Της Κατερίνας Μανάδη,
Μια κοινή —και αρκετά αποτελεσματική— πρακτική για να πείσει κανείς ένα παιδί να κοιμηθεί, παρά τις όποιες διαμαρτυρίες του, είναι να του τραγουδήσει. Η εμπνευσμένη αυτή τεχνική του ανθρώπου προκειμένου να βάλει επιτέλους το παιδί του για ύπνο, έχει μεταφραστεί σε ένα εξαιρετικά πλούσιο σε υφή ψηφιδωτό νανουρισμάτων, σύντομων τραγουδιών που εξυπηρετούν ακριβώς αυτόν τον σκοπό. Επικαλούμενοι συνήθως τον θεό Μορφέα ή όποια άλλη ανθρωποποιημένη μορφή του ύπνου ταιριάζει στο αφήγημά τους, οι γονείς παραδίδουν το παιδί τους στην αγκαλιά του, εφησυχασμένοι ότι το πολύτιμο για αυτούς πλάσμα επιτέλους θα απολαύσει την πολυπόθητη για αυτούς ξεκούραση. Τι συμβαίνει ωστόσο, όταν το νανούρισμα που βυθίζει το παιδί σε ύπνο αποδεικνύεται… θανατηφόρο;
Η μηνιγγίτιδα αποτελεί μια σχετικά σπάνια —τουλάχιστον στις αναπτυσσόμενες χώρες— ασθένεια, με τη φύση της νόσου, τουλάχιστον σε κάποιον που είχε το θάρρος, έστω να πλατσουρίσει τα πόδια στα βαθιά νερά του κόσμου της ιατρικής ορολογίας, να προδίδεται από της ετυμολογία της. Συγκεκριμένα, η μηνιγγίτιδα αφορά στην φλεγμονή, εξού και η αντίστοιχη κατάληξη -ίτιδα (-itis στα αγγλικά) των μηνίγγων, των μεμβρανών, δηλαδή, που περιβάλλουν το κεντρικό νευρικό μας σύστημα (εγκέφαλος και νωτιαίος μυελός). Τι σχέση, ωστόσο, θα μπορούσε να έχει η ασθένεια αυτή με τα νανουρίσματα που αναφέρθηκαν παραπάνω; Το κλειδί της φαινομενικά αταίριαστης αυτής σύνδεσης αποτελεί η μορφή της επιβλαβούς επίδρασης της ασθένειας, ιδιαίτερα στους νεότερους ασθενείς. Βλέπετε, παρά τη σπανιότητα της εμφάνισής της, η μηνιγγίτιδα δεν έχει τυχαία χρωματιστεί τόσο αρνητικά στη συλλογική μας συνείδηση, καθώς η τραγωδία της συνίσταται στο ότι προσβάλλει κυρίως παιδιά που δεν έχουν συμπληρώσει ακόμη τα 5 τους χρόνια, καθηλώνοντας τα, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, σε μια κομματώδη κατάσταση, από την οποία η ανάνηψη δεν είναι σχεδόν ποτέ εγγυημένη. Με άλλα λόγια, στην αγκαλιά της μηνιγγίτιδας τα παιδία νανουρίζονται προς τον θάνατο.
Η αιτιολογία της επικίνδυνης αυτής νόσου δεν περιορίζεται σε έναν ενοχοποιητικό παράγοντα, με το καταραμένο αδράχτι του «αιώνιου» αυτού ύπνου να λαμβάνει πολλές μικροβιακές μορφές. Η ιογενής και η βακτηριακή μορφή της νόσου εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα, ενώ δεν αποκλείεται η παρουσία της να οφείλεται και σε μύκητα ή άλλους τύπους παθογόνων μικροοργανισμών. Η μετάδοση της νόσου, φυσικά, συσχετίζεται με την αντίστοιχη μετάδοση των νοσογόνων παραγόντων, η οποία είναι δυνατόν να επιτευχθεί με επαφή με νοσούντα άτομα, κατάποση μολυσμένου φαγητού, όπως και νερού, ενώ δεν αποκλείεται η εμφάνισή της ως παράπλευρη απώλεια σε περιπτώσεις συστημικών ασθενειών, όπως ο καρκίνος ή ο ερυθηματώδης λύκος.
Η είσοδος του ένοχου, για την ασθένεια, μικροβίου στον οργανισμό του ασθενούς, συνιστά την αφετηρία μιας μακάβριας αλυσιδωτής αντίδρασης, στην περάτωση της οποίας η ιδιαίτερη αυτή νόσος εκδηλώνεται σε όλο της το μεγαλείο. Όπως όλοι οι επιδέξιοι δολοφόνοι, η ύπουλη αυτή ασθένεια φροντίζει ώστε να μην κάνει την παρουσία της άμεσα αισθητή, με τα πρώτα συμπτώματά της να μην θυμίζουν παρά ένα απλό κρύωμα. Η περίοδος αυτή χάριτος δίνει στην ασθένεια την ευκαιρία να προλειαίνει το έδαφος για τη μόνιμη εγκατάστασή της στον οργανισμό, τη στιγμή που ο ξενιστής του παθογόνου γενουσιουργού της αιτίου επαναπαύεται, αποφεύγοντας —μοιραία— την αναζήτηση ιατρικής βοήθειας.
