Του Αινεία Βαφειαδάκη,
Εδώ και κάποιες δεκαετίες, το παράδειγμα του νεοφιλελευθερισμού, η συνεχής απορρύθμιση και χρηματιστικοποίηση μαζί με την ανεξέλεγκτη παγκοσμιοποίηση (hyper-globalisation, όπως αναφέρει ο Dani Rodrik), καταρρέει. Πρώτα με τις υπερχρεωμένες αναπτυσσόμενες οικονομίες του Washington Consensus, την όξυνση της ανισότητας εισοδήματος και πλούτου, τις αλλεπάλληλες κρίσεις των δυο δεκαετιών και την αύξηση του κόστους ζωής, μέχρι τα αργά αντανακλαστικά των αγορών στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής.
Βρισκόμαστε σε μια μεταβατική περιοχή, όπου η οικονομική πολιτική φαίνεται να απαγκιστρώνεται από την ιδεολογία του φονταμενταλισμού της αγοράς. Μια προσέγγιση που θεωρεί πως το κράτος δεν μπορεί να προβεί σε ουσιαστικές βιομηχανικές πολιτικές και να ενισχύσει τη μεγέθυνση και ανάπτυξη. Το αποτέλεσμα αυτής της μετάβασης και το νέο πρότυπο οικονομικής πολιτικής που θα διαδεχτεί τον νεοφιλελευθερισμό είναι ακόμη αβέβαιο.
Ως το νέο «παράδειγμα», ο Rodrik προτείνει μια νέα προσέγγιση του παραγωγισμού. Ο Dani Rodrik είναι οικονομολόγος του πανεπιστημίου του Harvard, καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας στη σχολή J.F.Kennedy, έχει ασχοληθεί με την παγκοσμιοποίηση, την οικονομική ανάπτυξη, το εμπόριο και την πολιτική οικονομία. Ήταν από τους πρώτους συμβατικούς οικονομολόγους, τη δεκαετία του 90’, που έθιξαν το θέμα της ανεξέλεγκτης παγκοσμιοποίησης.
Πρόσφατα, έχει αρχίσει να αναλύει μια περίπου νέα ιδέα για την οικονομική πολιτική, κυρίως βασισμένη σε παλαιότερες. Κατά τον ίδιο, ο Παραγωγισμός αποτελεί μια λύση ανάμεσα στον Κεϋνσιανισμό και τον Νεοφιλελευθερισμό. Ο Κεϋνσιανισμός επικράτησε μετά το κραχ του ’29, μέχρι και την εποχή της κρίσης του στασιμοπληθωρισμού τη δεκαετία του ’70. Τέλος, σε αυτή την περίοδο έδωσε η εισαγωγή του Νεοφιλελευθερισμού από τον Πρόεδρο των Η.Π.Α., Ronald Reagan, και την Πρωθυπουργό του Ηνωμένο Βασιλείου, Margaret Thatcher.
Αντίθετα με τον Νεοφιλελευθερισμό, αναγνωρίζεται ως απαραίτητη η παρέμβαση του κράτους, με εστίαση στις βιομηχανικές και εμπορικές πολιτικές, που θα δημιουργήσουν παραγωγικές θέσεις εργασίας για όλο το εργατικό δυναμικό, δηλαδή στην πλευρά της προσφοράς. Το τελευταίο μέρος είναι αυτό που υποδεικνύει την αντίθεση με τον Κεϋνσιανισμό, που η πολιτικές βασίζονται στην πλευρά της ζήτησης.
Συγκεκριμένα, ο παραγωγισμός του Rodrik δίνει έμφαση στην παραγωγή και τις επενδύσεις αντί του χρηματοπιστωτικού συστήματος, καθώς και στις περιφερειακές και τοπικές πρωτοβουλίες έναντι της παγκοσμιοποίησης, κάτι που ήδη αρχίζει να φαίνεται από την εσωτερίκευση των εφοδιαστικών αλυσίδων στο επίπεδο του κράτους ή των εμπορικών συμμαχιών. Παράλληλα, εστιάζει στη δημιουργία παραγωγικών θέσεων εργασίας, κάτι το οποίο είναι στη σωστή κατεύθυνση για την αντιμετώπιση του Growthless Employment φαινομένου, το οποίο κυριαρχεί και στην Ελλάδα.
Κάποιες πρόσφατες πολιτικές δείχνουν πως το κράμα Νεοφιλελευθερισμού και Κεϋνσιανισμού του Rodrik δεν είναι απίθανο να επικρατήσει. Οι βιομηχανικές πολιτικές των Η.Π.Α. για την «πράσινη» μετάβαση, η αποπαγκοσμιοποίηση – όπως αυτή εκφράζεται από το πολεμικό κλίμα στο διεθνές εμπόριο και την εσωτερίκευση της παραγωγής – είναι μερικά παραδείγματα προς την κατεύθυνση ενός σύγχρονου παραγωγισμού.
Παρά την πολιτική πόλωση στις δυτικές οικονομίες, η ομογενοποίηση στην οικονομική πολιτική είναι ένα διακριτό στοιχείο. Νεοφιλελεύθερες Κυβερνήσεις εφαρμόζουν Κεϋνσιανές πολιτικές και σοσιαλδημοκρατικές εφαρμόζουν πολιτικές ενίσχυσης της ελεύθερης αγοράς. Επιβεβαιωτικό και το παράδειγμα της Ελλάδας, με τις Κυβερνήσεις ΣΥ.ΡΙΖ.Α. και Ν.Δ.
Το παράδειγμα του Rodrik βρίσκεται σε αρκετά πρώιμο στάδιο, συνεπώς είναι νωρίς για να αναλυθεί επαρκώς, και κυρίως νωρίς να του ασκηθεί κριτική ως εναλλακτική, αν θεωρείται εναλλακτική, και όχι μια συνέχεια του Νεοφιλελευθερισμού με την προσθήκη επιπλέον κρατικής παρέμβασης. Πάντως, ο Dani Rodrik δεν είναι χρονικά ο πρώτος αγγελιαφόρος αυτό του – φιλικού προς την κρατική παρέμβαση – ρεύματος, και σίγουρα δεν είναι ο πιο αντισυμβατικός. Πέρα από τις παραδοσιακές αντισυμβατικές θεωρήσεις, υπάρχουν και σύγχρονα παραδείγματα οικονομολόγων. Το βιβλίο The Entrepreneurial State (το Επιχειρηματικό Κράτος) της Mariana Mazzucato, το οποίο αποδεικνύει τον ζωτικό ρόλο του κράτους στην παραγωγή της καινοτομίας και μεγέθυνσης, φέτος μετράει ήδη 10 χρόνια
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Getting Productivism Right, project-syndicate.org, διαθέσιμο εδώ
- Focus on Productivity, Not Technology, project-syndicate.org, διαθέσιμο εδώ
