Της Ακριβής Ρακιντζή,
Με το βιβλίο Τα ρυάκια που έγιναν ποταμός: Η κοινωνία πολιτών στη δικτατορία των συνταγματαρχών, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο, ο Γιώργος Τσιρίδης ερευνά τον καθοριστικό ρόλο που είχαν οι συλλογικοί φορείς στη διαμόρφωση της αντίστασης κατά του δικτατορικού καθεστώτος στην Ελλάδα. Βασικούς άξονες για την προσέγγιση του συγκεκριμένου θέματος θα θεωρούσαμε κυρίως την Πολιτική Επιστήμη, την Ιστορία, καθώς και την Κοινωνιολογία. Όπως αναφέρει, άλλωστε, και ο ίδιος ο συγγραφέας στην εισαγωγή του βιβλίου, σκοπός του δεν είναι μια ιστοριογραφική προσέγγιση της Στρατιωτικής Δικτατορίας στην Ελλάδα, αλλά η αντίδραση του λαού σε αυτήν και πώς αυτή συνέβαλε στην εξέλιξη των μετέπειτα γεγονότων της ελληνικής Ιστορίας.
Κεντρικό ζήτημα έρευνας και ανάλυσης του βιβλίου είναι η έννοια της Κοινωνίας των Πολιτών. Σε πρώτο πλάνο επιχειρείται να δοθεί ένας ευρύς ορισμός της έννοιας της Κοινωνίας των Πολιτών, με στόχο να γίνει κατανοητό ότι εντός αυτής συμπεριλαμβάνονται και οι άτυπες, ανεπίσημες οργανώσεις και όχι μόνο αυτές που είναι θεσμικά αναγνωρισμένες. Σε δεύτερο πλάνο, επιχειρείται μια εκ νέου εξέταση δύο παρερμηνειών. Η μία αφορά την ίδια την έννοια της Κοινωνίας των Πολιτών και η δεύτερη αφορά την αντίσταση της ελληνικής κοινωνίας στο σύνολό της απέναντι στους Δικτάτορες. Η δομή του βιβλίου εξετάζει τα γεγονότα της Επταετίας 1967 – 1974, κυρίως υπό ένα θεωρητικό πλαίσιο σε σχέση με τις θεσμικές και κοινωνικές διεργασίες, χωρίς, όμως, να εκλείπει η σκιαγράφηση του ιστορικού περιγράμματος.
Μέσα στο βιβλίο παρατίθενται αποσπάσματα από συνεντεύξεις, οι οποίες διεξήχθησαν από 30 άτομα. Τα συγκεκριμένα πρόσωπα που παραχώρησαν συνέντευξη είναι άτομα που είχαν πρωταγωνιστική παρουσία στα γεγονότα της αντιστασιακής Κοινωνίας των Πολιτών. Ανάμεσά τους βρίσκονται γυναίκες και άντρες, οι οποίοι προέρχονται από κάθε πολιτικό φάσμα, μαζί τους και καλλιτέχνες, φοιτητές, εκδότες, συνδικαλιστές, δημοσιογράφοι και κομματικά στελέχη. Αρκετά ενδιαφέρον, σε σχέση με τις συνεντεύξεις, είναι το γεγονός ότι οι ίδιοι συνεντευξιαζόμενοι και δρώντες των τότε γεγονότων υποτίμησαν, κατά κάποιον τρόπο, την αντιστασιακή δράση τους και την αποτελεσματικότητά της. Παραδείγματα αποτελούν η φράση «μη φανταστείς, μια παρέα ήμασταν», αλλά και πράξεις με έντονο το στοιχείο του ηρωισμού που συχνά υποβαθμίζονται, κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων. Ωστόσο, ο συγγραφέας του βιβλίου το αποδίδει σε μετριοφροσύνη ή το θεωρεί αποτέλεσμα της προσωπικής συμμετοχής των δρώντων στα ιστορικά γεγονότα και της απομυθοποίησής τους.
Η έρευνα του Γιώργου Τσιρίδη, πάνω στο συγκεκριμένο θέμα, είναι εμφανής. Πέρα από τις πρωτότυπες συνεντεύξεις, μέσα στο βιβλίο έχουν χρησιμοποιηθεί και παλαιότερες συνεντεύξεις σε ηλεκτρονική ή έντυπη μορφή. Ακόμα, για τη συγγραφή του βιβλίου έχουν χρησιμοποιηθεί ηχητικά αποσπάσματα από ομιλίες πρωταγωνιστών της περιόδου, καθώς και παλαιότερα και νεότερα δημοσιεύματα του Τύπου. Η εκτενής έρευνα είναι φανερή, αφού αφετηρία για το βιβλίο υπήρξε η διδακτορική διατριβή του Γιώργου Τσιρίδη στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Τα ρυάκια που έγιναν ποταμός, ναι μεν είναι ένα βιβλίο Ιστορίας, αλλά δεν περιορίζεται μόνο στο να εξιστορεί απλώς τα ιστορικά γεγονότα της στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα. Είναι ένα βιβλίο που στρέφεται σε ένα κοινωνιολογικό πεδίο έρευνας, καθώς η έρευνα γίνεται πάνω στην κοινωνία των πολιτών και στις συλλογικές δράσεις που πραγματοποιήθηκαν, κατά την περίοδο εκείνη, στην Ελλάδα. Τα βασικά ερωτήματα που τίθενται αφορούν τη σχέση ανάμεσα σε μία κοινωνία πολιτών και σε ένα αυταρχικό καθεστώς και αν, εν τέλει, υπήρξαν αποτελεσματικές οι εκδηλώσεις της ελληνικής κοινωνίας πολιτών απέναντι στη Δικτατορία των Συνταγματαρχών.
Πρόκειται, λοιπόν, για ένα βιβλίο που αφορά την ιστοριογραφία της Στρατιωτικής Δικτατορίας στην Ελλάδα, αλλά δίνει έμφαση στις ελληνικές συλλογικές δράσεις που πραγματοποιήθηκαν κατά την περίοδο της επταετίας. Επιπλέον, είναι ένα βιβλίο που επιχειρεί να δείξει τον τρόπο που αυτά τα γεγονότα επηρέασαν τη σημερινή Γ’ Ελληνική Δημοκρατία. Ένα βιβλίο που θα κερδίσει όλους όσοι ενδιαφέρονται για την περίοδο αυτήν της ελληνικής Ιστορίας και θέλουν να εμβαθύνουν σε αυτή μέσω μιας κοινωνιολογικής προσέγγισης.
