Της Άννας Γκέλια,
Δεν είναι τόπος η Θεσπρωτία. Είναι παλμός. Ένα ρίγος στο δέρμα που γεννιέται πριν καν την αντικρίσεις, λίγο μετά τη στροφή της Εγνατίας, εκεί όπου τα βουνά αρχίζουν να μαλακώνουν και ο ουρανός χαμηλώνει σιγά—σιγά, για να μπορέσεις να τον αγγίξεις. Είναι η σιωπή που σε καλωσορίζει πρώτη. Όχι αυτή που τρομάζει, αλλά εκείνη που απλώνεται σαν ζεστή κουβέρτα πάνω από τις στέγες των σπιτιών, ανάμεσα στα λιόδεντρα, μέσα στα μάτια των ανθρώπων.
Ο δρόμος σε φέρνει σαν σε ένα όνειρο. Είναι σαν παλιά ταινία. Η ασφάλτινη γραμμή τρέχει δίπλα από πλαγιές, ποτάμια, ερειπωμένα καφενεία με ξεθωριασμένες ταμπέλες. Και ξαφνικά όλα επιβραδύνουν. Ο χρόνος παύει να βιάζεται. Κάθεσαι στο κάθισμα, ανοίγεις το παράθυρο και αφήνεις τον αέρα να σου μάθει τις λέξεις του: Λόγια δίχως γλώσσα, ιστορίες χωρίς φωνή. Έτσι αρχίζει η Θεσπρωτία, με έναν ψίθυρο.
Η Παραμυθιά ξεπροβάλλει σαν όνομα παιδικού παραμυθιού που κάποτε άκουσες, όμως ποτέ δεν ξέχασες. Πόλη χτισμένη στις πλάτες του βουνού, με βλέμμα στραμμένο προς τη θάλασσα που δεν φαίνεται — μόνο μαντεύεται, κάπου μακριά, πίσω από τα κυπαρίσσια και τα σύννεφα. Εδώ οι στέγες είναι κόκκινες, οι τοίχοι λιγομίλητοι και οι αυλές πάντα με μια γλάστρα βασιλικό που μυρίζει όταν δύει ο ήλιος. Το ρολόι χτυπάει με μια αρχοντιά παλιά, σαν να σέβεται τον χρόνο που κουβαλάει. Τα σοκάκια ξεδιπλώνονται μπροστά σου σαν ξεχασμένες σελίδες ημερολογίου. Κάθε γωνιά έχει κάτι να σου πει, αρκεί να σταθείς.
Η μυρωδιά του ξύλου από τις σόμπες, το ξερό τζάκι σε κάποιο παλιό σπίτι, οι φωνές των παιδιών που παίζουν με μια μπάλα από ξεχασμένα καλοκαίρια. Η Παραμυθιά δεν σου μιλά δυνατά. Σε μαθαίνει να ακούς αλλιώς. Να διαβάζεις τις σκιές που πέφτουν πάνω στους τοίχους, να αφουγκράζεσαι τις ιστορίες των γερόντων που κάθονται στην άκρη του δρόμου και κοιτούν σιωπηλοί, όχι με λύπη αλλά με εκείνη τη γλυκιά γνώση του ανθρώπου που έζησε αρκετά για να μην χρειάζεται να μιλήσει.
Λίγο πιο πάνω, στις στροφές του βουνού, το Σούλι στέκει σαν φυλαχτό. Περήφανο, αγέρωχο, χωρίς να επιδεικνύεται. Η πέτρα εδώ είναι αλλιώς. Δεν είναι διακοσμητική, είναι μνήμη. Κάθε βήμα σε βαραίνει, σε γειώνει. Ανεβαίνεις μονοπάτια που κάποτε διέσχισαν αυτοί που δεν φοβήθηκαν τον θάνατο. Κοιτάς τα ερείπια, τις στέγες που λείπουν και ξαφνικά νιώθεις πως κάποιος σε κοιτά. Δεν είναι φάντασμα — είναι το παρελθόν. Περπατά μαζί σου, δίπλα σου, σου πιάνει το χέρι χωρίς να το ζητάς. Κι αν σταθείς σε αυτό το σημείο που βλέπει τη χαράδρα, θα τον ακούσεις: Τον ήχο του ανέμου που κουβαλά ακόμη τον χτύπο των τυμπάνων, τα λόγια των προσευχών, το ψιθύρισμα μιας μητέρας που χαιρετά το παιδί της για τελευταία φορά.
