Της Νικολέτας Καραθανάση,
Η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ την 7η Οκτωβρίου 2023, σηματοδοτεί την έναρξη ενός ιδιαίτερα σκληρού και αιματηρού πολέμου, που καταργεί de facto όλες τις διεθνείς ανθρωπιστικές συνθήκες οι οποίες υπεγράφησαν για να αποτρέψουν εγκλήματα που θα μπορούσαν ξανά να απειλήσουν την ακεραιότητα λαών, εθνών και χωρών. Η διαμάχη στη Μέση Ανατολή έχει αφανίσει αμέτρητες ζωές και οι απάνθρωπες εικόνες από τη Γάζα και το Ισραήλ μας στοιχειώνουν καθημερινά, αποτυπώνοντας τη φρίκη του πολέμου και επισημαίνοντας την ανάγκη για αποτελεσματικές παρεμβάσεις.
Στις 18 Μαρτίου 2025, η διάρκειας δύο μηνών εκεχειρία που επιχειρήθηκε μεταξύ Χαμάς και Ισραήλ ανατράπηκε, αποδεικνύοντας ότι οι ισορροπίες είναι εύθραυστες και η επικοινωνία δύσκολα επιτεύξιμη. Η Χαμάς αρνήθηκε την παράταση της πρώτης φάσης της εκεχειρίας που πρότεινε το Ισραήλ, και έτσι το δεύτερο επέστρεψε στις ένοπλες επιθέσεις, τη στιγμή που η Γάζα κάνει λόγο για μονομερή λύση της συμφωνίας.
Λίγες μέρες αργότερα εκτυλίχθηκε μία από τις πιο αποτρόπαιες και σοκαριστικές σκηνές αυτού του πολέμου. Στις 30 Μαρτίου, μέλη του Γραφείου Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (OCHA) και της Ερυθράς Ημισελήνου ανακάλυψαν θαμμένα σε ομαδικό τάφο κοντά στην περιοχή Ράφα 15 θύματα Ισραηλινής επίθεσης, η τύχη των οποίων αγνοούνταν από τις 23 Μαρτίου.
Συγκεκριμένα, επρόκειτο για οκτώ εθελοντές της Παλαιστινιακής Ερυθράς Ημισελήνου, πέντε ανταποκριτές της Πολιτικής Προστασίας και έναν υπάλληλο του ΟΗΕ, ενώ ένας ακόμη εθελοντής της Ερυθράς Ημισελήνου παραμένει αγνοούμενος. Ο Γενικός Γραμματέας της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ερυθρού Σταυρού και Ερυθράς Ημισελήνου (IFRC), Jagan Chapagain τόνισε ότι: «Οι εθελοντές μας στην ανθρωπιστική βοήθεια σκοτώθηκαν βάναυσα και ρίχτηκαν σε ομαδικό τάφο στην Γάζα. Αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει να επαναληφθεί». Ακόμη, επισήμανε ότι οι κόκκινες στολές του ανθρώπινου δυναμικού της Ερυθράς Ημισελήνου θα έπρεπε να είναι αυτές που θα απέτρεπαν το θάνατο αυτών των ανθρώπων, ενώ αντίθετα έγιναν σάβανα θανάτου.
Ακολουθώντας τα γεγονότα με χρονολογική σειρά, στις 23 Μαρτίου 2025, ειδικότερα στις 4:20 τα ξημερώματα, ένα ασθενοφόρο της Ερυθράς Ημισελήνου πλησιάζει την περιοχή Hashashin διερχόμενο μέσα από ισραηλινά πυρά, προκειμένου να συλλέξει τραυματισμένους ανθρώπους από την εναέρια επίθεση που πραγματοποίησε το Ισραήλ στην περιοχή της Ράφα. Κατά τη διάρκεια αυτής της επίθεση δύο άτομα παραϊατρικού προσωπικού σκοτώνονται ακαριαία, ενώ ένας επιζών συλλαμβάνεται με σκοπό να ανακριθεί. Κάποιες ώρες αργότερα αριθμός ασθενοφόρων, πυροσβεστικών οχημάτων, δίκυκλων οχημάτων του Υπουργείου Υγείας και ένα όχημα του ΟΗΕ αποστέλλονται στην περιοχή προκειμένου να ανακτήσουν τα σώματα των δύο παραϊατρικών θυμάτων. Τα οχήματα περνούν επίσης μέσα από ισραηλινά πυρά. Έπειτα, παρόλο που δύο από τα οχήματα του Υπουργείου Υγείας καταφέρνουν να επιστρέψουν, η επικοινωνία με τα υπόλοιπα οχήματα καθώς και με δύο ασθενοφόρα που στάλθηκαν από τη Ράφα χάνεται.
