Της Κωνσταντίνας Παναγιωτοπούλου,
Στις 20 Απριλίου 1999, οι Eric Harris και Dylan Klebold, τελειόφοιτοι στο λύκειο Columbine του Κολοράντο, επιχειρούν να βομβαρδίσουν το σχολείο τους και πυροβολούν θανάσιμα δεκατρία άτομα. Είκοσι ένα άτομα τραυματίζονται από τους πυροβολισμούς και τρία προσπαθώντας να τραπούν σε φυγή. Πυρά ανταλλάσσονται με τις δυνάμεις της αστυνομίας. Οι Harris και Klebold σπείρουν τον τρόμο από τις 11:19 μέχρι τις 11:36 προ μεσημβρίας. Στις 12:08 μετά μεσημβρίας, έχουν πλέον αυτοκτονήσει.
Η αμερικανική κοινωνία έχει ομολογουμένως πολλά να την απασχολούν, αλλά λίγα είναι τόσο σοκαριστικά και φρικιαστικά όσο το φαινόμενο των πυροβολισμών στα σχολεία (school shootings). Πρόκειται για επιθέσεις σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, που, εξ ορισμού, περιλαμβάνουν τη χρήση πυροβόλων κι ενδέχεται να καταλήξουν σε μαζικούς πυροβολισμούς. Τα δεδομένα λένε ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες, από το 2000 έως το 2010, σημειώθηκαν 27 επιθέσεις σε σχολεία· μόλις μία λιγότερη από το σύνολο των επιθέσεων, την ίδια περίοδο, σε 36 άλλες χώρες από κοινού. Οι ερευνητές δεν προσμέτρησαν καν όλες τις επιθέσεις, παρά μόνο αυτές που άφησαν πίσω τους τραυματισμένους ή νεκρούς. Ένα από αυτά τα περιστατικά έλαβε χώρα στο λύκειο Orange της Βόρειας Καρολίνας, όπου ο δεκαοκτάχρονος Alvaro Rafael Castillo πυροβόλησε και τραυμάτισε δύο μαθητές. Ενώ αστυνομικοί τον συνόδευαν στο περιπολικό, ο Castillo είπε επί λέξει: «Το Columbine, θυμηθείτε το Columbine». Υπάρχει λόγος που συναρτώνται αυτά τα δύο περιστατικά, αλλά θα φτάσουμε σε αυτόν αργότερα.
Οι πυροβολισμοί σε σχολεία φορτίζουν τον πολιτικό διάλογο, εγείροντας απαιτήσεις όπως η απαγόρευση της οπλοκατοχής στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό που παραβλέπει η συγκεκριμένη αξίωση, σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Malcolm Gladwell, είναι ότι η οπλοκατοχή αυτή καθαυτή δεν αποτελεί τη ρίζα του προβλήματος, παρά μόνο το μέσο για την εκτέλεση ενός ανείπωτου εγκλήματος. Ως εκ τούτου, ακόμα και νομικοί περιορισμοί δεν θα άλλαζαν το γεγονός ότι η βία εκρήγνυται από μέσα προς τα έξω. Στο τελεσίγραφο «Τα όπλα ή τα παιδιά μας», κάποιος, ακολουθώντας αυτήν τη λογική, θα μπορούσε να απαντήσει ότι τα παιδιά μας δεν προτίθενται να σκοτώσουν μόνο με συμβατικά πυροβόλα, αλλά, όπως απέδειξαν οι βομβιστικές απόπειρες στο Columbine, και με άλλους τρόπους. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι η οπλοκατοχή είναι άσχετη με το φαινόμενο· δεν χρειάζεται να είναι κάποιος ιδιοφυΐα για να κατανοεί ότι τα παιδιά δεν θα έπρεπε σε καμία περίπτωση να έχουν πρόσβαση σε όπλα.
