Της Ανθής Ρούσσου,
Η Κατερίνα Γώγου γεννήθηκε την 1η Ιουνίου του 1940 στην Αθήνα, το οποίο σημαίνει ότι έζησε τα σημαντικότερα γεγονότα της σύγχρονης ιστορίας και επηρεάστηκε βαθιά από αυτά σε νεαρή ακόμη ηλικία. Ξεκίνησε να παίζει σε παιδικές παραστάσεις από την ηλικία των πέντε ετών και αργότερα ασχολήθηκε με όλα τα είδη του θεάτρου. Παρά το γεγονός ότι δεν άνηκε ποτέ στα μεγάλα ονόματα του ελληνικού κινηματογράφου, η Γώγου αγάπησε πολύ το θέατρο και τον κινηματογράφο. Ο πατέρας της, αν και αυστηρός σύμφωνα με τα λεγόμενά της, ήταν ο άνθρωπος που τη βοήθησε να κυνηγήσει το όνειρό της και να σπουδάσει υποκριτική.
Η Γώγου, στην αρχή της καριέρας της, ενσάρκωνε τους προδιαγραμμένους από την κοινωνία ρόλους, αντιλαμβανόμενη τη νόθα διάστασή τους και προετοιμάζοντας ταυτόχρονα έναν άλλο ρόλο για τον πραγματικό κόσμο. Η κατασκευασμένη εικόνα της θηλυκότητας από την καπιταλιστική πατριαρχία άρχισε να διαλύεται στο ποίημα «Θολούρα». Ο ποιητικός της κόσμος ήταν αντίθετος με τον πολιτισμό που παρουσιαζόταν στις ταινίες της εποχής, θεωρώντας ότι ήταν μία «απρόσωπη κρατική μηχανή, η οποία είχε ως στόχο τον εξευτελισμό του ανθρώπου, την άρνηση της αυτονομίας των γυναικών και την παρουσίαση των τελευταίων ως αυτοκαταστροφικά και χωρίς λογική όντα». Η Κατερίνα Γώγου απέρριπτε με σφοδρότητα τον ονειρικό κόσμο των ψευδαισθήσεων, φορέας των οποίων ήταν η γλώσσα, σύμφωνα με απόσπασμα από τη συλλογή των ποιημάτων της.
Αν και άνηκε χρονολογικά στη γενιά του ’70, δεν αναφέρεται σε ανθολογίες κειμένων που ακολουθούν το λογοτεχνικό κανόνα. Μία πιθανή εξήγηση δίνει ο πρόλογος των συντακτών της μικρής ανθολογίας των Γ.Π. Σαββίδη και Ε. Τσατσανόγλου στη Νέα Εστία του 1982, στον οποίο έγραψαν ότι στη συλλογή τους προτιμήθηκαν ποιήματα που «εξέφραζαν βιολογικά και κοινωνικά αμεσότερα τη νεοελληνική γυναικεία συνείδηση». Το συμπέρασμα που μπορεί να εξαχθεί από αυτό το απόσπασμα είναι ότι η γυναίκα όφειλε να εκπροσωπεί την ανιδιοτελή αγάπη και φροντίδα, ενώ τα μοναδικά στοιχεία που θα έπρεπε να φέρει στο λογοτεχνικό χώρο σχετίζονταν με τα αρχέτυπα στερεότυπα της φύσης της, όπως ευαισθησία, χάρη, τρυφερότητα, στοργή και πάθος. Ο αποκλεισμός της ποιήτριας από το λογοτεχνικό κανόνα δεν την περιόρισε ούτε ως προς τον τρόπο μετάδοσης των ιδεών της, αλλά ούτε στερήθηκε την αγάπη και το θαυμασμό του κοινού της. Η δημοσίευση της πρώτης ποιητικής συλλογής της πραγματοποιήθηκε το 1978 με τον τίτλο Τρία Κλικ Αριστερά. Ακολούθησαν τα οι συλλογές: Ιδιώνυμο (1980), Το Ξύλινο Παλτό (1982), Απόντες (1986), Ο Μήνας των Παγωμένων Σταφυλιών (1988), Νόστος (1990). Μετά το θάνατό της εκδόθηκε το βιβλίο Με Λένε Οδύσσεια (2002) με ποιήματα, πεζά και αποσπάσματα από το ημερολόγιό της.
