Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
«Εδώ Πολυτεχνείο! Εδώ Πολυτεχνείο!», μια φράση που έχει περάσει πλέον στην Ιστορία, που άλλοτε ξυπνά προσωπικά βιώματα κι άλλοτε μνήμες από προσωπικά διαβάσματα.
Ειδικά φέτος, με τη συμπλήρωση μισού αιώνα από τα γεγονότα της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου, η μνήμη γίνεται πιο έντονη, τιμώντας τους αγώνες των πρωταγωνιστών της εποχής. Για τον σκοπό αυτόν, διοργανώνονται εκδηλώσεις, εκθέσεις, συζητήσεις, βιβλιοπαρουσιάσεις, ενώ, παράλληλα, νέες εκδόσεις βιβλίων για την εποχή και τους αγώνες των φοιτητών για την ελευθερία προστίθενται στις προθήκες των βιβλιοπωλείων. Εδώ θα δούμε ακροθιγώς μερικά βιβλία που έχουν ως επίκεντρο τις κρίσιμες στιγμές του Νοέμβρη του ´73.
Ξεκινώντας, καλό θα ήταν να βλέπαμε ένα βιβλίο που συγκεντρώνει 84 μαρτυρίες από τους πρωταγωνιστές της εποχής, που είτε βρίσκονταν μέσα τη νύχτα που εισέβαλε το τανκ είτε παρευρίσκονταν στην Πολυτεχνική Σχολή, γενικότερα, το διάστημα της κατάληψης. Ο λόγος, φυσικά, για το έργο του ιστορικού Ιάσονα Χανδρινού, που φέρει τον τίτλο Όλη νύχτα εδώ: Μια προφορική ιστορία της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου (Εκδόσεις Καστανιώτης, 2019).
Έπειτα, συναντάμε το βιβλίο του Κώστα Κορνέτη Τα παιδιά της δικτατορίας (Εκδόσεις Πόλις, 2015), στο οποίο αναλύονται τα όσα πέρασε το φοιτητικό κίνημα από την αρχή της δεκαετίας του 1960, για να φτάσει στην κορύφωση της δράσης των νέων τα πρώτα χρόνια της επόμενης δεκαετίας, που πια είχαν αρχίσει να δημιουργούνται παράνομες οργανώσεις κατά της Δικτατορίας. Επίσης, εντάσσει και τους Έλληνες φοιτητές στο γενικότερο επαναστατικό πλαίσιο που είχε δημιουργηθεί στην Ευρώπη.
Με τους αγώνες κατά της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών ασχολείται και το συγγραφικό έργο Δυναμική Αντίσταση, Υποκειμενικότητα, Πολιτική Βία και Αντιδικτατορικός Αγώνας 1967-1974 του Πολυμέρη Βόγλη (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2022, διαθέσιμο εδώ). Έτσι, φωτίζονται γνωστές, αλλά και άγνωστες πτυχές του αντιδικτατορικού κινήματος από την οπτική των οργανώσεων και των ανθρώπων που τα έζησαν και αγωνίστηκαν για την ελευθερία.
Και αφού μελετήσουμε τα όσα έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια των προετοιμασιών της αντίστασης μέσα από τις οργανώσεις, αλλά και των γεγονότων που σημάδεψαν το Πολυτεχνείο, αξίζει να δούμε όσα διαδραματίστηκαν και έξω από αυτό. Όπως αναφέρεται και στο πρόσφατο πόνημα του Λεωνίδα Καλλιβρετάκη Το Πολυτεχνείο έξω από το Πολυτεχνείο: Οι αφανείς πρωταγωνιστές της εξέγερσης του 1943 (Εκδόσεις Θεμέλιο, 2023, διαθέσιμο εδώ), χιλιάδες ήταν οι πολίτες που βρέθηκαν έξω από το ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα μετά από τα όσα διαδραματίστηκαν τη νύχτα της 17ης Νοεμβρίου, συνεχίζοντας την αντίσταση και τις διαδηλώσεις στο κέντρο της Αθήνας, αψηφώντας τις δυνάμεις ασφαλείας.
