Του Λάμπρου Νούσια,
Η Βαρκελώνη, μια πόλη που κάποτε κέρδισε τον κόσμο χάρη στην τέχνη της, την αρχιτεκτονική της και τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα της, βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο ενός έντονου κοινωνικού αντανακλαστικού κατά του υπερτουρισμού. Στις 15 Ιουνίου 2025, περίπου 600 άτομα συγκεντρώθηκαν στους δρόμους της πόλης με νεροπίστολα, καπνογόνα, αυτοκόλλητα σε τουριστικά καταλύματα και συνθήματα όπως «Your holidays, my misery» και «Mass tourism kills the city», διαμαρτυρόμενοι για την αλλοίωση της καθημερινής ζωής, την έλλειψη προσιτής στέγης και την χαμηλή ποιότητα εργασίας σ’ έναν τομέα που εγκλωβίζει ολόκληρη την οικονομία.
Αυτή η κινητοποίηση δεν είναι αποκομμένη από το ευρωπαϊκό πλαίσιο. Υπό την ομπρέλα της «Sud d’Europa contra la Turistització» (Νότος της Ευρώπης ενάντια στην τουριστική υπερφόρτωση), δράσεις συντονίστηκαν σε μεσογειακές πόλεις όπως Βενετία, Λισαβόνα, Μαγιόρκα και Ίμπιζα, αναδεικνύοντας το κοινό πρόβλημα μιας κρίσης που χτυπά τη στεγαστική διάρθρωση, τις υποδομές και την αυθεντική ταυτότητα των πόλεων.
Οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί: το 2024 η Βαρκελώνη υποδέχτηκε 26 εκατομμύρια επισκέπτες, έναντι 1,6 εκατομμυρίων μόνιμων κατοίκων. Η Ισπανία συνολικά δέχτηκε 94 εκατομμύρια τουρίστες το ίδιο έτος, καθιστώντας την δεύτερη πιο επισκέψιμη χώρα στον κόσμο μετά τη Γαλλία. Οι τιμές ενοικίων και ακινήτων εκτοξεύθηκαν: μόνο στη Βαρκελώνη σημειώθηκε αύξηση έως και 68% την τελευταία δεκαετία, ενώ στο πρώτο τετράμηνο του 2025 οι αφίξεις είχαν ήδη αυξηθεί κατά 7% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στις 23 Ιουνίου 2025 δείχνουν ότι η άνοδος συνεχίστηκε και το διάστημα Ιανουαρίου–Μαΐου, με τις αφίξεις να παρουσιάζουν αύξηση 6,5% και να αγγίζουν ήδη τα 5,9 εκατομμύρια επισκέπτες. Το μερίδιο των βραχυπρόθεσμων ενοικιάσεων αυξήθηκε κατά 26% στη Βαρκελώνη και ακόμη περισσότερο σε Μαδρίτη και Μάλαγα, παρά την απαγόρευση νέων αδειών.
Οι κάτοικοι βλέπουν τις γειτονιές τους να μετατρέπονται σιγά‑σιγά σε θεματικά πάρκα, γεμάτα σουβενίρ, ταχυφαγεία και πολυτελή καταστήματα. Παραδοσιακά μαγαζιά εξαφανίζονται, τα ενοίκια στενεύουν τις δυνατότητες των νέων, ενώ οι εργαζόμενοι στον τουρισμό συχνά παγιδεύονται σε χαμηλές αμοιβές και επισφαλείς συνθήκες εργασίας. Η έκρηξη της ζήτησης αυτών των υπηρεσιών πιέζει τα μέσα μεταφοράς, το σύστημα καθαριότητας και την ποιότητα ζωής συνολικά.
Η πολιτεία και η τοπική αυτοδιοίκηση ανταποκρίνονται, έστω και με αργούς ρυθμούς, υιοθετώντας στρατηγικές ρύθμισης. Πρωταρχικό βήμα αποτελεί η πλήρης απαγόρευση νέων αδειών τουριστικών καταλυμάτων έως το 2028 σε ολόκληρη την πόλη, μια πρωτοφανής κίνηση για ευρωπαϊκή μητρόπολη που γνωρίζει μεγάλη ζήτηση. Παράλληλα, η Ισπανία διέταξε την Airbnb να διαγράψει πάνω από 65.000 μη νόμιμες καταχωρίσεις, προσπαθώντας να περιορίσει την εξάπλωση της παράνομης προσφοράς. Η πίεση προς τις ψηφιακές πλατφόρμες εντείνεται, με τη δημοτική αρχή να απειλεί ακόμη και με προσφυγές σε αστικά δικαστήρια εάν δεν υπάρξει πλήρης συμμόρφωση. Επιπλέον, εξετάζεται αύξηση του τουριστικού φόρου — που σήμερα κυμαίνεται στα 6 με 12 ευρώ ανά διανυκτέρευση — με έσοδα να διοχετεύονται σε κοινωνικές υπηρεσίες και δημόσια στέγαση.
