Του Γιώργου Τσίλλα,
Οι ελληνοπερσικοί πόλεμοι μας είναι γνωστοί από μια μητροπολιτική σκοπιά. Γνωστές είναι οι μάχες και οι νίκες των Ελλήνων στο Μαραθώνα, στις Θερμοπύλες, στη Σαλαμίνα και στις Πλαταιές. Σε γενικές γραμμές είναι άγνωστα τα γεγονότα που διαδραματίζονται την ίδια περίοδο στην Κάτω Ιταλία και Σικελία, όπου ο ελληνισμός της Μεγάλης Ελλάδας (magna graecia) μάχεται και αυτός για την ελευθερία του, έναντι των Καρχηδονίων. Ακόμη πιο άγνωστη είναι η ιστορία της Κύπρου κατά τους Ελληνοπερσικούς πολέμους και έπειτα. Η ιδιορρυθμία της Κύπρου είναι ότι ήδη από τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ., έχει υποδουλωθεί. Κατά την Ιωνική Επανάσταση (499-494 π.Χ.) έλαβε μέρος και πολέμησε για την ανεξαρτησία της, για περίπου ένα έτος κατάφερε να διατηρήσει την αυτονομία της, στο τέλος όμως επανήλθαν οι Πέρσες και την τιμώρησαν. Οι Κύπριοι όμως ουδέποτε σταμάτησαν να πολεμούν για την ανεξαρτησία τους.
Ένα έτος μετά την νίκη στην μάχη της Μυκάλης (479 π.Χ.), οι ελληνικές δυνάμεις ξεκινούν την αντεπίθεση τους έναντι των Περσών. Στο πλαίσιο αυτό, το 478 π.Χ. στην Κύπρο, στέλνονται περίπου 50 πλοία υπό την ηγεσία του Σπαρτιάτη αρχηγού Παυσανία, ο οποίος ήταν αρχηγός των Ελλήνων στην μάχη των Πλαταιών. Δυο ακόμη σημαίνοντα πρόσωπα που συνόδευσαν τον Παυσανία, ήταν οι Αθηναίοι στρατηγοί, Αριστείδης και Κίμων. Οι δυνάμεις αυτές κατόρθωσαν να απελευθερώσουν τις περισσότερες κυπριακές πόλεις με την βοήθεια των Κυπρίων. Δυστυχώς για τους Κυπρίους, η προσπάθειά αυτή είχε προσωρινό χαρακτήρα, καθώς οι Έλληνες της μητροπολιτικής Ελλάδας, χρειάστηκε να κινηθούν προς τον Ελλήσποντο. Οι Πέρσες έχοντας να αντιμετωπίσουν μόνο τις εντόπιες ελληνικές δυνάμεις, κατέκτησαν πάλι τις πόλεις.
Η Κύπριοι συνέχισαν να αγωνίζονται, όταν έβλεπαν τον αθηναϊκό στόλο να πλέει προς την νήσο τους, επαναστατούσαν κατά των κατακτητών τους. Το 459-458 π.Χ. και το 450 π.Χ. οι Αθηναίοι έχοντας ανασυγκροτηθεί, επανέρχονται στην Κύπρο. Εν κατακλείδι όμως, οι προσπάθειες τους για την απελευθέρωση της Κύπρου δεν καρποφόρησαν. Οι Κύπριοι ένιωσαν προδομένοι, διότι η Αθήνα πάντα έδινε περισσότερη βάση στα συμφέροντα της, τα οποία δεν ήταν αλληλένδετα με την απελευθέρωση της Κύπρου.
