Της Βερονίκης Στεριώτη,
Έχουν περάσει εκατό μόλις χρόνια από την γνωστή πιο κραυγαλέα στρατιωτική αδικία των Δεκανέων του Σουαίν. Πρόκειται για ένα μάταιο περιστατικό που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στη Γαλλία, το οποίο, όπως είναι φυσικό προκάλεσε πλήθος αντιδράσεων. Αφορά την απόφαση εκτέλεσης τεσσάρων δεκανέων του Γαλλικού Στρατού, ως απλό παράδειγμα για τους υπόλοιπους λόχους τους, στην περιοχή του Σουαίν της Γαλλίας.
Στις 17 Μαρτίου 1915 και ενώ μονάδες του Γαλλικού Στρατού κρατούσαν ένα τμήμα του Δυτικού Μετώπου, ο Υποστράτηγος του 21ου Λόχου του 336ου Συντάγματος Πεζικού, Ζερό Ρεβελιάκ, είχε στόχο να ανακτήσει τις κατειλημμένες από τους Γερμανούς θέσεις, βόρεια του χωριού Σουαίν, στη Μαρν. Αποφασίστηκε λοιπόν, να πραγματοποιηθεί μια επίθεση στο εν λόγω μέρος, εναντίον ενός τμήματος των εχθρικών χαρακωμάτων. Αξίζει να σημειωθεί, πως στο ίδιο σημείο είχαν γίνει πολλές απόπειρες επιθέσεων, οι οποίες είχαν αποφευχθεί ανεπιτυχείς, με αποτέλεσμα την απώλεια και τον χαμό πολλών Γάλλων στρατιωτών. Ακόμη, το πρωινό της προγραμματισμένης επίθεσης, ήταν τα γαλλικά στρατεύματα που δέχθηκαν οβίδες από ένα φράγμα πυροβολικού, έναντι των γερμανικών. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τις τόσες αποτυχημένες προσπάθειες επίθεσης στην περιοχή, από τη μεριά του γαλλικού στρατού, είχε προκαλέσει ένα κλίμα δυσαρέσκειας και απογοήτευσης στους στρατιώτες του 21ου Λόχου. Εξουθενωμένοι, λοιπόν, όπως ήταν, αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τα χαρακώματα τους την ημέρα εντολής του Ρεβελιάκ για επίθεση στη Μαρν. Με το άκουσμα της κατηγορηματικής τους άρνησης, ο στρατηγός, διέταξε το πυροβολικό της μεραρχίας τους να βομβαρδίσει τις θέσεις τους, σε μια προσπάθεια να τους πείσει ή μάλλον να τους αναγκάσει να βγουν από τα χαρακώματα και να υπακούσουν στην εντολή του. Παρ’ όλα αυτά, ο διοικητής αξιωματικός του πυροβολικού των μεραρχιών, ο συνταγματάρχης Ραούλ Μπερούμπε, αρνήθηκε να πραγματοποιήσει την επίθεση, χωρίς την λήψη γραπτής εντολής. Ο Ρεβελιάκ, ωστόσο, δεν έστειλε ποτέ σχετική εντολή.
Η άρνηση των στρατιωτών του 21ου Λόχου να υπακούσουν στην εντολή του, προκάλεσε τέτοια οργή στον Ρεβελιάκ, που ο ίδιος αργότερα διέταξε να ληφθούν μέτρα για την παραδειγματική τιμωρία τους. Έτσι, ο λοχαγός Έκιλμπι, διοικητής του λόχου του, διατάχθηκε να οργανώσει μια λίστα με τα ονόματα έξι δεκανέων και 18 στρατευμένων αντρών που επιλέχθηκαν από τα δύο νεότερα μέλη της κάθε ομάδας. Τελικά, στις 15 Μαρτίου ο Ρεβελιάκ ανακοίνωσε ότι οι 24 επιλεγμένοι άντρες θα οδηγηθούν στο στρατοδικείο ως παράδειγμα για τους υπόλοιπους.
