάμεων της Δύσης. Ωστόσο, κοινή πεποίθηση των διαμορφωτών της πολιτικής ήταν πως η Γερμανία θα έπρεπε να επιτεθεί όσο το δυνατόν γρηγορότερα για να «εκβιάσει» το υπέρ της αποτέλεσμα. Σε διαφορετική περίπτωση, θεωρούσαν πως οι δυτικές δυνάμεις θα την ξεπερνούσαν. Αυτή είναι μια πραγματικότητα. Ο χρόνος κυλούσε υπέρ των δυτικών μακροπρόθεσμα, ωστόσο μεσοπρόθεσμα φαίνεται να ευνοούσε τη Γερμανία.

Τα γερμανικά πολεμικά αεροπλάνα Stuka. Πηγή εικόνας: britannica.com

Ο Hitler, ενώ η εκστρατεία στην Πολωνία ακόμα δεν είχε τελειώσει, επιθυμούσε να κινηθεί δυτικά άμεσα. Εντούτοις, η Wehrmacht δεν ήταν σε θέση να συνεχίσει τις πολεμικές επιχειρήσεις, μετά την Πολωνία. Ευτυχώς για αυτόν, οι ανώτεροι αξιωματούχοι του γερμανικού στρατού τον έπεισαν να αναβάλει τα σχέδιά του. Ο χρόνος ήταν ευεργετικός και για τα Panzers. Αυτά δεν ήταν σε θέση, μετά την Πολωνία, να επιτεθούν και εναντίον της Γαλλίας, η οποία διέθετε καλύτερο πολεμικό εξοπλισμό. Δεν ήταν κατάλληλα, τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, να αντιμετωπίσουν τα γαλλικά άρματα μάχης. Αντίθετα, η αεροπορία που παρουσίασε η Γερμανία, τον Μάιο του 1940, στη μάχη των Αρδεννών, διέφερε σημαντικά σε σχέση με αυτή που χρησιμοποιήθηκε στην Πολωνία.

Η καθυστέρηση έπαιξε, επίσης, τον ρόλο της και ως προς την κινητοποίηση του έμψυχου δυναμικού. Στην αρχή του πολέμου η Γαλλία κατάφερε να κινητοποιήσει 6,1 εκατομμύρια ανδρών, έναντι 4,5 της Γερμανίας. Αυτό σήμαινε, όμως, πως οι δυνάμεις της Γαλλίας είχαν εξαντληθεί, ενώ η Γερμανία, από την άλλη, που εισήγαγε την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία μόλις το 1935, είχε τη δυνατότητα, μακροπρόθεσμα, να κινητοποιήσει μεγαλύτερο αριθμό εφεδρειών (έφταναν τα 4 εκατομμύρια). Παρόλα αυτά, μόνο ένας πολύ μικρός αριθμός αυτών μπορούσε να θεωρηθεί πλήρως εκπαιδευμένος. Εντούτοις, αυτό που αποτέλεσε το μεγαλύτερο αγκάθι ήταν η έλλειψη αξιωματικών. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως ο γερμανικός στρατός δεν διέθετε μερικές από τις καλύτερα εκπαιδευμένες και εξοπλισμένες μονάδες. Ο χρόνος ευνόησε, και σε αυτή την περίπτωση, τη Γερμανία, καθώς αυτήν την περίοδο οργανώθηκε ένα σύστημα εκπαίδευσης χωρίς προηγούμενο στη στρατιωτική ιστορία. Αυτή διαρκούσε από 3 ως 4 εβδομάδες και τα στρατεύματα εξασκούνταν στη διάβαση ποταμών και στη μάχη ενάντια σε οχυρωμένες θέσεις.

Η γερμανική οικονομία πέτυχε κάτι καταπληκτικό κατά τη διάρκεια του πολέμου. Στο πρώτο μισό του πολέμου, δηλαδή μέχρι το 1941, δεν υπήρξε κάποια τρομερή κινητοποίησή της. Αντιθέτως, στο δεύτερο μισό του επετεύχθη ένα «εξοπλιστικό θαύμα». Ο Βρετανός Alan Milward διατύπωσε μια θεωρία, βάσει της οποίας ο Hitler απέφυγε σκοπίμως τον στρατηγικό οπλισμό σε «βάθος» και, αντ’ αυτού, προτίμησε την άμεση ύπαρξη διαθέσιμου οπλισμού για μεγαλύτερο αριθμό στρατιωτών, πιστεύοντας ότι έτσι θα εξασφάλιζε τη δυνατότητα επικράτησης σε μια σειρά από περιορισμένους, σε χώρο και χρόνο, blitzkriegs. Θα μπορούσε να υποστηριχτεί ότι ποτέ δεν υπήρξε μια οικονομία προσανατολισμένη στον blitzkrieg. Ο Hitler υποστήριζε πως η χώρα θα έπρεπε να προετοιμαστεί για έναν μακροχρόνιο πόλεμο, βασισμένος και στο μάθημα του πολέμου του 1914. Η κινητοποίηση της οικονομίας κατά την εκστρατεία στο δυτικό μέτωπο δείχνει ακριβώς αυτό. Δεν σχεδιάστηκε ως μια επιχείρηση με στόχο να διαρκέσει 6 βδομάδες, αλλά ως ένας μακροχρόνιος πόλεμος.

