Του Άγγελου Παυλίδη,
Η Ελλάδα της μεταπολεμικής περιόδου, πέρασε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα πολιτικής αστάθειας. Η δικτατορία των συνταγματαρχών που διήρκησε από το 1967 μέχρι το 1974, κατέστειλε ακόμα και τα ήδη περιορισμένα πολιτικά δικαιώματα των πολιτών κι ανέστειλε την ανισόρροπη δημοκρατική κατάσταση. Η εξέγερση του πολυτεχνείου και στη συνέχεια τα γεγονότα της Κύπρου, όμως, οδήγησαν στην κατάρρευσή της Χούντας, στην Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία και στην περίοδο της μεταπολίτευσης.
Τον Ιούλιο του 1974, κατέρρευσε το δικτατορικό καθεστώς κι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής σχημάτισε αμέσως κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Με ταχύτατους ρυθμούς θα ξεκινήσουν οι απαραίτητες αλλαγές, ώστε να λειτουργήσει στην πράξη μία φιλελεύθερη δημοκρατία, αλλά και να κλείσουν οι πληγές που άνοιγαν επί δεκαετίες στη χώρα, έστω σε θεσμικό επίπεδο. Εντός του 1974, θα διεξαχθεί δημοψήφισμα για το πολιτειακό, που θα καταλήξει στην Αβασίλευτη Δημοκρατία, θα νομιμοποιηθούν το ΚΚΕ και τα άλλα κομμουνιστικά κόμματα, θα καταργηθούν οι ανελεύθεροι νόμοι, θα συγκροτηkaθούν τα δύο κύρια κόμματα, το ΠΑΣΟΚ κι η Νέα Δημοκρατία και θα πραγματοποιηθούν οι πρώτες ελεύθερες βουλευτικές εκλογές.
Ένας τομέας όμως, που για αντικειμενικούς λόγους χρειαζόταν προσεχτικά σχεδιασμένη αναδιοργάνωση, ήταν αυτός των ένοπλων δυνάμεων. Το γεγονός πως ουσιαστικά ο στρατός παρέδωσε την εξουσία και σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας του άλλαξαν τα δεδομένα, δημιούργησε συγκεκριμένες δυναμικές. Επιπλέον, μετά τον δεύτερο «Αττίλα», την τουρκική δηλαδή εισβολή στην Κύπρο, άνοιγε το κυπριακό ζήτημα και θεωρήθηκε από την κυβέρνηση ότι ο στρατός έπρεπε να βρίσκεται σε συσπειρωμένη κατάσταση και να μην ανοίξει μέτωπο μαζί του. Οι αποστρατεύσεις λοιπόν στην αρχή, ήταν περιορισμένες κι αφορούσαν μόλις δύο αξιωματικούς ξηράς και συνολικά 35 από όλα τα σώματα ασφαλείας και των μυστικών υπηρεσιών μέσα στο 1974. Αυτή η κατάσταση ήταν λογικό να εγείρει ανησυχίες και να θέτει τους μηχανισμούς του κράτους σε εγρήγορση, υπό τον φόβο ενός νέου πραξικοπήματος φιλοχουντικών στρατιωτικών, οι οποίοι παρέμεναν στις θέσεις τους.
Τον Ιανουάριο του επόμενου έτους, ξεκίνησαν διαδικασίες για να ποινικοποιηθούν οι πραξικοπηματίες της 21ης Απριλίου του 1967. Ο Κωνσταντίνος Στεφανάκος ως Υπουργός Δικαιοσύνης κατέθεσε στη Βουλή ψήφισμα προς αυτή την κατεύθυνση κι έτσι, τα βασικά πρόσωπα που ευθύνονταν για την ανατροπή του πολιτεύματος οδηγήθηκαν στις φυλακές Κορυδαλλού, μεταξύ αυτών ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο Στυλιανός Παττακός, ο Νικόλαος Μακαρέζος κι ο Δημήτρης Ιωαννίδης. Η φυλάκιση του τελευταίου αποτέλεσε τον κύριο λόγο, ώστε να εκκινήσουν προετοιμασίες και μυστικές συναντήσεις ορισμένοι αξιωματικοί με επικεφαλής τον υποστράτηγο Παύλο Παπαδάκη. Οι στοχοθεσίες τους προσδοκούσαν στην ανατροπή της κυβέρνησης Καραμανλή, την επανένταξη της Ελλάδας στο στρατιωτικό σκέλος του NATO, την απαγόρευση του ΚΚΕ, καθώς και στην αποφυλάκιση του Δημήτρη Ιωαννίδη. Για την υλοποίηση αυτών δε θα δίσταζαν να προχωρήσουν και σε συλλήψεις πολιτικών.
