Της Μαριτίνας Χριστοφυλάκου,
O πρώτος κύκλος συζητήσεων
Στις 12 Απριλίου 2025, επιτεύχθηκε η ολοκλήρωση του πρώτου κύκλου συζητήσεων στην πρωτεύουσα του Ομάν, Μουσκάτ, με αυτές να θεωρούνται «εποικοδομητικές» και από τις δύο πλευρές. Όπως ξεκαθαρίστηκε από τον υπουργό Εξωτερικών, Araghchi, οι συζητήσεις έγιναν έμμεσα, σε ξεχωριστά δωμάτια, σε αντίθεση με τα αρχικά αιτήματα του Witkoff, που είχε μιλήσει μέχρι τότε μόνο για συνάντηση πρόσωπο με πρόσωπο. Μεσολάβησε ο υπουργός Εξωτερικών του Ομάν, Badr bin Hamad al-Busaidi, ο οποίος μετέφερε τα μηνύματα μεταξύ τους.
Όμως, ο Araghchi και ο Witkoff τελικά μίλησαν άμεσα για λίγα λεπτά παρουσία του Busaidi — ένα δείγμα βελτιωμένου κλίματος στις διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών συγκριτικά με αυτό των προηγούμενων μηνών και χρόνων. Σε ανακοίνωσή του μετά τις συνομιλίες, ο Λευκός Οίκος ανέφερε ότι οι συζητήσεις «ήταν πολύ θετικές και εποικοδομητικές», σημειώνοντας ότι ο Witkoff είχε τονίσει στην αντιπροσωπεία του Ιράν ότι είχε οδηγίες να επιλύσει τις διαφορές «μέσω διαλόγου και διπλωματίας, εάν αυτό είναι δυνατόν». Ο Ιρανός υπουργός χαρακτήρισε τις συνομιλίες «εποικοδομητικές» και υπογράμμισε ότι διεξήχθησαν σε «ήρεμο περιβάλλον και με αλληλοσεβασμό» χωρίς «ανταλλαγή αιχμηρών φράσεων», όπως πολλοί ανέμεναν εξαιτίας της στάσης του αμερικανού προέδρου όχι μόνο απέναντι στο Ιράν, αλλά και σε οποιοδήποτε κράτος θεωρεί ότι μπαίνει εμπόδιο ανάμεσα σε αυτόν και τα σχέδιά του για τη παγκόσμια τάξη των πραγμάτων.
O δεύτερος κύκλος συζητήσεων
Στις 19 Απριλίου, πραγματοποιήθηκε ο δεύτερος κύκλος έμμεσων συζητήσεων, ομοίως επιτυχής για άλλη μία φορά σύμφωνα και με τις δύο πλευρές. Οι συνομιλίες έλαβαν χώρα στη Ρώμη, στην πρεσβεία του Ομάν στην Ιταλία, και ο Busaidi έπαιξε πάλι τον ρόλο του διαμεσολαβητή. Το θετικό κλίμα συνεχίστηκε και υπογραμμίστηκε από τους συμμετέχοντες αξιωματούχους. «Αυτή τη φορά, καταφέραμε να κατανοήσουμε καλύτερα ένα είδος αρχών και στόχων», δήλωσε ο Araghchi. «Το Ιράν θα συνεχίσει όσο συνεχίζονται οι συνομιλίες με εποικοδομητικό και στοχευμένο τρόπο», πρόσθεσε στις δηλώσεις του στην ιρανική κρατική τηλεόραση. Μάλιστα, σε ανάρτησή του στο X, ο Busaidi γνωστοποίησε και τη δική του αισιόδοξη οπτική πάνω στις διαπραγματεύσεις «Αυτές οι συνομιλίες κερδίζουν έδαφος και τώρα ακόμη και το απίθανο είναι δυνατό».
O τρίτος κύκλος συζητήσεων
Στις 26 Απριλίου 2025, ολοκληρώθηκε και ο τρίτος κύκλος συζητήσεων στο Μουσκάτ, του οποίου το ύφος χαρακτηρίστηκε ως «πιο σοβαρό», καθώς η πιθανότητα σύναψης συμφωνίας αναλύθηκε από μία πιο τεχνική σκοπιά. «Αυτή τη φορά, οι διαπραγματεύσεις ήταν πολύ πιο σοβαρές από ό,τι στο παρελθόν και σταδιακά εισήλθαμε σε βαθύτερες και πιο λεπτομερείς συζητήσεις», δήλωσε ο Araghchi. «Έχουμε απομακρυνθεί κάπως από ευρύτερες, γενικές συζητήσεις — αν και δεν ισχύει ότι έχουν επιλυθεί όλες οι διαφωνίες. Εξακολουθούν να υπάρχουν διαφορές τόσο σε σημαντικά ζητήματα όσο και σε λεπτομέρειες», εξήγησε, όπως επίσης υποστήριξε ότι οι Ιρανοί ήταν «ελπιδοφόροι, αλλά επιφυλακτικοί» ως προς την επίτευξη συμφωνίας. Όμως, δεν σταματούν να υπάρχουν ακόμη σημαντικές διαφωνίες μεταξύ των πλευρών, κάτι που αρχίζει να φαίνεται πιο καθαρά όσο οι συνομιλίες εμβαθύνουν στους όρους.
