Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με την ήττα των δυνάμεων του Άξονα έφερε μια αρχική ηρεμία στο παγκόσμιο σκηνικό. Ωστόσο, αυτό δεν θα διαρκέσει για μεγάλο διάστημα, καθώς τα απόνερα της εσωτερικής σύγκρουσης ανάμεσα στην πλευρά των νικητών θα φέρουν στο προσκήνιο μια νέα διαμάχη, τον λεγόμενο Ψυχρό Πόλεμο, με κύριες πλευρές τις αναδυόμενες Ηνωμένες Πολιτείες μαζί με τους συμμάχους τους από τη μια και από την άλλη την ΕΣΣΔ και τους δορυφόρους της. Η διαμάχη αυτή έλαβε τον χαρακτηρισμό «Ψυχρός Πόλεμος», διότι κατά τη διάρκειά του δεν σημειώθηκε καμία άμεση ένοπλη σύγκρουση ανάμεσα σε αυτές τις δύο δυνάμεις.
Η μελέτη, λοιπόν, του Ψυχρού Πολέμου έχει απασχολήσει όλα αυτά τα χρόνια ένα μεγάλο μέρος της επιστημονικής κοινότητας σε όλο τον κόσμο με τον κάθε ειδικό να στρέφει τα φώτα της έρευνας σε διαφορετικά κομμάτια προσφέροντάς μας μια πληρέστερη εικόνα για το ζήτημα. Σε αυτή την γραμμή κινείται το βιβλίο του Odd Arne Westad Ο Παγκόσμιος Ψυχρός Πόλεμος: Οι επεμβάσεις στον Τρίτο Κόσμο και η διαμόρφωση της εποχής μας, που μπορείτε να το προμηθευτείτε από τις Εκδόσεις Πατάκη. Ο Νορβηγός συγγραφέας είναι Καθηγητής Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Yale, αλλά έχει διδάξει και στο Πανεπιστήμιο του Harvard και στο London School of Economics. Τα ακαδημαϊκά του ενδιαφέροντα κινούνται γύρω από τον Ψυχρό Πόλεμο για τον οποίο έχει μελετήσει και γράφει εις βάθος όσο λίγοι, ενώ ασχολείται και με ζητήματα που αφορούν την σύγχρονη ιστορία της Ανατολικής Ασίας. Τέλος, αξίζει να αναφέρουμε πως το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα έχει τιμηθεί το 2006 με το βραβείο Bancroft από τις ΗΠΑ.
Μέσα από τα δέκα κεφάλαια του βιβλίου, ο συγγραφέας φέρνει στο φως μια νέα οπτική σχετικά με τον Ψυχρό Πόλεμο που έχει να κάνει με την επέκταση της σύγκρουσης στον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο που εκτείνεται σε Ασία, Αφρική και Λατινική Αμερική. Έτσι τα πρώτα τρία κεφάλαια καταπιάνονται με τον τρόπο που στήθηκαν οι ιδεολογίες, η εξωτερική πολιτική και οι πολιτικές που ακολούθησαν τόσο οι ΗΠΑ όσο και η ΕΣΣΔ, αλλά και οι ηγέτες του Τρίτου Κόσμου που είτε συμπορεύτηκαν με κάποια από αυτές τις υπερδυνάμεις της εποχής είτε προέβαλαν σθεναρή αντίσταση αποτελώντας τον πυρήνα των αντιαποικιακών επαναστάσεων.
Το τέταρτο κεφάλαιο εστιάζει στην περίοδο 1945-1960 κατά την οποία οι ΗΠΑ μέσα από τις πολιτικές τους συνέβαλαν στο να παγιωθεί το χάσμα στον Τρίτο Κόσμο, ενώ το επόμενο κεφάλαιο κάνει μια ανασκόπηση στην εξωτερική πολιτική που ακολούθησε η Κούβα και το Βιετνάμ έναντι της αμερικανικής προσπάθειας για παρέμβαση και έλεγχό τους κάτι που δυναμίτισε τη σχέση τους.
Προχωρώντας στο έκτο κεφάλαιο συναντάμε τον αγώνα που προέβαλαν οι χώρες της Νοτίου Αφρικής έναντι του απαρτχάιντ σε μια προσπάθεια αποαποικιοποίησης, εστιάζοντας ιδιαίτερα την αφήγηση στον εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε στην Αγκόλα και επηρέασε τη γύρω περιοχή. Το έβδομο κεφάλαιο που ακολουθεί εξετάζει την επανάσταση που έλαβε χώρα στην Αιθιοπία, αλλά και τον πόλεμο που ακολούθησε με τη Σομαλία και είχε ως αποτέλεσμα να λαβωθεί η εικόνα του σοσιαλισμού στο λεγόμενο Κέρας της Αφρικής αλλάζοντας τους πολιτικούς συσχετισμούς στον χάρτη. Έπειτα, στο όγδοο κεφάλαιο διερευνώνται οι λόγοι που οδήγησαν στην ανάπτυξη του ισλάμ σε Ιράν και Αφγανιστάν, όπου τελικά και επικράτησε, έχοντας ως συνέπεια τον τερματισμό του εκσυγχρονισμού που είχε αρχίσει συντελείται στις χώρες αυτές, ενώ βλέπουμε και την παρέμβαση της Σοβιετική Ένωσης στην Καμπούλ.
Η δεκαετία του ΄80 και η εποχή του Ρήγκαν απαρτίζουν εν πολλοίς το ένατο κεφάλαιο, με τον Αμερικανό Πρόεδρο να στρέφεται κατά των αριστερών επαναστατικών κινημάτων που έκαναν την εμφάνισή τους, ενώ παρατηρούμε και τις οικονομικές εξελίξεις που τον βοήθησαν σε αυτό του το εγχείρημα. Με τη σειρά του το δέκατο και τελευταίο κεφάλαιο στρέφεται στην Σοβιετική Ένωση και τον Μιχαήλ Γκορμπατσώφ που προβάλλει ως πολιτική του την απεμπλοκή της χώρας του από τις παρεμβάσεις στον Τρίτο Κόσμο, κάτι που θεωρείται η απαρχή για την λήξη του Ψυχρού Πολέμου που καθόρισε μεγάλο μέρος του 20ου αιώνα και πολλά από τα απόνερά του έχουν περάσει στο σήμερα.
Μέσα από όλα αυτά γίνεται κατανοητό πως το εν λόγω πόνημα ξεφεύγει από τις παραδοσιακές αναλύσεις για την σύγκρουση του Ψυχρού Πολέμου από τα γνωστά πλέον σημεία μέσα στην Ευρώπη και την Αμερική και προβάλλει μια νέα οπτική όχι τόσο γνωστή στο ευρύ κοινό, εξηγώντας σε μεγάλο βαθμό και τον τρόπο που έχει διαμορφωθεί ο κόσμος μας σήμερα. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως όλο το έργο διατρέχουν χρήσιμη χάρτες αλλά και εικόνες που το καθιστούν πιο άμεσα και καλύτερα κατανοητό, δίνοντάς του την απαραίτητη ζωντάνια.