Σύντομα, ωστόσο, η ασθένεια αποκαλύπτει το πραγματικό, ανάλγητό της πρόσωπο. Έντονοι εμετοί, απώλεια όρεξης, ευαισθησία στο φως, χαρακτηρίζουν αυτό το πιο προχωρημένο στάδιο της νόσου. Η ληθαργικότητα, ακόμη, είναι ηχηρό διαγνωστικό «καμπανάκι», ειδικά στην περίπτωση των νεότερων ασθενών, διαμορφώνοντας την πρόδρομη εκδοχή της χαρακτηριστικής, για την ασθένεια, εικόνας του «βαθέος ύπνου». Το πιο «προδωτικό» γνώρισμα, εντούτοις, της μηνιγγίτιδας στο σημείο αυτό της πορείας της όσον αφορά στους ενήλικους ασθενείς, αποτελεί η αδυναμία του ασθενή να στρέψει το κεφάλι του προς διάφορες κατευθύνσεις. Αυτό είναι και το χαρακτηριστικό που ωθεί συνήθως τον επαγγελματία υγείας να εξετάσει στοχευμένα την περίπτωση της μηνιγγίτιδας στον πάσχοντα.
Εύλογα αναρωτιέται κανείς, φυσικά, δεδομένης της ευρείας ποικιλίας που χαρακτηρίζει την αιτιολογία της ασθένειας, πώς θα μπορούσαμε να επιτύχουμε τη διάγνωση της πολυπρόσωπης αυτής νόσου. Καθοριστικός παράγοντας προκειμένου να λάβουμε σαφή διαγνωστική απάντηση εν προκειμένω, αποτελεί ο έλεγχος του εγκεφαλονωτιαίου υγρού του ασθενούς. Το υγρό αυτό πληρώνει τον υπαραχνοειδή χώρο, τον χώρο, δηλαδή, ανάμεσα στην αραχνοειδή και τη χοριοειδή μήνιγγα, καθώς και τον κεντρικό σωλήνα που διατρέχει τον νωτιαίο μυελό στη μεσότητά του, με διαταραχές στη σύστασή του να είναι ενδεικτικές αντίστοιχης παθολογίας στις συγκεκριμένες περιοχές.
Κατανοούμε, λοιπόν, πως στην περίπτωση της μηνιγγίτιδας, ο έλεγχος αυτός, μέσω της λεγόμενης οσφυονωτιαίας παρακέντησης, αποτελεί σωτήριο εργαλείο στα χέρια των θεράποντων ιατρών, εφόσον πέραν από την παροχή της επιβεβαίωσης της παρουσίας της ίδιας της ασθένειας, είναι σε θέση να συγκεκριμενοποιήσει και το παθογόνο αίτιο αυτής, υπαγορεύοντας εν συνεχεία τις διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές. Η διάγνωση, βέβαια, συχνά επιβεβαιώνεται επιπρόσθετα με λήψη δείγματος αίματος και κοπράνων, καθώς και με διάφορες απεικονιστικές τεχνικές, ώστε να αποκτήσουμε μια σαφή εικόνα του προσβληθέντος εγκεφάλου. Η ευαισθησία όμως της εξέλιξης της ασθένειας, ως προς τον χρόνο, τις περισσότερες φορές δεν αφήνει περιθώριο για τέτοιες «πολυτέλειες», με την ανάγκη για τη χορήγηση θεραπείας να είναι παραπάνω από άμεση.
Τι θεραπεία θα μπορούσε ωστόσο, να αποτρέψει την επέλαση αυτής της τόσο καταστροφικής για τον οργανισμό ασθένειας; Παραδόξως, η χορήγηση κοινών αντιβιοτικών και αντιικών φαρμάκων, είναι παραπάνω από ικανή να αδρανοποιήσει τον υπεύθυνο για τη νόσο παράγοντα, θέτοντας τον οργανισμό στον δρόμο της ίασης. Η σχετική απλότητα της θεραπείας της δημιουργεί, φυσιολογικά, αρκετά ερωτηματικά αναφορικά με το βαρύ αίσθημα σοβαρότητας και επικινδυνότητας με το οποίο η παρουσία της έχει μέχρι στιγμής εμποτισθεί. Γι’ αυτό και οφείλουμε να υπογραμμίσουμε ότι κρισιμότερης σημασίας στην περίπτωση της μηνιγγίτιδας δεν είναι το είδος της θεραπείας που θα χρησιμοποιήσουμε, αλλά ο χρόνος χορήγησής της, με το διάστημα μεταξύ της απαρχής της νόσου και της παροχής της κατάλληλης θεραπείας να συσχετίζεται ευθέως, ανάλογα με την πιθανότητα εμφάνισης των μακροπρόθεσμων συνεπειών της.