Την επόμενη ημέρα, στις 24 Μαρτίου 2025, το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας της Παλαιστίνης, ανακοινώνει ότι δεν έχει επαφή με τους ανθρώπους που στελεχώνουν τα οχήματα που την προηγούμενη μέρα εξαφανίστηκαν, ενώ παράλληλα οι Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας (Israel Defense Forces, IDF) μπλοκάρουν οποιαδήποτε προσπάθεια προσέγγισης του σημείου που τα οχήματα βοηθείας εθεάθησαν για τελευταία φορά.
Δύο μέρες αργότερα, στις 26 Μαρτίου 2025, ομάδα εκπροσώπων από το Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ, προσπαθεί να πλησιάσει το σημείο, αλλά αποτυγχάνει. Ενώ οι εκπρόσωποι του ΟΗΕ βρίσκονταν στο δρόμο, έγιναν μάρτυρες της εν ψυχρώ δολοφονίας μίας γυναίκας. Συγκεκριμένα, η γυναίκα πυροβολήθηκε στο πίσω μέρος του κεφαλιού της και πέθανε ακαριαία, ενώ πυρά δέχθηκε επίσης ένας άνδρας που την πλησίασε για να την επαναφέρει. Το σώμα της γυναίκας πάρθηκε από το σημείο και απομακρύνθηκε από την περιοχή με ένα από τα οχήματα των Ηνωμένων Εθνών.
Παρά το γεγονός ότι η πρώτη προσπάθεια του Γραφείου Συντονισμού ήταν αναποτελεσματική, η ομάδα επιχείρησε ξανά να προσεγγίσει το σημείο την αμέσως επόμενη μέρα, και αυτή την φορά με επιτυχία, αφού ανακάλυψαν τα ασθενοφόρα, το πυροσβεστικό όχημα και το όχημα των Ηνωμένων Εθνών χτυπημένα και μερικώς θαμμένα κάτω από το χώμα. Το σώμα ενός ανταποκριτή της Πολιτικής Προστασίας ανασύρθηκε επίσης από τα χαλάσματα κάτω από το πυροσβεστικό, αλλά το Γραφείο Συντονισμού λόγω του γεγονότος ότι η κατάσταση είχε αρχίσει να εξελίσσεται επικίνδυνα στην περιοχή, δε μπόρεσε να συνεχίσει την αναζήτηση των υπόλοιπων εθελοντών.
Στις 28 Μαρτίου η Πολιτική Προστασία ανακοίνωσε ότι κατάφερε να αποκτήσει πρόσβαση στο σημείο και ότι βρήκε το νεκρό σώμα του αρχηγού της ομάδας της, όπως και ένα πυροσβεστικό όχημα της Ερυθράς Ημισελήνου, σημειώνοντας ότι η καταστροφή που αυτό υπέστη ήταν τόσο εκτεταμένη, ώστε πλέον είχαν απομείνει αυτό μόνο παλιοσίδερα.
Εν τέλει, στις 30 Μαρτίου και ενώ οι εθελοντές υγείας εξακολουθούσαν να αγνοούνται για 8η συνεχόμενη μέρα, οι ιθύνοντες της ομάδας του Γραφείου Συντονισμού, κατόρθωσαν να αποκτήσουν πλήρη πρόσβαση στο σημείο. Αδιαμφισβήτητα, η εξέλιξη δε θα μπορούσε να είναι διαφορετική από το αποτρόπαιο θέαμα των 13 νεκρών εθελοντών, που έχασαν την ζωή τους τόσο άκριτα ενώ προσπαθούσαν να σώσουν τις ζωές άλλων. Ο επικεφαλής του Γραφείου Συντονισμού στην Παλαιστίνη, Jonathan Whittall, προέβη σε δηλώσεις σύμφωνα με τις οποίες αποκαλύφθηκε ότι οι εθελοντές υγείας πυροβολήθηκαν ένας προς έναν και έπειτα θάφτηκαν σε ομαδικό τάφο.
Ο επικεφαλής του Γραφείου Συντονισμού, Tom Fletcher, αναφέρει ότι οι νεκροί εθελοντές θάφτηκαν δίπλα στα διαλυμένα τους οχήματα, τα οποία όμως έφεραν πλήρως το σήμα της Ερυθράς Ημισελήνου, το οποίο κανονικά είναι προστατευτικό σήμα, ιδίως σε περιόδους πολέμου, επιβεβαιώνοντας την αποστολή του Ερυθρού Σταυρού και της Ερυθράς Ημισελήνου. Η κηδείες των θυμάτων αναβλήθηκαν για λόγους αυτοψίας, τη στιγμή που η ισραηλινή πλευρά παρουσιάζει διαφορετική εκδοχή των γεγονότων.