Η διαφορά του έργου της Κατερίνας Γώγου σε σχέση με έργα ποιητών του ’70 και του ’80 έγκειται στην επιλογή θεμάτων. Την περίοδο εκείνη επικρατούσε ο καπιταλισμός και η οποιαδήποτε αναφορά στην αυτοκαταστροφή είχε άμεση σχέση με την οικονομική εξαθλίωση και την απομόνωση του ατόμου. Η Γώγου, αντιλαμβανόμενη όλες τις διαστάσεις της ζωής ως πολιτική και αρνούμενη να εγκαταλείψει την οργή της και να συμβιβαστεί, παρέμεινε ανένδοτη και με το έργο της ασκούσε δριμεία κριτική σε κάθε είδους εξουσία. Ο ποιητικός της χώρος στόχευε σε συγκεκριμένο πλαίσιο, το οποίο ήταν οικείο για μεγάλο μέρος του κοινού της: οι εξαθλιωμένες περιοχές της Αθήνας, η ασχήμια και η ομορφιά της καθημερινής ζωής, μειονότητες, οι οποίες δεν έπαυαν να αποτελούν πραγματικότητα της εποχής της, όπως ναρκομανείς, πόρνες, μετανάστες, στρατιώτες από την επαρχία κ.ά. Χρησιμοποιούσε άμεση και καθημερινή γραφή, επιθυμώντας να μεταφέρει στον αναγνώστη εικόνες αγριότητας. Έφερνε στην επιφάνεια το αίσθημα του φόβου, της παρακμής και της εγκατάλειψης. Η αυθεντικότητά της και η ανάγκη για την αποκάλυψη της αλήθειας με σκοπό να την αντικρύσουν όλοι αποτελούσαν τα κύρια σημεία των ποιητικών της προσπαθειών.
Στα ποιήματα του βιβλίου Με Λένε Οδύσσεια (2002), τα οποία δημοσιεύθηκαν 9 χρόνια μετά το θάνατό της, περιγράφονται η παραμονή της σε ψυχιατρική κλινική με σκοπό την απεξάρτηση από τα ναρκωτικά (στην οποία είχε γράψει το βιβλίο Νόστος), τα στερητικά σύνδρομα που τα είχε ανάγκη για την επιβίωσή της, οι ενοχές απέναντι στα αγαπημένα της πρόσωπα, καθώς και οι αναμνήσεις από την παιδική και νεανική της ηλικία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Σπυράτου Βιργινία, Κατερίνα Γώγου: Έρωτας Θανάτου, Αθήνα, εκδόσεις Βιβλιοπέλαγος, 2007, σσ. 17, 31, 32, 35, 36, 50-52
- Κατερίνα Γώγου, Ιδιώνυμο, Αθήνα, εκδόσεις Καστανιώτη, 1980
- Το τέλος της Κατερίνας Γώγου, Μηχανή του Χρόνου, διαθέσιμο εδώ
- Μεταπολεμική Ποίηση, Greek Language, διαθέσιμο εδώ
- Κατερίνα Γώγου: Η οργισμένη ποιήτρια των Εξαρχείων, Tvxs, διαθέσιμο εδώ
- Σαν σήμερα πέθανε η Κατερίνα Γώγου, ένα απρόθυμο είδωλο της σκοτεινής ποίησης, Lifo, διαθέσιμο εδώ
- Κατερίνα Γώγου, Σαν σήμερα, διαθέσιμο εδώ
- Παναγιώτου Ευτυχία, Η πολιτική ποίηση της Κατερίνας Γώγου, δημοσιευμένο στον τόμο Ποιητές στη σκιά (δεύτερος κύκλος), επιμέλεια Γιώργος Μπλάνας, Αθήνα, εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2013, σσ. 39-44, διαθέσιμο εδώ
