Της Αναστασίας Δάβαρη,
Η Μάχη της Αρίκα έλαβε χώρα στις 7 Ιουνίου 1880 και αποτελεί ένα από τα πιο αιματηρά και καθοριστικά επεισόδια του Πολέμου του Ειρηνικού (1879–1884). Ο Πόλεμος του Ειρηνικού υπήρξε μία από τις σημαντικότερες στρατιωτικές συγκρούσεις που έλαβαν χώρα στη Νότια Αμερική κατά τον 19ο αιώνα. Ξεκίνησε ως συνέπεια μιας έντονης διαμάχης για τα οικονομικά συμφέροντα που συνδέονταν με τα πλούσια κοιτάσματα νιτρικών αλάτων στην έρημο Ατακάμα, μια περιοχή που τελούσε υπό ασαφές καθεστώς μεταξύ της Χιλής, της Βολιβίας και του Περού. Η σύγκρουση οδήγησε τελικά σε έναν εκτεταμένο πόλεμο μεταξύ της Χιλής και της συμμαχίας Περού–Βολιβίας, με τη Χιλή να σημειώνει συνεχείς νίκες τόσο στη θάλασσα όσο και στην ξηρά.
Η πόλη Αρίκα, η οποία βρισκόταν στο νότιο άκρο του Περού, είχε μεγάλη στρατηγική σημασία καθώς αποτελούσε καίριας σημασίας λιμάνι και βασικό σημείο ανεφοδιασμού για τις περουβιανές δυνάμεις. Μετά τη νίκη της Χιλής στη Μάχη του Τάκνα τον Μάιο του 1880, η Αρίκα απομονώθηκε από οποιαδήποτε ενίσχυση και έμεινε το τελευταίο οχυρό άμυνας του Περού στη νότια ακτή. Η διατήρηση της πόλης ήταν ζήτημα τιμής και εθνικής επιβίωσης για τους Περουβιανούς, οι οποίοι γνώριζαν ότι η απώλειά της θα σήμαινε τον πλήρη έλεγχο της Χιλής στην περιοχή και την ουσιαστική ήττα τους.
Η άμυνα της Αρίκα ανατέθηκε στον συνταγματάρχη Φρανσίσκο Μπολονέσι, έναν έμπειρο αξιωματικό που έχαιρε σεβασμού των συμπολεμιστών του για την προσήλωσή του στο καθήκον και την πατρίδα. Λίγες ημέρες πριν από την επίθεση οι Χιλιανοί του πρότειναν συνθηκολόγηση και εκείνος αρνήθηκε με την ιστορική φράση: «Έχω ιερό καθήκον να πολεμήσω μέχρι την τελευταία σταγόνα του αίματός μου», η οποία έκτοτε έγινε διαχρονικό σύμβολο θάρρους και αυταπάρνησης για το περουβιανό έθνος. Η φρουρά της Αρίκα, αποτελούμενη από περίπου 1.900 άνδρες, οχύρωσε τρία σημεία, το φυσικό ύψωμα Μόρο ντε Αρίκα, τη Σιουδαδέλα και το Εστέ, προετοιμαζόμενη για την τελική αναμέτρηση.
Η Χιλιανή επίθεση ξεκίνησε νωρίς το πρωί της 7ης Ιουνίου υπό την ηγεσία του υποστράτηγου Πέδρο Λάγος, επικεφαλής στρατεύματος περίπου 4.000 ανδρών. Η μάχη υπήρξε άγρια και αιματηρή. Οι Περουβιανοί αντιστάθηκαν σθεναρά, προξενώντας βαριές απώλειες στους Χιλιανούς. Η αριθμητική υπεροχή των Χιλιανών και η συνεχής πίεση, ωστόσο, οδήγησαν βαθμιαία στην κατάρρευση της περουβιανής άμυνας. Μέχρι το μεσημέρι, τα περισσότερα οχυρά είχαν πέσει και η μάχη έφτασε στο αποκορύφωμά της με την κατάληψη του Μόρο ντε Αρίκα. Ο Μπολονέσι και σχεδόν όλοι οι υπερασπιστές του σκοτώθηκαν, εκπληρώνοντας την υπόσχεση για μάχη μέχρι τέλους.
Η κατάληψη της Αρίκα αποτέλεσε εξαιρετικά σημαντική νίκη για τη Χιλή και τεράστιο πλήγμα για το Περού. Η Χιλή είχε πλέον τον πλήρη έλεγχο των νοτιότερων εδαφών και διέθετε ανεμπόδιστη πρόσβαση στον Ειρηνικό Ωκεανό. Η μάχη αυτή σφράγισε το τέλος της περουβιανής αντίστασης στο νότιο μέτωπο και άλλαξε τα δεδομένα του πολέμου, ενισχύοντας τη θέση της Χιλής στις μετέπειτα διαπραγματεύσεις για ειρήνη. Αν και για το Περού η απώλεια της Αρίκα υπήρξε οδυνηρή, μετατράπηκε σταδιακά σε εθνικό σύμβολο ηρωισμού, με τον θάνατο των υπερασπιστών να εμπνέει βαθιά συγκίνηση και υπερηφάνεια.
Μετά το τέλος του πολέμου, και σύμφωνα με τη Συνθήκη της Ανκόν που υπεγράφη το 1883, η Αρίκα προσαρτήθηκε επίσημα στη Χιλή, μαζί με άλλα εδάφη του νοτίου Περού. Παρά τη διεθνή αναγνώριση αυτής της μεταβίβασης, το Περού δεν έπαψε ποτέ να βλέπει την Αρίκα ως μέρος της ιστορικής του ταυτότητας. Ο Φρανσίσκο Μπολονέσι τιμάται ως εθνικός ήρωας και κάθε χρόνο στις 7 Ιουνίου η μνήμη της Μάχης της Αρίκα γιορτάζεται με ιδιαίτερη επισημότητα σε όλη τη χώρα, ιδίως από τις ένοπλες δυνάμεις.
Η Μάχη της Αρίκα εξακολουθεί να κατέχει ιδιαίτερη θέση στη συλλογική μνήμη και των δύο χωρών. Για τους Περουβιανούς, αποτελεί ένα ηρωικό επεισόδιο που ενσαρκώνει την ιδέα της θυσίας για την πατρίδα. Για τους Χιλιανούς, είναι μια νικηφόρα επιχείρηση που εδραίωσε την εδαφική τους κυριαρχία και στρατιωτική ανωτερότητα στον πόλεμο. Η σημασία της μάχης ξεπερνά το επίπεδο της στρατιωτικής αντιπαράθεσης και επεκτείνεται στο πεδίο της εθνικής ταυτότητας, της ιστορικής μνήμης και του συλλογικού αφηγήματος των δύο λαών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Alan Curtis (2022), Helion and Company
- Battle of Arica – War of The Pacific, scribd.com, διαθέσιμο εδώ
- War of the Pacific, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