Δυστυχώς, λόγω της πρόσφατης πανδημίας, πλέον ακόμη και άτομα έξω από τους ιατρικούς κόλπους έχουν εξοικειωθεί με την έννοια των «μακροπρόθεσμων συμπτωμάτων», χωρίς αυτό φυσικά να σημαίνει ότι περιορίζεται στον… προσφιλή (;) σε όλους μας COVID-19. Στην περίπτωση της μηνιγγίτιδας, ασθενείς φαίνεται να βιώνουν απώλεια όρασης ή και ακοής, δυσκολία στη συγκέντρωση, αξιοσημείωτο περιορισμό της απομνημονευτικής τους ικανότητας, ο οποίος μπορεί να συνδυαστεί και με συμπεριφορικές και μαθησιακές δυσκολίες στους ασθενείς στη νεαρότερη πλευρά του ηλικιακού φάσματος, ενώ δεν είναι σπάνιες και οι περιπτώσεις αρθρίτιδας και δυσκολίας στη βάδιση και την ισορροπία. Τρομακτικότερη, βέβαια, ίσως όλων των υπόλοιπων συμπτωμάτων είναι η εμφάνιση επιληπτικών επεισοδίων, τα οποία και αποδεικνύουν εναργέστατα τη παθογόνα επίδραση της ασθένειας στο νευρικό μας σύστημα. Στην περίπτωση μάλιστα, της βακτηριακής μηνιγγίτιδας στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχουμε καν την ευκαιρία να… αγχωθούμε για το ενδεχόμενο των μακρών συνεπειών της ασθένειας, καθώς η αρκετά ρεαλιστική πιθανότητα της σήψης ακυρώνει το όποιο μέλλον οραματιζόμαστε για τον εαυτό μας οριστικά και αμετάκλητα.
Έχοντας ζωγραφίσει μονάχα τα περιγράμματα στο πορτρέτο της ασθένειας, η βαρύτητα της μηνιγγίτιδας, ως επίδοξος καταστροφέας της υγείας μας, έχει καταστεί σαφέστατη, με την ανάγκη της πρόληψης εναντίον αυτής να αναγράφεται σε μεγάλα φωτεινά γράμματα. Και ο πιο αποτελεσματικός τρόπος προστασίας μας εναντίον της είναι φυσικά ο εμβολιασμός. Τόσο κατά της ιικής, όσο και της βακτηριακής εκδοχής της, το αντίστοιχο εμβόλιο είναι το πολυτιμότερο όπλο στη φαρέτρα της ιατρικής κοινότητας στην προσπάθεια πρόληψης της ασθένειας, με τη συνεισφορά του στην προστασία του πληθυσμού να πολλαπλασιάζεται στην περίπτωση των πιο ευάλωτων, απέναντι στην ασθένεια, ομάδων. Τη δράση μας, φυσικά, όσον αφορά στην πρόληψη, οφείλουν να συμπληρώνουν συμπεριφορές που στοχεύουν στην προστασία της υγείας μας συνολικά από τους παθογόνους μικροοργανισμούς (σχολαστικό πλύσιμο χεριών, αποφυγή επαφής με ασθενή άτομα), όπως φυσικά και η εγρήγορση στην ανίχνευση της ασθένειας.
Απ’ όλα τα παραπάνω, καθίσταται σαφής πως η μηνιγγίτιδα μόνο απλή ασθένεια δεν είναι. Το θανατηφόρο αυτό νανούρισμα δεν διστάζει να απλώσει τα κακοήθη πλοκάμια του στα νεαρότερα και ευαλωτότερα άτομα, υποσκάπτοντας σιωπηλά -τουλάχιστον στην αρχή- την υγεία του ασθενούς, προτού η νοσηρότητά της κορυφωθεί και περάσουμε το σημείο χωρίς επιστροφή. Μπλέκοντας τον Μορφέα με τον Χάροντα, το νανούρισμα μετουσιώνεται σε μοιρολόι, σε μια από τις πιο επίπονες αποδείξεις ότι η έγκαιρη αντίδρασή μας, σε φαινομενικά αθώα παραστρατήματα της υγείας μας, κάνει τη διαφορά ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο. Ας μην απαρνηθούμε, λοιπόν, τα μέσα που εξασφαλίζουν την προστασία μας, αντιθέτως, ας δράσουμε έγκαιρα ώστε να εξασφαλίσουμε ότι το μοναδικό λίκνο στο οποίο θα κοιμούνται τα παιδιά μας θα είναι η αγκαλιά μας, και όχι το χώμα της γης…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