Ο στόχος τους ήταν να καταλάβουν στρατιωτικές μονάδες στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τη Λάρισα, τη Βέροια και την Κοζάνη, να καταλάβουν το κτήριο της ΕΡΤ/ΥΕΝΕΔ και να περικυκλώσουν το κοινοβούλιο. Πραγματοποιούνταν συσκέψεις, ώστε να ενσωματώσουν στο εγχείρημά τους κι άλλους πρόθυμους στρατιωτικούς με την τελευταία να διαδραματίζεται στη Λάρισα στις 23 Φεβρουαρίου 1975. Βέβαια, σε αυτές τις προσπάθειες προσέγγισης συνάντησαν πολλές αρνητικές απαντήσεις, καθώς μεγάλη μερίδα των σωμάτων ήταν φιλοκυβερνητική και από όσο εν τέλη αποδείχθηκε, δεν κατέβαλαν την απαραίτητη προσοχή και μυστικότητα στις συνομιλίες τους, καθότι αρκετοί ήταν αυτοί που ενημέρωναν την κυβέρνηση για τα σχέδια αυτά. Αξιωματικοί των μυστικών υπηρεσιών (ΚΥΠ) είχαν διεισδύσει εντός των ομάδων αυτών και πληροφορούσαν την κυβέρνηση σε όλο το χρονικό διάστημα για τις κινήσεις των στρατιωτικών. Ένας από τους αξιωματικούς που βρισκόταν στις συζητήσεις στη Λάρισα, ενημέρωσε για τους σχεδιασμούς σε ανώτερα στελέχη, κι εκείνα με τη σειρά τους την κυβέρνηση. Κύριο ρόλο για την αποκάλυψη, είχε ταυτόχρονα ο διευθυντής του τμήματος ασφαλείας της ΚΥΠ, Ιωάννης Αλεξάκης, που ήταν κι ο αρμόδιος για την επιτήρηση των φιλοδικτατορικών του στρατεύματος.
Στις 24 Φεβρουαρίου, πριν την έναρξη του σχεδίου, πραγματοποιούνται 37 συλλήψεις με την κατηγορία «Ένωσης προς στάση». Το κίνημα αυτό θα μείνει γνωστό στην ιστορία ως «Πραξικόπημα της Πιτζάμας». Την υποτιμητική αυτή ονομασία θα δώσει ο τότε Υπουργός Εθνικής Άμυνας Ευάγγελος Αβέρωφ, λόγω του ότι πολλές από τις συλλήψεις έγιναν πράγματι την ώρα που οι στασιαστές βρίσκονταν στον ύπνο, αλλά και για να κάνει σαφές πως δεν επρόκειτο για κάποιο σοβαρό εγχείρημα κατάλυσης της δημοκρατίας, γεγονός που θα προκαλούσε ανησυχία στους πολίτες. Ταυτόχρονα, αυτή η κατάσταση έδωσε άλλοθι και μία μεγάλη ελευθερία κινήσεων στην κυβέρνηση, για να προχωρήσει σε μαζικότερες αποστρατεύσεις φιλοχουντικών στο στράτευμα.
Στη συνέχεια, σε δίκη θα παραπεμφθούν οι 21 από αυτούς, η οποία θα πραγματοποιηθεί στο Διαρκές Στρατοδικείο Αθηνών στο Ρουφ. Κατηγορήθηκαν για το ότι από τον Δεκέμβριο του 1974 έως τον Φεβρουάριο του 1975, έκαναν προσπάθειες να φτιάξουν ένα κίνημα που θα χρησιμοποιούσε βίαιες ενέργειες και θα έβαζε το στράτευμα να κινηθεί εκτός των πλαισίων των δικών του αρμοδιοτήτων. Η δίκη θα ξεκινήσει στις 21 Ιουλίου, και στις 9 Αυγούστου θα κριθούν ένοχοι μόλις οι δεκατέσσερις με σχετικώς ελαφριές ποινές με βάση τις ποινικές διώξεις που τότε μπορούσαν να ασκηθούν για τέτοιου είδους δράσεις. Θα καταδικασθούν σε φυλάκιση από 4 έως 12 χρόνια, ενώ στο Αναθεωρητικό Δικαστήριο θα μειωθούν ακόμα περισσότερο οι ποινές. Αυτή η πραξικοπηματικού τύπου απόπειρα επαναφοράς της επταετίας, θα ήταν κι η τελευταία που θα πραγματοποιούταν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Πάνος Αθ. Κρίκης (2008), Ο ρόλος του στρατού στην εξέλιξη της ιστορίας από την Επανάσταση του 1821 μέχρι το 1975: Κινήματα – «Επαναστάσεις» – Στάσεις – Πραξικοπήματα – Χούντα – Οι παραστρατιωτικές οργανώσεις των αξιωματικών και υπαξιωματικών, εκδ. Κουλτούρα
- Το Πραξικόπημα της Πιτζάμας, in.gr, διαθέσιμο εδώ
- Το «πραξικόπημα της πιτζάμας», kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Το «πραξικόπημα της πιτζάμας» μετά την πτώση της χούντας. Συνελήφθησαν 37 αξιωματικοί, ένας υποστράτηγος, 4 ταξίαρχοι, 2 συνταγματάρχες, 10 αντισυνταγματάρχες. Στόχος, η αμνηστία των χουντικών, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