Βασιλιάς της Σαλαμίνας γίνεται το 449 π.Χ. ο Φοίνικας Αυδήμονας, ο οποίος είχε την υποστήριξη των Περσών. Ο Ισοκράτης γράφει για τον βασιλιά τα εξής: «την πόλιν εξεβαρβάρωσε και την νήσον όλην βασιλεί τω μεγάλω κατεδούλωσε». Υπό αυτές τις άθλιες συνθήκες για τον κυπριακό ελληνισμό, μέσω ενός κινήματος, γίνεται βασιλιάς της Σαλαμίνας ο Ευαγόρας. Αφότου έδιωξε τον αντιπαθή στους Έλληνες κατοίκους, Αυδήμονα, ο Ευαγόρας εφάρμοσε το πολιτικό του πρόγραμμα. Αρχικά έχτισε πάλι τα τείχη, ανέπτυξε το έμποριο και την βιοτεχνία και εν τέλει κατόρθωσε να δημιουργήσει έναν αξιόλογο στρατό και στόλο. Το απώτερο όραμα του ηταν η ένωση των κυπριακών βασιλέων, υπό την αρχηγία της Σαλαμίνας. Σταδιακά ξεκίνησε την εδαφική επέκταση του κράτους του, το 391 π.Χ. κατάλαβε την Αμαθούντα. Οι Σολοί και το Κίτιο όμως αντιστάθηκαν, καλώντας μάλιστα τον Πέρση βασιλιά για βοήθεια. Ετσι, ο Ευαγόρας ήρθε σε αντιπαράθεση με την Περσική Αυτοκρατορία, το 390 π.Χ. Όντας σύμμαχοι με τους Αθηναίους, ο βασιλιάς της Σαλαμίνας περίμενε την αρωγή τους. Αυτοί όμως έστειλαν μόνο 800 πελταστές και 10 τριήρεις, υπό την ηγεσία του στρατηγού Χαβρία.
Εντούτοις, κατάφερε να γίνει κυρίαρχος της Κύπρου, ενσωματώνοντας τα βασιλεία της. Βραχύβια υπήρξε όμως η ένωση αυτή, καθώς το 386 π.Χ. η Αθήνα υπέγραψε νέα συνθήκη με τους Πέρσες. Βάσει της συνθήκης, η Κύπρος παρέμενε υπό περσική κυριαρχία. Για μια ακόμα φορά, η Αθήνα άφησε την Κύπρο στην τύχη της. Ο Ευαγόρας δεν πτοήθηκε, αποφάσισε να ενεργήσει δίχως των Αθηνών. Συμμαχώντας με την Αίγυπτο και την Κιλικία, συνέχισε την προσπάθεια του. Ο βασιλιάς της Περσίας απάντησε, στέλνοντας ισχυρό στρατό και στόλο στην Κύπρο. Ο Ευαγόρας αντιστάθηκε αλλά στο τέλος συνθηκολόγησε με τον Πέρση βασιλιά. Οι όροι της ειρήνης δεν ήταν καθόλου θετικοί για την Σαλαμίνα. Υποχρεώθηκε να πληρώνει σημαντικούς φόρους και να αποδεχτεί πως θα κυβερνούσε μόνο την Σαλαμίνα. Το 374/3 π.Χ. σκοτώθηκε μαζί με τον γιο του για λόγους τιμής.
Το έργο του Ευαγόρα δεν καρποφόρησε, η αιτία φαίνεται να είναι σε σημαντικό βαθμό η αναλογία δυνάμεως. Η Περσική Αυτοκρατορία σε σύγκριση με την Κύπρο, υπερτερούσε σε μεγάλο βαθμό, όσον αφορά τα στρατιωτικά. Αν όμως δεν κατάφερε να καταστήσει την Κύπρο ανεξάρτητη δύναμη, κατάφερε να φέρει την Κύπρο πιο κοντά στον ελληνικό πολιτισμό. Με δικιά του πρωτοβουλία η Σαλαμίνα έγινε δημοκρατία, ώθησε τις τέχνες και τα γράμματα και εισήγαγε το ελληνικό αλφάβητο, το οποίο σταδιακά πήρε την θέση του κυπριακού συλλαβαρίου. Οι εξελίξεις αυτές ήταν σπουδαίες για την συνέχεια του κυπριακού ελληνισμού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ούλριχ Βίκλεν (1976), ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Αθήνα, εκδ. ΠΑΠΑΖΗΣΗ
- Bάσος Καραγιώργης (1978), ΑΡΧΑΙΑ ΚΥΠΡΟΣ, Αθήνα, εκδ. ΜΙΕΤ