Επιπλέον, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν και οι προσωπικές καταθέσεις των ανθρώπων που βίωσαν τα γεγονότα, όπως στην περίπτωση του Σταύρου Λυγερού, που μέσα από το βιβλίο Η εξέγερση του Πολυτεχνείου: Μια ξεχασμένη κατάθεση (Εκδόσεις Πατάκη, 2023, εδώ), περιγράφονται τα όσα συνέβησαν κατά τη διάρκεια της Εξέγερσης, τη δράση του φοιτητικού κινήματος, αλλά και το γενικότερο κλίμα της εποχής, με αποκορύφωμα το τριήμερο 14-17 Νοεμβρίου.
Οι δράσεις, όμως, αυτές ενέπνευσαν και λογοτεχνικά έργα που με πυρήνα τις ιστορικές εξελίξεις, δίνουν στους αναγνώστες μια εικόνα για το τότε. Ένα τέτοιο βιβλίο είναι και του Δημήτρη Παπαχρήστου, που φέρει τον τίτλο Δεν αδειάζουμε να πεθάνουμε (Εκδόσεις Τόπος, 2023, διαθέσιμο εδώ), στο οποίο γίνονται και αναφορές στο παρόν, όπως στο διάστημα της πανδημίας αλλά και στον πόλεμο στην Ουκρανία.
Με τις δυναμικές ενέργειες των φοιτητών ασχολείται και ο Ολύμπιος Δαφέρμος που έζησε τα όσα συνέβησαν τότε, μέσα από τις σελίδες του Φοιτητές και δικτατορία: Το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα 1972-1973 (Εκδόσεις Εταιρεία Σύγχρονης Ιστορίας, 2021), ξεκινώντας, όμως, την αφήγησή του από τον Ιανουάριο του 1972 και φτάνοντας μέχρι τον αιματηρό Νοέμβρη του επόμενου έτους. Επίσης, ο Δαφέρμος μέσα από ένα άλλο έργο του, το Μιλώ στα παιδιά μου για τη χούντα και το Πολυτεχνείο (Εκδόσεις Τόπος, 2023, διαθέσιμο εδώ), προσφέρει στους μικρούς μας φίλους μια απίθανη ιστορία, στην οποία ο πατέρας αφηγείται στα παιδιά του τα σκοτεινά χρόνια της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών, αλλά και τους αγώνες που έδωσαν οι νέοι για την ελευθερία.
Το τριήμερο της κατάληψης απασχόλησε και τον Δημήτρη Χατζησωκράτη, μέσα από το Πολυτεχνείο ´73: Αναστοχασμός μιας πραγματικότητας (Εκδόσεις Πόλις, 2004, διαθέσιμο εδώ), στο οποίο γίνεται και ιδιαίτερη μνεία στους νεκρούς που θρηνήσαμε τότε, αλλά και στα όσα ακολούθησαν μετά το Πολυτεχνείο και το αποτύπωμά του 30 χρόνια αργότερα.
Τέλος, οι φιλίστορες και μη αναγνώστες μπορούν να αναζητήσουν το άκρως αποκαλυπτικό Πολυτεχνείο 1973: Η απαρχή του αυτόνομου κινήματος (Εκδόσεις Νησίδες, 2013) του Γιώργου Οικονόμου, ο οποίος θέτει μια σειρά από κρίσιμα ερωτήματα για την περίοδο, αλλά και αργότερα κατά τη Μεταπολίτευση, δίνοντας διαφωτιστικές απαντήσεις και σκληρές αλήθειες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Επέτειος Πολυτεχνείου: 7 βιβλία για την ιστορική εξέγερση που πρέπει να έχεις στο ράφι σου, news247.gr, διαθέσιμο εδώ
