Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Τα ανθρώπινα πάθη και οι καταστάσεις της ύπαρξης, όπως το σωστό και το λάθος, το καλό και το κακό, η σκέψη και η δράση, έχουν απασχολήσει διαχρονικά τη λογοτεχνία στο πέρασμα των αιώνων. Αυτοί οι προβληματισμοί έχουν συντροφεύσει εκατομμύρια αναγνώστες μέσα και από το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα.
Πρόκειται για τη συλλογή αφηγήσεων Καρτεσιανή Σονάτα και άλλες Νουβέλες του William H. Gass, που κυκλοφορεί στην ελληνική γλώσσα από τις Εκδόσεις Gutenberg. Το συγκεκριμένο βιβλίο αποτελεί μια ευκαιρία για τον αναγνώστη που δεν έχει έρθει σε επαφή με τον κόσμο του Αμερικανού συγγραφέα, ώστε να γνωρίσει την ποιητική του γραφή και την έντονη φιλοσοφική του διάθεση. Η μετάφραση του Απόστολου Πρίτσα αποδίδει με ακρίβεια το ιδιαίτερο ύφος του Gass, διατηρώντας τη μουσικότητα και την πυκνότητα της πρωτότυπης γλώσσας. Ο William Howard Gass, που έφυγε από τη ζωή το 2017, μετά από σημαντικές επιτυχίες στον χώρο της λογοτεχνίας, ήταν Αμερικανός μυθιστοριογράφος, διηγηματογράφος, δοκιμιογράφος, κριτικός και καθηγητής φιλοσοφίας. Έγραψε τρία μυθιστορήματα, τρεις συλλογές διηγημάτων, μια συλλογή νουβελών και επτά τόμους δοκιμίων, τρία εκ των οποίων κέρδισαν βραβεία National Book Critics Circle Award, ενώ το 2006 κέρδισε το βραβείο Truman Capote Award for Literary Criticism.
Το βιβλίο αποτελείται από τέσσερις νουβέλες, που εξερευνούν μια σειρά από φιλοσοφικά ερωτήματα για το καλό, το κακό και την ανθρώπινη φύση. Στο ομώνυμο με τον τίτλο έργο (Καρτεσιανή Σονάτα), αποδίδονται επεισόδια από τη ζωή μιας γυναίκας που είχε εντελώς ιδιαίτερες δυνάμεις ενόρασης, μέσα από αποσπασματικές αφηγήσεις, αλλά βρίσκει αυτό το έργο ιδιαίτερα δύσκολο, αφού όσα περισσότερα μαθαίνει, τόσα αισθάνεται ότι δεν γνωρίζει. Στο Δωμάτιο με πρωινό, ένας λογιστής που βρίσκεται σε επαγγελματικό ταξίδι αρχικά γοητεύεται και στη συνέχεια, αρχίζει να εξετάζει με εντελώς εμμονική διάθεση τον συντριπτικό αριθμό κάθε λογής αντικειμένων, που έχει συσσωρεύσει ο παράξενος ιδιοκτήτης ενός bed and breakfast. Κάθε ένα από αυτά τα παράξενα και κάπως κιτς αντικείμενα μοιράζεται με τον πρωταγωνιστή τη δική του ιστορία, υπογραμμίζοντας τη μοναξιά ενός ανθρώπου που ζει ανάμεσα στα πράγματα των άλλων.
Στη νουβέλα Η Έμμα μπαίνει σε μια πρόταση της Ελίζαμπεθ Μπίσοπ, που είναι και η πιο ζοφερή ιστορία στο βιβλίο, παρουσιάζει μια επίδοξη ποιήτρια που προσπαθεί, κυριολεκτικά να μπει μέσα στους στίχους της αγαπημένης της ποιήτριας, με αποτελέσματα. Η τέταρτη ιστορία, Ο Μετρ των μυστικών εκδικήσεων, που έχει επίσης στοιχεία μιας φανταστικής βιογραφίας, ακολουθεί την ιστορία της ζωής του Λούθερ Πένερ, ο οποίος αναπτύσσει ιδιαίτερα την ικανότητά του να παίρνει εκδίκηση από τα άτομα που θεωρεί ότι τον έχουν βλάψει, με τον πιο μυστικό και έμμεσο τρόπο που αυτό είναι δυνατόν να γίνει. Οι πρωταγωνιστές των ιστοριών είναι άνθρωποι συχνά μοναχικοί, εγκλωβισμένοι στη δική τους ζωή, ενώ η γλώσσα του κειμένου είναι έμφορτη ποιητικού λόγου, με αποτέλεσμα να δημιουργεί ένα ιδιαίτερο σύμπαν που εμβυθίζει τον αναγνώστη στις σκέψεις του συγγραφέα.
Η γραφή του Gass έχει επαινεθεί για τον φιλοσοφικό λόγο και την ποιητική της διάσταση και την ικανότητά της να διερευνά βαθιά φιλοσοφικά ζητήματα. Ορισμένοι κριτικοί επισημαίνουν την έντονη συναισθηματική φόρτιση των ιστοριών του, ενώ άλλοι τονίζουν την ικανότητά του να δημιουργεί χαρακτήρες που, παρά τις αδυναμίες τους, προκαλούν την ενσυναίσθηση και την κατανόηση. Η γλώσσα του είναι αρκετά λογοτεχνική, με αποτέλεσμα ίσως αρχικά να προβληματίσει τον αναγνώστη, αλλά στη συνέχεια οι γλωσσικές επιλογές εναρμονίζονται με το περιεχόμενο των ιστοριών. Το βιβλίο αποτελεί στο σύνολό του ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα για όσους ενδιαφέρονται για τη λογοτεχνία που αμφισβητεί τη συμβατική αφήγηση και εμβαθύνει σε βαθιά φιλοσοφικά ερωτήματα. Η περίπλοκη πεζογραφία και το θεματικό βάθος του Gass καθιστούν αυτή τη συλλογή ένα σημαντικό έργο για τη σύγχρονη λογοτεχνία, το οποίο θα συναρπάσει τους αναγνώστες, που αρέσκονται στο να εμβαθύνουν στα σημαντικά νοήματα μέσα από καλογραμμένες ιστορίες.
