Της Χριστίνας Πουλάκου,
Στις 12 Απριλίου του 2025 εκδόθηκε από την ιταλική κυβέρνηση το διάταγμα υπ’ αριθμόν 48/2025, του οποίου το περιεχόμενο, σύμφωνα με τον τίτλο του, προέβλεπε την επείγουσα λήψη μέτρων για τη δημόσια ασφάλεια. Στην πραγματικότητα, το διάταγμα αυτό αποσκοπεί στη σταδιακή ποινικοποίηση ακόμα και των ειρηνικών διαδηλώσεων και την αυστηροποίηση των ήδη υπαρχουσών ποινών για τα αδικήματα που σχετίζονται με τη διατάραξη της κοινής ειρήνης. Το αντιδημοκρατικό αυτό εγχείρημα δεν προκαλεί καθόλου έκπληξη, αν αναλογιστεί κανείς την πολιτική που έχει ασκήσει, για όσο καιρό κυβερνά, το ακροδεξιό κόμμα της πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι. Είναι μέρος της προσπάθειάς της να καταστείλει κάθε μέσο δημοκρατικής αντίδρασης και διεκδίκησης από τον λαό. Το διάταγμα εγκρίθηκε από τη Γερουσία της Ιταλίας στις 4 Ιουνίου 2025 με 109 ψήφους υπέρ, 69 κατά και μία αποχή, παρά τις έντονες αντιδράσεις της αντιπολίτευσης, η οποία προχώρησε σε καθιστική διαμαρτυρία εντός του κοινοβουλίου.
Στο διάταγμα προβλέπεται υπέρμετρη αυστηροποίηση των ποινών που προβλέπονται για τα αδικήματα της αντίστασης κατά της αρχής, της φθοράς ξένης ιδιοκτησίας κατά τη διάρκεια διαδήλωσης και της κατάληψης ξένης ιδιοκτησίας, με την ποινή του τελευταίου αδικήματος να φτάνει τα επτά χρόνια. Ακόμη, εισάγει νέα αδικήματα στον ιταλικό νόμο και τιμωρεί την παρεμπόδιση της οδικής κυκλοφορίας για διαδήλωση με ποινή φυλάκισης έως και δύο χρόνια. Η συγκεκριμένη ποινή, που παλαιότερα ήταν διοικητική, πλέον χαρακτηρίζεται ποινική και μπορεί να επιβαρυνθεί περαιτέρω σε περιπτώσεις συναυτουργίας ή «παθητικής αντίστασης», σύμφωνα με το νέο νομικό πλαίσιο. Μέχρι πρότινος, η παρακώλυση της οδικής κυκλοφορίας ήταν διοικητικό αδίκημα, με μικρότερη βαρύτητα και όχι ποινικό, ενώ το διάταγμα ορίζει ότι σε περίπτωση που τελείται κατά συναυτουργία, η ποινή δύναται να αυξηθεί.
Επιτρέπει επίσης τη λήψη επειγόντων μέτρων για την άρση της κατάληψης ξένης ιδιοκτησίας, χωρίς να διασαφηνίζει ποια μπορεί να είναι τα μέτρα αυτά και πού οριοθετείται το δικαίωμα να παρέμβει η αστυνομία. Ειδική, απαγορευτική διάταξη εισάγει και για τις διαδηλώσεις στο εσωτερικό των σωφρονιστικών ιδρυμάτων. Τέλος, προβλέπει την παροχή κονδυλίων για την κάλυψη των δικαστικών εξόδων των αστυνομικών που αντιμετωπίζουν κατηγορίες για αδικήματα σχετικά με την άσκηση των καθηκόντων τους. Η συγκεκριμένη διάταξη έχει ήδη εφαρμοστεί σε τουλάχιστον τρεις υποθέσεις αστυνομικής βίας που διερευνώνται από τον Μάιο του 2025.
Από τον Οκτώβριο του 2022, όποτε ανέλαβε και τα καθήκοντά της η Μελόνι ως πρωθυπουργός της Ιταλίας, προσπαθεί να εφαρμόσει ιδέες ιδιαίτερα συντηρητικές και αναχρονιστικές, χωρίς όμως να δηλώνει τις προθέσεις της ευθέως. Ήδη από την αρχή της πολιτικής της σταδιοδρομίας της ως αρχηγός του ακροδεξιού πολιτικού συνασπισμού Brothers of Italy είχε εκφράσει φασιστικές αντιλήψεις οι οποίες δε διατυπώνονται ρητά αλλά είναι εύκολο να γίνουν αντιληπτές σε όλες τις πρακτικές της κυβέρνησης της οποίας ηγείται. Έτσι και στο συγκεκριμένο διάταγμα, παρά την υποτιθέμενη λειτουργία του υπέρ της προστασίας του πολίτη και της κοινής ειρήνης, λανθάνουν φασιστικές αντιλήψεις. Ο Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, Michael O’Flaherty, είχε ήδη εκφράσει δημόσια την ανησυχία του από τον Δεκέμβριο του 2024 για την αυξανόμενη περιστολή των πολιτικών ελευθεριών στην Ιταλία.