Κι έπειτα η κάθοδος. Ο δρόμος φιδίσιος, ο ουρανός πιο ανοιχτός, η καρδιά πιο ελαφριά. Η Γλυκή σε υποδέχεται σαν καταφύγιο. Όχι απλώς για τους ταξιδιώτες αλλά για όσους χρειάστηκε να καθαρίσουν ποτέ την ψυχή τους. Ο Αχέροντας κυλά ανάμεσα σε βράχια και πλατάνια, καθαρός σαν πρώτο δάκρυ. Το νερό του παγωμένο, όχι απλώς γιατί έρχεται από τα έγκατα της γης αλλά γιατί κουβαλάει μέσα του τον μύθο. Δεν τον έχει ξεχάσει. Εδώ έρχονται οι ψυχές, λένε. Εδώ ήταν το πέρασμα. Κι όμως, ποτέ δεν ένιωσες πιο ζωντανός.
Στην Πλαταριά, η θάλασσα μυρίζει θαλασσινό αλάτι και ελαιόλαδο. Είναι μια μικρή αγκαλιά ανάμεσα σε λόφους, με σπίτια απλωμένα σαν φύλλα βιβλίου. Τα καΐκια κοιμούνται στο λιμάνι, βαμμένα μπλε και άσπρα, φθαρμένα από τον καιρό μα ακέραια στην περηφάνια τους. Οι άνθρωποι εδώ δεν λένε πολλά. Χαμογελούν, σε χαιρετούν με το βλέμμα, σου γεμίζουν το ποτήρι χωρίς να σε ρωτήσουν αν θες. Ξέρουν. Ξέρουν πως ήρθες κουρασμένος. Ξέρουν πως γύρεψες λίγη αλήθεια.
Και τέλος τα Σύβοτα. Όχι γιατί εκεί τελειώνει το ταξίδι αλλά γιατί εκεί παγώνει ο χρόνος. Το φως αγγίζει τη θάλασσα με τρόπο που δεν περιγράφεται. Γίνεται βελούδο, γίνεται χάδι, γίνεται ανάμνηση από κάτι που ίσως δεν έζησες αλλά θα ήθελες. Οι παραλίες μοιάζουν με σκηνές από σινεμά — άδειες, τέλειες, λουσμένες σε ένα φως που μοιάζει να έρχεται από αλλού. Όχι από τον ήλιο αλλά από μέσα σου. Κάθε βήμα στην άμμο είναι επιστροφή. Σε εκείνη την παιδική ηλικία που κάποτε άφησες πίσω, σε εκείνη την αγνότητα που νόμιζες πως έχασες, σε εκείνη την πίστη πως όλα, μα όλα, έχουν νόημα όταν στέκεσαι μπροστά σε μια τόσο απλή, τόσο απέραντη ομορφιά.
Κι έπειτα η Ηγουμενίτσα. Η πύλη. Το λιμάνι. Το σημείο όπου αποχαιρετάς ή ξαναρχίζεις. Μια ανάσα πριν την έξοδο. Εδώ οι άνθρωποι μαθαίνουν να φεύγουν και να αποστρέφουν. Να στέκονται στο παγκάκι της προκυμαίας και να κοιτούν τα φώτα των πλοίων που γλιστρούν στο σκοτάδι. Όχι με λύπη αλλά με ελπίδα. Με εκείνο το βουβό «ίσως» που χωράει μέσα του όλη τη νοσταλγία του κόσμου.
Η Θεσπρωτία δεν ζητάει να την αγαπήσεις. Μένει χαμηλότονη και διακριτική, όπως όλα τα μεγάλα πράγματα. Κι αν την κουβαλάς μέσα σου όταν φύγεις, είναι γιατί σου θύμισε κάτι πολύ δικό σου. Κάτι που δεν είχες όνομα για να το πεις. Ώσπου ήρθες εδώ. Και το ένιωσες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Παραμυθιά: Ένας προορισμός-έκπληξη στη Θεσπρωτία, με μονοπάτια, αρχαίο κάστρο και μια ζωηρή σύγχρονη αγορά, travel.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ποταμός Αχέροντας, epirusforallseasons.gr, διαθέσιμο εδώ
