Του Δημήτρη Μήλιου,
Οι ηλεκτρονικές συναλλαγές είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες στις μέρες μας, με αποτέλεσμα να ανακύπτουν περιπτώσεις, κατά τις οποίες ο καταναλωτής έρχεται αντιμέτωπος με δυσχερείς, για αυτόν, καταστάσεις. Οι χρήστες του διαδικτύου χαίρουν προστασίας μέσω των διατάξεων που αφορούν την προστασία των καταναλωτών, δηλαδή κυρίως αυτές του Ν. 2251/1994. Στις ηλεκτρονικές συναλλαγές, ο χρήστης έχει την ιδιότητα του καταναλωτή, ο ορισμός του οποίου τυποποιείται στο άρθρο 1α του αυτού Νόμου και διαμορφώνεται ως εξής: «καταναλωτής είναι κάθε πρόσωπο το οποίο ενεργεί για λόγους οι οποίοι δεν εμπίπτουν στην εμπορική, επιχειρηματική, βιοτεχνική ή ελευθέρια επαγγελματική του δραστηριότητα». Οι διατάξεις του Δικαίου της προστασίας του καταναλωτή, που βρίσκουν εφαρμογή, περιλαμβάνουν τους γενικούς όρους συναλλαγών (ΓΟΣ), τις συμβάσεις από απόσταση, τη διαφήμιση, αλλά και την πώληση καταναλωτικών αγαθών.
Όσον αφορά τους ΓΟΣ, οι οποίοι πρέπει να είναι προδιατυπωμένοι, περιλαμβάνονται πολύ συχνά στις συμβάσεις που καταρτίζονται ηλεκτρονικά και δεν υπάρχει προσωπική επαφή μεταξύ των συναλλασσομένων, ισχύοντας για απεριόριστο αριθμό συμβάσεων. Επιτελούν πολύ σημαντική λειτουργία, καθώς με τους ΓΟΣ, ρυθμίζονται επιμέρους λεπτομέρειες της συναλλαγής αλλά και οι σχέσεις των μερών σε περιπτώσεις ανώμαλης εξέλιξής της. Φυσικά, οι ΓΟΣ στις καταναλωτικές συμβάσεις πρέπει να συμμορφώνονται με τις διατάξεις του Ν. 2251/1994 και να τηρούν τις προϋποθέσεις που θέτει ο νόμος.
Έτσι, για να ενταχθούν οι ΓΟΣ σε ορισμένη σύμβαση, θα πρέπει ο προμηθευτής να υποδείξει την ένταξή τους στον καταναλωτή (άρθρο 2 παρ.1 Ν. 2251/1994). Επίσης, οι ΓΟΣ παρεπόμενων συμφωνιών που καταρτίζονται στην Ελλάδα πρέπει κι αυτές να διατυπώνονται γραπτώς στην ελληνική γλώσσα με τρόπο σαφή, συγκεκριμένο και εύληπτο (άρθρο 2 παρ. 2). Περαιτέρω, πρέπει να συνομολογούνται το αργότερο κατά τη σύναψη της σύμβασης, ενώ σε αντίθετη περίπτωση είναι άκυροι. Οι ΓΟΣ που περιέχονται στις ηλεκτρονικές συμβάσεις υπόκεινται σε έλεγχο καταχρηστικότητας κατά τις διατάξεις του άρθρου 2 παρ. 6 και 7 του Ν. 2251/1994, με σκοπό να μην περιορίζεται η ευθύνη του προμηθευτή ασύμμετρα και να μην περιέρχεται ο καταναλωτής σε δυσχερή θέση.
Οι διατάξεις που αφορούν τις συμβάσεις από απόσταση παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις ηλεκτρονικές συναλλαγές, στον βαθμό που οι συμβάσεις, οι οποίες καταρτίζονται μεταξύ προμηθευτών και χρηστών, εμπίπτουν στην έννοια των συμβάσεων από απόσταση. Ο ορισμός της σύμβασης από απόσταση διατυπώνεται στο άρθρο 3 του Ν. 2251/1994 και αναφέρει ότι κάθε σύμβαση που συνάπτεται μεταξύ του προμηθευτή και του καταναλωτή στο πλαίσιο ενός συστήματος προμήθειας αγαθών ή παροχής υπηρεσιών από απόσταση ή χωρίς την ταυτόχρονη φυσική παρουσία του προμηθευτή και του καταναλωτή, με αποκλειστική χρήση κάποιου μέσου επικοινωνίας από απόσταση, όπως το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, το τηλέφωνο ή το διαδίκτυο, μέχρι και τη στιγμή της σύμβασης αποτελεί σύμβαση από απόσταση. Η προστασία του καταναλωτή σε αυτού του είδους τις συμβάσεις επιτυγχάνεται μέσω του δικαιώματος ενημέρωσης και του δικαιώματος υπαναχώρησης του καταναλωτή.
Στη διαφήμιση μέσω διαδικτύου εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις του Ν. 2251/1994 και ειδικότερα τα άρθρα 9 έως 90. Αναφορικά με την πώληση, μετά την ενσωμάτωση της οδηγίας 1999/44 για ορισμένες πτυχές της πώλησης και των εγγυήσεων καταναλωτικών αγαθών επήλθαν τροποποιήσεις σε ορισμένες διατάξεις του ΑΚ περί πώλησης, καθώς και στο άρθρο 5 του Ν. 2251/1994, όπου ρυθμίζεται η ευθύνη κατά την πώληση καταναλωτικών αγαθών, δηλαδή η νόμιμη εγγύηση, και ορίζεται ότι ο πωλητής υποχρεούται να παραδώσει το πράγμα στον καταναλωτή με τις συνομολογημένες ιδιότητες και χωρίς πραγματικά ελαττώματα κατά τα άρθρα 534 επ. ΑΚ.
Μια λύση στο πρόβλημα της εξωδικαστικής επίλυσης καταναλωτικών διαφορών στο πλαίσιο του ηλεκτρονικού εμπορίου δίνει ο Κανονισμός αριθμ. 524/2013 για την ηλεκτρονική επίλυση καταναλωτικών διαφορών. Στόχος του είναι να συμβάλει στην ορθή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς με ψηφιακό τρόπο, παρέχοντας ευρωπαϊκή πλατφόρμα ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών (ΗΕΔ) για την επίτευξη ανεξάρτητης, αποτελεσματικής, γρήγορης και δίκαιης εξωδικαστικής επίλυσης των διαφορών μεταξύ καταναλωτών και εμπόρων. Βέβαια, το πεδίο εφαρμογής του Κανονισμού είναι περιορισμένο, καθώς εφαρμόζεται στην εξωδικαστική επίλυση διαφορών που υποβάλλονται από καταναλωτές κατοικούντες στην Ένωση κατά εμπόρων εγκατεστημένων στην Ένωση. Οι λειτουργίες της πλατφόρμας αναφέρονται στο άρθρο 5 παρ. 4 του Κανονισμού, ενώ η λειτουργία της ξεκίνησε την 15.2.2016 και ο αριθμός των καταγγελιών που υποβάλλονται μέσω αυτής αυξάνεται συνεχώς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Ιωάννης Δημ. Ιγγλεζάκης, Δίκαιο Πληροφορικής, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2018.