Ο Κώδικας Στρατιωτικών Κανονισμών του Γαλλικού Στρατού, στον οποίο βασίστηκε η δίκη, αναφέρει: ″La discipline faisant la force principale des armées, il importe que tout supérieur obtienne de ses subordonnés une obéissance entière et une soumission de tous les instants, que les ordres soient exécutés immédiatement sans hésitation ni murmure″. Το παραπάνω μεταφράζεται ως «Καθώς η πειθαρχία είναι η κυρία δύναμη των στρατών, είναι σημαντικό κάθε ανώτερος να εξασφαλίζει από τους υφιστάμενούς του πλήρη υπακοή και υποταγή ανά πάσα στιγμή και οι διαταγές να εκτελούνται άμεσα χωρίς δισταγμό ή μουρμούρα». Στην τελική απόφαση δεν επετράπη καμία ύφεση, ενώ ο κώδικας δημιούργησε επίσης δικαστήρια εν καιρώ πολέμου. Σύμφωνα με τις δηλώσεις του Ρεβελιάκ η όλη υπόθεση προκλήθηκε λόγω της άρνησης των στρατευμάτων του να πηδήξουν έξω από τα χαρακώματα. Τότε, ο δεκανέας Τεοφίλ Μοπά, ένας από τους κατηγορούμενους, αντέκρουσε τον ισχυρισμό του λέγοντας πως «κάποιος εκεί είχε την επιλογή να σκοτωθεί από τις οβίδες από τη πλευρά μας ή στα πυρά των Γερμανών πυροβολητών». Παρ’ όλα αυτά, η ετυμηγορία του δικαστηρίου ήταν να θανατωθούν και οι 24 στρατιώτες.
Αργότερα, όμως, οι 18 από αυτούς, έλαβαν αναστολή της εκτέλεσής τους με την αιτιολογία ότι επιλέχθηκαν αυθαίρετα από τις τάξεις, ενώ επιδείχθηκε επιείκεια σε δύο δεκανείς επειδή δεν είχαν ακούσει την εντολή για επίθεση. Ως αποτέλεσμα, δεν αναιρέθηκε η ποινή τεσσάρων δεκανέων, τρεις από τη Μανς και έναν από τη Βρετάνη. Οι τέσσερις αυτοί άνδρες, εκτελέστηκαν εν τέλει με πυροβολισμό μπροστά από το 336ο Σύνταγμα Πεζικού. Ωστόσο, μετά από πολλούς αγώνες που πραγματοποιήθηκαν από τις οικογένειες των εκτελεσμένων στρατιωτών και σχεδόν 19 χρόνια μετά τον πυροβολισμό τους, ένας δικαστής στο «Ειδικό Δικαστήριο» κατέληξε στην αθώωση τους, βασιζόμενος στο συμπέρασμα πως η απόφαση εκτέλεσής τους «ξεπέρασε τα όρια της ανθρώπινης δύναμης» και έτσι, οι οικογένειες των αδικοχαμένων ανδρών έλαβαν ένα συμβολικό φράγκο ως αποζημίωση. Ακόμη, από τη στιγμή εκείνη θα μπορούσαν να διεκδικήσουν τα συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα.
Η Υπόθεση των Δεκανέων του Σουαίν έχει απασχολήσει πολλούς μελετητές ενώ ταυτόχρονα ενέπνευσε το αντιπολεμικό μυθιστόρημα του 1935 Paths of Glory του Χάμφρεϊ Κομπ. Ακόμη, μνημεία και δρόμοι φέρουν τα ονόματα των χαμένων στρατιωτών, ως ένδειξη αιώνιας της μνήμης τους και υπενθύμισης πως το άσκοπο αυτό συμβάν δεν έχει και δεν θα έπρεπε να ξεχαστεί από κανέναν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Histoires 14-18: Les quatre caporaux de Souin, france3-regions.francetvinfo.fr, διαθέσιμο εδώ.
- Fusillés pour l’exemple. Il y a cent ans, le drame des caporaux de Souain, actu.fr, διαθέσιμο εδώ.
