Του Γιώργου Κοσματόπουλου,
Η αποχώρηση του Στέφανου Κασσελάκη, με την παράλληλη ανακοίνωση της δημιουργίας νέου φορέα, αποτελούν τα τελευταία επεισόδια στην πορεία διάλυσης του ΣΥΡΙΖΑ. H πορεία αυτή μοιάζει να ξεκίνησε με την εκλογική συντριβή του 2023, αλλά —στην πραγματικότητα— η αφετηρία της εντοπίζεται πολύ νωρίτερα, με την ίδια τη φύση του κόμματος να αποτελεί επιταχυντή των εξελίξεων.
Όταν ο Αλέκος Αλαβάνος διαδέχθηκε από τον Νίκο Κωνσταντόπουλο στην ηγεσία του Συνασπισμού και του ΣΥΡΙΖΑ, το 2004, υλοποίησε μια πολιτική πλατφόρμα, η οποία αφορούσε τη ιδεολογικοπολιτική μετατόπιση του συμμαχικού φορέα από τον χώρο της Ανανεωτικής Αριστεράς σ’ αυτόν της Ριζοσπαστικής Αριστεράς. Καίτοι, υπήρξαν οι εκπρόσωποι της πρώτης τάσης διατήρησης ισχυρής δύναμης στο εσωτερικό του Συνασπισμού, κυρίαρχη κατέστη η αντίληψη της απομάκρυνσης από ιδέες και πρακτικές, που κινούνταν εντός των συστημικών πλαισίων, χωρίς να αμφισβητούν το αστικό κοινοβουλευτισμό και τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας. Συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκαν να συναποτελούν σχήματα, τα οποία διατύπωναν, ξεκάθαρα, την απέχθειά τους για την Αστική Δημοκρατία και για την παρουσία της χώρας εντός των Δυτικών δομών. Η επιδίωξη δε της ανατροπής τους περιλάμβανε όχι μόνο πολιτική δράση, αλλά δικαιολογούσε, ακόμα και πράξεις βίας, εντασσόμενες στον «κινηματικό» χαρακτήρα του εγχειρήματος. Η ύπαρξη τόσων ετερόκλητων στοιχείων, υπό την ίδια στέγη, προβαλλόταν σαν απόδειξη πολυσυλλεκτικότητας. Η πρακτική της δημόσιας έκφρασης εντελώς αντικρουόμενων απόψεων, από επίσημα κομματικά χείλη, βαφτιζόταν «πολυφωνία» και «εσωκομματική δημοκρατία». Στην πραγματικότητα, ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν μια «χάβρα». Σε μια εποχή, όμως, κατά την οποία η Ελλάδα βίωνε, ακόμη, την επίπλαστη ευμάρεια. Παρ’ όλο που η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, υπό τις ηγεσίες των «κληρονόμων», Κώστα Καραμανλή και Γιώργου Παπανδρέου, είχαν κουράσει, ο ΣΥΡΙΖΑ κατόρθωσε να καταγράψει μία σταδιακή άνοδο, πάντοτε ως κόμμα διαμαρτυρίας, κυρίως, δυσαρεστημένων «πράσινων» ψηφοφόρων.
Ο Αλαβάνος επιχείρησε, τότε, το «κόλπο γκρόσο». Επέβαλε, δηλαδή, το 2008 στην ηγεσία του κόμματος τον άγνωστο στο ευρύ κοινό, Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος, δύο χρόνια πριν, είχε κάνει την έκπληξη κερδίζοντας ένα πολύ υψηλό —για τα δεδομένα του— ποσοστό στις δημοτικές εκλογές της Αθήνας. Η συντριπτική εκλογική του επικράτηση έναντι του «Ανανεωτικού», Φώτη Κουβέλη, αποτέλεσε την επισφράγιση της κατεύθυνσης του ΣΥΡΙΖΑ. Επακολούθησε δημοσκοπική έκρηξη, με πολλούς να μιλούν από τότε για δυναμική ανατροπή του παραδοσιακού μεταπολιτευτικού δικομματισμού. Τότε, όμως, έκαναν την εμφάνισή τους χαρακτηριστικά του κόμματος, τα οποία ουδέποτε μπόρεσε να αποβάλλει. Κατά τη διάρκεια των επεισοδίων, που ακολούθησαν τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, ο ΣΥΡΙΖΑ υπήρξε το μοναδικό κοινοβουλευτικό κόμμα, το οποίο ευθέως συμπαρατάχθηκε με τους δράστες τους, παρέχοντας πολιτική κάλυψη στη βία, την καταστροφή και το πλιάτσικο, που επί ημέρες κυριαρχούσαν στους δρόμους. Μ’ αυτόν τον τρόπο, κατέληξε να δίνει μάχη κοινοβουλευτικής επιβίωσης.