Ο εγχώριος εμπλουτισμός ουρανίου και η άρση των κυρώσεων είναι οι αδιαπραγμάτευτες απαιτήσεις της Τεχεράνης, όπως δήλωσε τη Δευτέρα το Υπουργείο Εξωτερικών του Ιράν. Ο απεσταλμένος του Trump, Witkoff, έχει αφήσει να εννοηθεί στις πρωταρχικές φάσεις των συνομιλιών ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν απλά να περιοριστεί ο εμπλουτισμός ουρανίου, και παράλληλα υπάρχουν αναφορές ότι οι ΗΠΑ είναι πρόθυμες να αποδεχτούν την αναγνώριση του δικαιώματος του Ιράν για ειρηνικό εμπλουτισμό και να παραιτηθούν από τις απαιτήσεις για πλήρη διάλυση του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, εντούτοις ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο δήλωσε τη Τετάρτη 23 Απριλίου ότι οι ΗΠΑ αντιτίθενται πλήρως σε οποιαδήποτε δυνατότητα εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν, και ότι επιθυμούν αντί αυτού η χώρα να εισάγει το απαραίτητο καύσιμο για τα ενεργειακά της προγράμματα από το εξωτερικό. Αν η ανάλυση πιο συγκεκριμένων όρων και απαιτήσεων αποδειχθεί αδιέξοδο για τη διαπραγμάτευση, κάτι που δεν θα αποτελούσε έκπληξη για κανέναν μια και η σταθερότητα της περιοχής «κρέμεται από μία κλωστή» την τελευταία διετία, είναι διατεθειμένη η υπερδύναμη του πλανήτη να κάνει παραχωρήσεις για την αποκατάσταση των σχέσεών της με το Ιράν με απώτερο σκοπό την εξασφάλιση της ειρήνης;
Σε μια συνέντευξη στο περιοδικό Time που δημοσιεύθηκε την Τρίτη 22 Απριλίου, ο πρόεδρος Trump είπε ότι θεωρούσε πως μια διπλωματική συμφωνία μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν είναι εφικτό να επιτευχθεί. Υπογράμμισε, ωστόσο, ότι η στρατιωτική επέμβαση παραμένει επιλογή σε περίπτωση που οι διαπραγματεύσεις καταρρεύσουν. Ακόμη κι αν ένας πόλεμος συνεχίζει να αποτελεί ενδεχόμενο, ο Trump έδωσε στον Witkoff και την ομάδα του το χρονικό περιθώριο να επιδιώξουν μια επίλυση μέσω της διπλωματικής οδού, όπως επίσης έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον να συναντηθεί ο ίδιος με την ιρανική ηγεσία, σηματοδοτώντας μια ασυνήθιστη δεκτικότητα στον διάλογο με την μεσανατολική χώρα, την οποία έχει αποκαλέσει στο παρελθόν «σπόνσορα της τρομοκρατίας».
Αυτή η μετριοπαθής προσέγγιση ίσως αποδεικνύει μία διαφοροποίηση της αμερικανικής ηγεσίας από προηγούμενες περιόδους αυξημένης αντιπαράθεσης, υποδηλώνοντας ότι ο Trump μπορεί τώρα να αναγνωρίζει τη επιτακτική ανάγκη της αποκλιμάκωσης των εχθροπραξιών στη Μέση Ανατολή. Η τρέχουσα στάση του φαίνεται να αντικατοπτρίζει την κατανόηση ότι η μελλοντική σταθερότητα της περιοχής μπορεί να εξαρτάται από την εξάλειψη της μακροχρόνιας δυσπιστίας μεταξύ του Ιράν και των δυτικών δυνάμεων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μέλη της αμερικανικής κυβέρνησης επιβεβαίωσαν ότι ο Trump απέρριψε μια πρόταση Ισραηλινών αξιωματούχων που υποστήριζαν στρατιωτικές επιθέσεις στο Ιράν τον Μάιο του 2025 ώστε να δοθεί προτεραιότητα στη διπλωματία έναντι του βομβαρδισμού, κι άρα εναντιώνεται στις πιέσεις για τη λήψη πιο «δραστικών» μέτρων. Αυτή η απόφαση, μαζί με τις πρόσφατες δηλώσεις του, υποδηλώνει μια πιο υπολογισμένη και συγκρατημένη οπτική για τον βέλτιστο τρόπο διαχείρισης των σχέσεων ΗΠΑ – Ιράν, που μπορεί βέβαια να καταλήξει για άλλη μια φορά σε αδιέξοδο. Είναι, τελικά, οι συνομιλίες ΗΠΑ – Ιράν καταδικασμένες να αποδειχθούν μάταιες όταν τα συμφέροντα μεταξύ των χωρών είναι τόσο αντικρουόμενα, και η Μέση Ανατολή να υποστεί άλλον έναν μεγάλης κλίμακας πόλεμο στο κοντινό μέλλον, ή είναι ο Trump διατεθειμένος να κλείσει ένα ωφέλιμο και για τα δύο μέτωπα “deal” και να αποτρέψει το σενάριο “Iraq 2.0” ;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Rafael Grossi, IAEA director: ‘Without us, any agreement on Iran is just a piece of paper’, Le Monde, διαθέσιμο εδώ
-
UN watchdog asks Iran to clarify tunnels but upbeat on deal, France24, διαθέσιμο εδώ
-
What Is the Iran Nuclear Deal?, Council on Foreign Relations, διαθέσιμο εδώ