Το διάταγμα αυτό παραβιάζει κατάφωρα το συνταγματικά καθιερωμένο δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι, καθώς ποινικοποιεί την ειρηνική διαμαρτυρία. Ταυτοχρόνως, προσκρούει στην αρχή της αναλογικότητας, μιας θεμελιώδους αρχής του δικαίου διεθνώς, η οποία ορίζει ότι κάθε ποινή πρέπει να είναι ανάλογη της πράξης του κατηγορουμένου. Οι ποινές που εισάγει δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να θεωρηθούν ανάλογες των πράξεων που περιγράφονται στη διατύπωση του νόμου. Επιπλέον, πέρα από την αντίθεση στο ιταλικό Σύνταγμα και στο πνεύμα του νόμου, το διάταγμα είναι ασύμφωνο και με το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο, τα οποία προστατεύουν το δικαίωμα του λαού να εκφράζεται ελεύθερα πολιτικά και να διεκδικεί ένα καλύτερο μέλλον και επιβάλλουν στην κυβέρνηση της εκάστοτε χώρας να πράττει ομοίως. Δεκάδες νομικοί, συμπεριλαμβανομένων πρώην προέδρων του Αρείου Πάγου και καθηγητών συνταγματικού δικαίου, υπέγραψαν ανοιχτή επιστολή τον Μάιο, καταγγέλλοντας την αντισυνταγματικότητα του διατάγματος και ζητώντας την άμεση απόσυρσή του.
Η έκδοση του συγκεκριμένου νομοθετήματος έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις τόσο εντός όσο και εκτός Ιταλίας. Πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις έχουν αντιδράσει, καθώς το περιεχόμενό του θίγει άμεσα τις δράσεις τους, δηλαδή τη διοργάνωση ειρηνικών διαδηλώσεων για πολιτικά και κοινωνικά θέματα. Τους τελευταίους μήνες έχουν συντελεστεί πολλές διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα, με σκοπό να αποσταλεί ένα ηχηρό μήνυμα προς την κυβέρνηση ότι ο λαός αντιτίθεται στις πρακτικές της. Η σπουδαιότερη από αυτές έλαβε χώρα στις 31 Μαΐου στη Ρώμη και ήταν καθιστική, ώστε να αναδειχθεί ο ειρηνικός χαρακτήρας που έχουν οι διαδηλώσεις τις οποίες προσπαθεί να καταστείλει με αντισυνταγματικό τρόπο η ιταλική κυβέρνηση. Ακόμη, δεκάδες οργανώσεις από όλο τον κόσμο συνέταξαν και υπέγραψαν επιστολή προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην οποία εξηγείται και αιτιολογείται ο αντισυνταγματικός χαρακτήρας του νόμου και ζητείται από την Επιτροπή να αναλάβει δράση σύμφωνα με τις υποχρεώσεις της.
Μέχρι τις 10 Ιουνίου 2025, η επιστολή αυτή είχε συγκεντρώσει πάνω από 200.000 υπογραφές πολιτών σε σχετική ηλεκτρονική πλατφόρμα. Από την πλευρά της, η αντιπολίτευση δηλώνει επίσης με σαφή τρόπο τις αντιρρήσεις της για το συγκεκριμένο διάταγμα και για τον λόγο αυτό πραγματοποίησε καθιστική διαμαρτυρία στο εσωτερικό του κοινοβουλίου την ημέρα της ψήφισης, φωνάζοντας στην κυβέρνηση: «Ντροπή σας». Ο αρχηγός του δημοκρατικού κόμματος χαρακτήρισε το διάταγμα αυταρχικό και στάθηκε στον κίνδυνο που διατρέχει πλέον ο κόσμος που επιθυμεί να διαδηλώσει. Τέλος, αντιδράσεις έχει προκαλέσει και στο περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Εθνών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προγραμματίσει την αξιολόγηση της κατάστασης στο πλαίσιο της ετήσιας έκθεσης για το κράτος δικαίου, που αναμένεται να δημοσιευθεί τον Ιούλιο του 2025.
Είναι φανερό πως στην Ιταλία αυτή τη στιγμή συντελείται μια προσπάθεια φίμωσης του λαού. Το Διάταγμα 48/2025 στοχεύει στη θεμελίωση του αυταρχισμού και της αστυνομοκρατίας. Προκειμένου να ανατραπεί αυτό το εγχείρημα που υπονομεύει το Σύνταγμα και τους θεσμούς δικαίου εν γένει, χρειάζεται μαζική αντίδραση από τον λαό και έντονη πίεση από τους πολιτικούς και κοινωνικούς φορείς στο εσωτερικό και το εξωτερικό της Ιταλίας. Με τις πρακτικές αυτές να αποκτούν μεγάλη δημοτικότητα ανάμεσα στις κυβερνήσεις πολλών χωρών, όπως και στη δική μας, όλοι οι ευσυνείδητοι πολίτες πρέπει να υπερασπιστούν τα κοινωνικά κεκτημένα και να αποτρέψουν την εισχώρηση του νεοφασισμού στο δίκαιο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Italy: New public order decree raises human rights concerns, Human Rights Watch, διαθέσιμο εδώ
-
Italy: Stop conversion of protest rights into crimes, Amnesty International, διαθέσιμο εδώ
-
Italy’s Senate passes controversial security decree, Politico Europe, διαθέσιμο εδώ
-
Rule of Law in Italy under scrutiny as new decree stirs legal backlash, EURACTIV, διαθέσιμο εδώ
-
Italy’s new security law targets climate protesters and migrant defenders, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
-
Michael O’Flaherty raises alarm over Italy’s protest crackdown, Council of Europe, διαθέσιμο εδώ
-
Legal experts warn Italy’s Decree 48/2025 breaches Constitution, La Repubblica, διαθέσιμο εδώ