Η επέκταση του αεροδρομίου El Prat με ένα τρίτο διάδρομο και νέο δορυφορικό τερματικό επίσης αποφασίστηκε (€3,2 δισ.), παρά τις σοβαρές αντιδράσεις περιβαλλοντικών ομάδων και ακτιβιστών που φοβούνται ότι θα επιδεινώσει την κατάσταση. Το σχέδιο προβλέπει ωστόσο και αποκατάσταση 300 εκταρίων γεωργικών εκτάσεων σε υγροτόπους· πολλοί όμως θεωρούν ότι η αύξηση της χωρητικότητας θα ενισχύσει την ήδη αφόρητη τουριστική πίεση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε απάντηση σε προσφυγές που κατατέθηκαν τον Ιούνιο, ανακοίνωσε ότι θα εξετάσει εντός Ιουλίου εάν το έργο συνάδει με τις ευρωπαϊκές περιβαλλοντικές οδηγίες.
Η χρήση νεροπίστολων στην διαμαρτυρία απέκτησε συμβολικό χαρακτήρα: ξεκίνησε ως «αθώο παιχνίδι» για την υπερβολική ζέστη, αλλά μετέπειτα εξελίχθηκε σε μέσο αντιπαράθεσης με τους τουρίστες, στέλνοντας ένα ξεκάθαρο μήνυμα συλλογικής αντίστασης. Δείχνει ότι η διαμαρτυρία δεν στρέφεται ενάντια στον μεμονωμένο επισκέπτη, αλλά εναντίον ενός συστήματος που καταδικάζει τους μόνιμους κατοίκους στο όνομα της τουριστικής κερδοφορίας.
Από την πλευρά των επαγγελματιών, οι απόψεις διίστανται: ορισμένοι φοβούνται ότι η πτώση των αφίξεων θα πλήξει την οικονομία — υπενθυμίζεται ότι ο τομέας στηρίζει το 15% του ισπανικού ΑΕΠ -—, ενώ άλλοι τονίζουν ότι το μοντέλο πρέπει να μετασχηματιστεί σε πιο βιώσιμο, αποδεσμευμένο από τη μαζική κατανάλωση και επικεντρωμένο σε πολιτισμό, συνέδρια, οικολογικό τουρισμό και τοπική κουζίνα. Ταυτόχρονα, το συνδικάτο εργαζομένων στον τουρισμό της Καταλονίας επανέφερε επίσημα την πρόταση για καθιέρωση ελάχιστου μισθού 1.400 ευρώ και επέκταση των συλλογικών συμβάσεων, ζητώντας νομοθετική θωράκιση των εργασιακών δικαιωμάτων στον κλάδο.
Σε διεθνές επίπεδο, αυτή η μετάβαση μοιάζει αναπόφευκτη. Η Βενετία, το Μάτσου Πίτσου και άλλοι δημοφιλείς προορισμοί εφαρμόζουν πλέον συστήματα ελέγχου όπως τέλη εισόδου, ανώτατα όρια ημερήσιων επισκέψεων και στρατηγικές αποσυμφόρησης, προκειμένου να προστατεύσουν τον τοπικό ιστό από την τουριστική υπερφόρτωση. Η Ευρώπη δείχνει ότι φτάνει στα όρια αντοχής της: το 2024 πάνω από 747 εκατομμύρια τουρίστες ταξίδεψαν διεθνώς, με τον Νότο και τη Δύση της ηπείρου να φέρουν το βάρος. Η Βαρκελώνη μπορεί να αποτελεί το μοντέλο για το πώς μια πόλη μπορεί να προστατεύσει τον χαρακτήρα και τους κατοίκους της, χωρίς να θυσιάσει εντελώς τον τουρισμό αν και ο δρόμος προς τη βιωσιμότητα είναι κοπιαστικός, γεμάτος αντιφάσεις, κοινωνικές εντάσεις και πολιτικές συγκρούσεις. Ενδεικτικό της αλλαγής πορείας είναι και η ανακοίνωση της δημοτικής αρχής στις 21 Ιουνίου για την πλήρη κατάργηση όλων των βραχυπρόθεσμων τουριστικών μισθώσεων έως το 2029, προκαλώντας συζητήσεις και πέρα από τα ισπανικά σύνορα.
Κλείνοντας, το ερώτημα δεν είναι αν θα συνεχίσουν να έρχονται τουρίστες, αυτό έχει ήδη αποφασιστεί. Το ζητούμενο είναι ποιοι θα έρχονται, πώς θα έρχονται, πώς θα συνυπάρχουν με τους κατοίκους και αν η Βαρκελώνη θα ανακτήσει τον χώρο και τη ζωή που της ανήκει. Σε έναν κόσμο όπου ο μαζικός τουρισμός έχει γίνει κερδοφόρος και άπληστος, οι Βαρκελωνέζοι δείχνουν ότι υπάρχουν και άλλοι τρόποι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Hundreds gather in Barcelona to protest overtourism in southern Europe, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- Protesters against overtourism take to the streets of southern Europe, Reuters, διαθέσιμο εδώ
-
Surging travel in Europe spikes concerns over tourism’s drawbacks, AP News, διαθέσιμο εδώ