Η εξάπλωση των δυνάμεων του Άξονα το διάστημα 1934-1942. Πηγή εικόνας: ebooks.edu.gr

Ένας ακόμη μύθος που υπάρχει σχετικά με την επιχείρηση στο δυτικό μέτωπο είναι αυτός της πλήρους μηχανοποίησης του γερμανικού στρατού. Η έλλειψη χάλυβα, καουτσούκ, αλλά και καυσίμων, δεν βοήθησε σε αυτή την προσπάθεια. Από τις 157 μεραρχίες, τον Μάιο του 1940, μόνο 16 ήταν πλήρως μηχανοποιημένες. Όλες οι υπόλοιπες χρησιμοποιούσαν άλογα για τη μετακίνηση όπλων και οχημάτων. Χαρακτηριστικό είναι πως κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Γερμανία είχε χρησιμοποιήσει 1,4 εκατομμύρια άλογα, ενώ κατά τη διάρκεια του Β΄ 2,7. Ωστόσο, αυτό που συνέβη στην πραγματικότητα ήταν ότι οι μηχανοποιημένες μονάδες, με τη βοήθεια των Panzer, επιτέθηκαν τόσο γρήγορα και ορμητικά, αφήνοντας πίσω τις μη μηχανοποιημένες μονάδες. Αποτέλεσμα αυτού ήταν οι μονάδες που έμειναν πίσω να μη συναντήσουν εχθρό, κατά την προέλασή τους, για παράδειγμα, από το πεδίο μάχης των Αρδεννών. Ουσιαστικά, οι μηχανοποιημένες μονάδες με τα Panzer ήταν αυτές που άνοιξαν τον δρόμο για την επιτυχή έκβαση της εκστρατείας στο δυτικό μέτωπο.

Ένας ακόμη μύθος που συντηρείται είναι η ανωτερότητα της γερμανικής αεροπορίας, της Luftwaffe. Ωστόσο, όσον αφορά τα νούμερα, τον Μάιο του 1940, παρατηρείται μια σχετική ομοιομορφία στην κατανομή της ισχύος μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας. Αυτό που συνέβη ήταν ότι οι Γάλλοι δεν παρουσίασαν όλο το εύρος της δύναμής τους εξ’ αρχής. Εν τέλει βέβαια, αυτό το πλήρωσαν. Αντίθετα, η Luftwaffe πέρασε στην επίθεση και εμφάνισε την πλήρη δυναμική της στο μέτωπο. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως είχε σοβαρό αριθμητικό πλεονέκτημα, αλλά καλύτερο βαθμό επιχειρησιακής ετοιμότητας και σχεδιασμού.

Συνήθως, η τακτική που ακολουθείται από τα κράτη είναι το να υπερβάλλουν για τη δύναμη του αντιπάλου και να υποβαθμίζουν τη δική τους, ώστε η νίκη να είναι πιο «φανταχτερή» και σε περίπτωση ήττας αυτή να φανεί δικαιολογημένη. Ωστόσο, στην περίπτωση του Ράιχ, η προπαγάνδα λειτούργησε διαφορετικά και ήταν αυτή που ουσιαστικά «γέννησε» τον μύθο του Blitzkrieg. Ήταν ο τρόπος, ώστε να «τρομάξει» τη Μεγάλη Βρετανία από το να συνεχίσει τον πόλεμο και τις Η.Π.Α. από το να εμπλακούν σε αυτόν.


ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
  • Frieser, Karl-Heinz (2013), The Blitzkrieg Legend: The 1940 Campaign in the West, Annapolis: Naval Institute Press
  • Clark, Lloyd (2016), Blitzkrieg: Myth, Reality, and Hitler’s Lightning War: France 1940, Washington D.C.: Atlantic Monthly Press
  • Citino, Robert M. (2005), The German Way of War: From the Thirty Years’ War to the Third Reich (Modern War Studies), Kansas: University Press of Kansas

 

TA ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

Αθανάσιος Ρούτσης
Αθανάσιος Ρούτσης
Γεννήθηκε το 1997 και μεγάλωσε στην πόλη της Δράμας. Έχει διατελέσει σπουδαστής του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης οπότε και αποφοίτησε το 2020. Ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τη Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία και τις επαναστάσεις που συνέβησαν ανά τον κόσμο. Χόμπυ του είναι το διάβασμα και το μπάσκετ