Ο λούμπεν αντισυστημικός χαρακτήρας του ΣΥΡΙΖΑ ενισχύθηκε, κατά τα πρώτα μνημονιακά χρόνια και συνέβαλε στην εκλογική του εκτόξευση, καθότι υπήρξε απολύτως συμβατός με το πνεύμα της εποχής. Ο Τσίπρας είχε φροντίσει, στο μεταξύ, να «καθαρίσει» όχι μόνον τον πολιτικό του «πατέρα» Αλαβάνο από το κόμμα, αλλά και να συντρίψει εσωκομματικά κι ουσιαστικά, να εκδιώξει το σύνολο σχεδόν των «Ανανεωτικών» υπό τον Φώτη Κουβέλη. Είναι η περίοδος, που πάλι ο ΣΥΡΙΖΑ αμφισβητεί ευθέως τα θεμέλια της Ελληνικής Δημοκρατίας. Μέλη του επιδίδονται σε παντός είδους τραμπουκισμούς εναντίον των «μνημονιακών». Ο ίδιος ο Τσίπρας υποστηρίζει ότι το ευρώ δεν αποτελεί φετίχ κι εύχεται δημόσια, να είχαμε γίνει Αργεντινή, κατά την περίοδο της άτακτης χρεοκοπίας της. Υποστηρικτές του ΣΥΡΙΖΑ συνωθούνται στις πλατείες των δήθεν Αγανακτισμένων από Χρυσαυγίτες και τραγουδούν «να καεί το μπουρδέλο η Βουλή».
Καβαλώντας το κύμα του λαϊκισμού, ο ΣΥΡΙΖΑ κατάφερε σε πρώτη φάση να γίνει Αξιωματική Αντιπολίτευση, με τις διαμορφούμενες συνθήκες να έχουν δημιουργήσει δυναμική εν αναμονή κυβέρνησης. Κι ενώ, θα ανέμενε κάποιος τόσο επικοινωνιακές όσο και ουσιαστικές προετοιμασίες, ώστε το κόμμα να εκπέμψει εικόνα πολιτικής και διαχειριστικής επάρκειας των υποθέσεων της χώρας, ουδέν σχετικό συνέβη. Οι συνιστώσες των ριζοσπαστικών, παλαιοκομμουνιστικών, αριστερίστικων κ.λπ. περιθωριακών σχημάτων, απλώς, πείσθηκαν να αυτοδιαλυθούν, προκειμένου να μη χαθεί το «μπόνους» των 50 εδρών, που λάμβανε το πρώτο κόμμα. Αντιθέτως, η κυβερνητική «πείρα» αναζητήθηκε στις μεταγραφές των πλέον παρακμιακών στοιχείων του ΠΑΣΟΚ.
Μ’ αυτό το περιεχόμενο, ο ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε στην εξουσία το 2015. Κι ακριβώς, επειδή ουδέποτε άλλαξε το πολιτικό του DNA, ξεκινά να κυβερνά με όρους κόμματος διαμαρτυρίας. Μοιραία, λοιπόν, από τη στιγμή που επέλεξε τον συμβιβασμό για την παραμονή της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ευρώ, ξεκίνησε η πορεία διάλυσης. Αποχώρησε ο Βαρουφάκης για να φτιάξει το Μέρα25. Ο Λαφαζάνης εγκατέλειψε για να φτιάξει τη ΛΑ.Ε.. Η Κωνσταντοπούλου, επίσης, αποσύρθηκε για να δημιουργήσει, αργότερα, την Πλεύση Ελευθερίας.