Ειδικότερα, οι Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας ισχυρίζονται ότι οι στρατιώτες τους άνοιξαν πυρά στα οχήματα που πλησίαζαν την περιοχή της επίθεσης επειδή «η ταχύτητα τους αυξανόταν προοδευτικά προς τους ισραηλινούς πυραύλους, χωρίς προβολείς ή σήματα έκτακτης ανάγκης». Παράλληλα, χωρίς προφανή στοιχεία, το Ισραήλ υποθέτει ότι αγωνιστές της Χαμάς και του Islamic Jihad βρίσκονται ανάμεσα στους νεκρούς, ενώ αντικρούουν οποιαδήποτε ύπαρξη μαζικού τάφου.
Στις 2 Απριλίου 2025, δύο αυτόπτες μάρτυρες ανέφεραν στη Guardian, ότι κάποια από τα σώματα που ανασύρθηκαν από τον ομαδικό τάφο είχαν τα χέρια ή τα πόδια τους δεμένα, κάτι που φυσικά οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι νεκροί εθελοντές υπήρξαν κρατούμενοι πριν σκοτωθούν. Στα ήδη αναφερθέντα τραγικά γεγονότα προστίθεται και η μαρτυρία ενός εθελοντή της Ερυθράς Ημισελήνου, ο οποίος αναφέρει ότι Ισραηλινοί στρατιώτες θα μπορούσαν να έχουν ακουστεί να δίνουν οδηγίες για την κράτηση των φαινομενικά επιζώντων από τη συνοδεία των οχημάτων. Ο εθελοντής της Ερυθράς Ημισελήνου πιθανότατα άκουσε αυτή τη συνομιλία μέσα από μια τηλεφωνική γραμμή στην οποία ένας από τους—μετέπειτα νεκρούς—παραϊατρικούς είχε πρόσβαση κατά τη διάρκεια της επίθεσης, γεγονός που αποδεικνύει την προαποφασισμένη έκβαση της κατάστασης και τύχη των ανθρώπων που θα έσπευδαν να βοηθήσουν.
Το περιστατικό αυτό αποτελεί ένα παράδειγμα μόνο της συνεχούς καταπάτησης που υφίσταται το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο σε καθημερινή βάση στην Λωρίδα της Γάζας. Συγκεκριμένα, όσον αφορά τη θανάτωση των εθελοντών του Ερυθρού Σταυρού και της Ερυθράς Ημισελήνου αλλά και άλλου ανθρωπιστικού προσωπικού, αυτή εντάσσεται στα εγκλήματα πολέμου, όπως επικυρώνεται από τη Συνθήκη της Γενεύης και τα πρόσθετα Πρωτόκολλά της, το καταστατικό της Ρώμης και του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου και το εθιμικό δίκαιο. Τα διακριτικά του Ερυθρού Σταυρού και της Ερυθράς Ημισελήνου υποτίθεται πως είναι προστατευτικά, αλλά δυστυχώς μετατρέπουν όσους τα φέρουν σε ακόμα μεγαλύτερο στόχο.
Ο Άγγλος Γραμματέας Εξωτερικών τονίζει ότι η Γάζα έχει εξελιχθεί στο πιο επικίνδυνο μέρος του κόσμου για εθελοντές ανθρωπιστικής βοήθειας και καλεί όσους είναι υπεύθυνοι για τους θανάτους των εθελοντών να αναλάβουν την ευθύνη. Ζώντας σε μία πραγματικότητα που καθημερινά απογοητεύει και βιώνοντας έναν πόλεμο που καθημερινά αφαιρεί τη ζωή εκατοντάδων αθώων ανθρώπων, οι εθελοντές που με αυτοθυσία παρέχουν τη ζωή τους στην υπηρεσία των άλλων θα έπρεπε να προστατεύονται στην πράξη—όχι μόνο de jure.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
The Gaza paramedic killings: a visual timeline, Israel-Palestine News, διαθέσιμο εδώ
-
Israel killed 15 Palestinian paramedics and rescue workers one by one, says UN, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
-
IFRC Secretary General in new op-ed: ‘Our aid workers were brutally killed and thrown into a mass grave. This must never happen again’, IFRC, διαθέσιμο εδώ
-
Our aid workers were brutally killed and thrown into a mass grave in Gaza. This must never happen again, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