Τι σημαίνει «η βία εκρήγνυται από μέσα προς τα έξω»; Σημαίνει, όπως εξηγεί ο ψυχολόγος John Van Dreal, ότι η ρίζα του κακού εισχωρεί βαθιά μέσα μας, στη ψυχολογία μας. Είναι θέμα ψυχικής υγείας. Ο Alvaro Castillo πάσχει από σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και μείζονα καταθλιπτική διαταραχή. Ο Harris ήταν ψυχοπαθής, ο Klebold καταθλιπτικός. Προφανώς, δεν προβαίνουν σε σφαγές σε σχολεία όλοι οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες με ψυχικές διαταραχές. Όσοι από αυτούς, όμως, ζουν σε δυσμενείς και στρεσογόνες συνθήκες είναι επίφοβοι, γιατί η ψυχική τους κατάσταση παρεμποδίζει τη λελογισμένη «αντίδραση σε κάποια εξωτερικά ερεθίσματα και συμπεριφορές». Οι παράγοντες αυτοί, σε συνδυασμό με την εύθρυπτη εφηβική ψυχολογία, μπορούν να συνθέσουν συνταγή για καταστροφή.
Οι πυροβολισμοί στα σχολεία είναι ύστατη πράξη απελπισίας. Από ένα σημείο και μετά, φαντάζει μονόδρομος για όσους ενσαρκώνουν το εκρηκτικό κοκτέιλ που αναφέρθηκε παραπάνω. Οι ένοχοι έχουν απηυδήσει από την (κατα)πίεση, την περιθωριοποίηση, τον εκφοβισμό, τις κοινωνικές απαιτήσεις, με έναν τρόπο που οι υπόλοιποι δεν καταλαβαίνουν. Πολλές φορές, πιστεύουν πραγματικά ότι εκτελούν θεϊκό έργο, ότι λειτουργούν ως ο ανώτατος νόμος και ότι έχουν δικαίωμα να κάνουν όσα κάνουν, γιατί κανένας δεν τους έδειξε ποτέ τον δέοντα σεβασμό. Επίσης, πολλά περιστατικά πυροβολισμών ήταν απλώς η εκδήλωση μιμητικής συμπεριφοράς. Οι ‘”school shooters'” αποκτούν θαυμαστές. Για παράδειγμα, ο Castillo θεοποιούσε τους Harris και Klebold, γι’ αυτό και κατά τη σύλληψή του, απέτισε φόρο τιμής στο μακελειό του Columbine. Μάλιστα, όπως εκείνοι, επέλεξε να φορέσει καμπαρντίνα την ημέρα του εγκλήματος. Αυτή η ειδωλοποίηση είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στον Castillo και το δίδυμο, καθώς και ο λόγος που επιλέχθηκαν τα τρία συγκεκριμένα άτομα για τη διερεύνηση του φαινομένου.
Αλλά γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες; Μεταβλητές όπως ο πληθυσμός και η ενασχόληση με βίαια βιντεοπαιχνίδια πρέπει να τοποθετηθούν στην εξίσωση, αλλά δεν είναι καθοριστικές, γιατί αλλιώς, κάθε πληθυσμιακά μεγάλη χώρα με εκτεταμένες πωλήσεις βιντεοπαιχνιδιών θα μαστιζόταν από πυροβολισμούς σε σχολεία. Ίσως ο Gladwell έκανε εν μέρει λάθος και τελικά, η ευρεία οπλοκατοχή είναι ο καθοριστικός παράγοντας. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπλο υπάρχει στο ένα τρίτο των νοικοκυριών που περιλαμβάνουν παιδιά. Αν κάποιο διαταραγμένο παιδί έχει άμεση πρόσβαση σε πυροβόλο, τότε διαθέτει ένα εύκολο μέσο για να μετουσιώσει τη φαντασίωσή του σε πραγματικότητα. Όπως και να ‘χει, θα χρειαστούν στοχευμένες θεσμικές αλλαγές, σχετικές με την οπλοκατοχή, τη ψυχική υγεία και τη συμβουλευτική στα σχολεία, αν οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν να ξυπνήσουν από τον εφιάλτη τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- How school killings in the US stack up against 36 other countries put together, qz.com, διαθέσιμο εδώ
- Bullies and black trench coats: The Columbine shooting’s most dangerous myths, washingtonpost.com, διαθέσιμο εδώ
- MALCOLM GLADWELL ON SCHOOL SHOOTINGS , AND THE RETURN OF PAUL SCHRADER, newyorker.com, διαθέσιμο εδώ
- Deadly Dreams: What Motivates School Shootings?, scientificamerican.com, διαθέσιμο εδώ
- School Shooters: What’s Their Path To Violence?, npr.org, διαθέσιμο εδώ
- Why video games aren’t causing America’s gun problem, in one chart, vox.com, διαθέσιμο εδώ
- Gun Violence: Facts and Statistics, violence.chop.edu, διαθέσιμο εδώ