Πολλοί ανέμεναν πως μετά το ξεκαθάρισμα του ΣΥΡΙΖΑ από τα πιο ακραία στοιχεία του, ο Τσίπρας θα είχε τη δυνατότητα και τη θέληση να προχωρήσει στη μετεξέλιξη του κόμματος, σ’ ένα φορέα της λεγομένης Κεντροαριστεράς, με σκοπό να «αλώσει», οριστικά, τον χώρο του ΠΑΣΟΚ. Το γεγονός ότι αποτελούσε κυβέρνηση, θα του επέτρεπε, μάλιστα, να χρησιμοποιήσει όλες τις δυνατότητες, που εκείνη παρείχε προς την κατεύθυνση αυτή. Το αίμα, όμως, δεν γίνεται νερό. Ο Τσίπρας και ο ΣΥΡΙΖΑ επέλεξαν ως τρόπο διακυβέρνησης ένα μοντέλο, που θεωρούσαν, πως θα τους επέτρεπε να δομήσουν ένα ιδιότυπο καθεστώς τύπου Βενεζουέλας, το οποίο ανέκαθεν αποτελούσε πρότυπο για τον ίδιο. Τυπικά δημοκρατικό, αλλά όχι ένα κυρίαρχο κόμμα-κυβέρνηση, το οποίο να ελέγχει την Ενημέρωση, τη Δικαιοσύνη, τους αρμούς της εξουσίας, κατά τον Πολάκη.
Το μόνο που κατάφερε, τελικά, ήταν να επαναφέρει στην εξουσία τη ΝΔ. Η Ελλάδα, παρά τα τόσα της προβλήματα διαθέτει, ακόμη, θεσμικές δικλείδες ασφαλείας, οι οποίες απέτρεψαν τα σχέδιά του. Στο πολιτικό δε επίπεδο, είχε καταφέρει, με τον τρόπο λειτουργίας του, να δομήσει το γνωστό αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο, που εκτεινόταν και στον ζωτικό χώρο της κεντροαριστεράς και πλέον δεν μπορούσε να εμβολίσει. Βρέθηκε εκ νέου σε ρόλο Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, αλλά με τελείως διαφορετικούς όρους μ’ αυτούς του 2012. Κουβαλούσε, πλέον, κυβερνητική φθορά από την εφαρμογή του τρίτου και χειροτέρου Μνημονίου και την επίθεση στους θεσμούς. Οι συνθήκες, που επικρατούσαν στη χώρα, δεν του επέτρεπαν πεζοδρομιακή αντιπολίτευση. Ο ΣΥΡΙΖΑ, ωστόσο, δεν ήξερε και δεν ξέρει να κάνει κάτι άλλο. Σε συνθήκες σχετικής κανονικότητας, η Αντιπολίτευσή του εκτόξευσε τον βασικό του αντίπαλο, τη ΝΔ κι επέτρεψε στο ΠΑΣΟΚ να μπει σε τροχιά σταδιακής ανάκαμψης.
Επομένως, ήρθε η συντριβή του 2023 και ξεκίνησε η περιπέτεια του Κασσελάκη. Εξελέγη ως εκλεκτός του Τσίπρα και προκάλεσε, ακόμη, μία διάσπαση και τη δημιουργία της Νέας Αριστεράς. Με το κόμμα σε τροχιά συνεχούς πτώσεως, ο αταβισμός έκανε την εμφάνισή του. Το κομματικό κατεστημένο, με κομμουνιστική — κομμουνιστογεννή ιδεολογική συγκρότηση και γαλουχημένο με τις αξίες της διαχρονικής αριστερής καμαρίλας, πέτυχε πραξικοπηματικά να τον καθαιρέσει και να τον θέσει εκτός εκλογών ηγεσίας. Ο Κασσελάκης, ο οποίος δημοκοπικά επιστρέφει στα προ κρίσης ποσοστά του, ηγείται μίας ακόμη διάσπασης ΣΥΡΙΖΑ ολοταχώς. Όποιος κι αν εκλεγεί Πρόεδρος, είναι πολύ πιθανόν να βρεθεί γρήγορα χωρίς κόμμα. Κι αυτό, γιατί ο Τσίπρας φαίνεται πως πλέον θεωρεί το κόμμα, που το ανέδειξε, χαμένη υπόθεση κι ετοιμάζει νέα δική του κίνηση – διάσπαση…
Το τέλος του ΣΥΡΙΖΑ ήταν προδιαγεγραμμένο για κάποιον, που γνωρίζει Πολιτική και Ιστορία, πολύ πριν το 2024. Η ίδια η φύση του, δεν θα του επέτρεπε να εξελιχθεί σ’ έναν φορέα, που θα αποτελούσε τον προοδευτικό πόλο ενός νέου δικομματισμού εντός του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου. Διαλύεται εἰς τὰ ἐξ ὧν συνετέθη και δεν φαίνεται ότι θα λείψει σε κάποιον, έξω από τον «μικρόκοσμό» του…
