Της Νικολέττας Παπαθανασίου,
Αναμφίβολα, ο καθένας από εμάς έχει χρειαστεί να λάβει κάποιο φάρμακο έστω και μία φορά στη ζωή του. Η πρώτη επαφή κατά κανόνα λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια της βρεφικής ηλικίας και συνήθως πρόκειται για κάποιο φαρμακευτικό σκεύασμα με αντιπυρετικές ιδιότητες. Ύστερα, έπονται ιώσεις, πονοκέφαλοι, πονόδοντοι και άλλες παρεμφερείς καταστάσεις στις οποίες συχνά περιερχόμαστε και οι οποίες επιτάσσουν τη λήψη ενός κοινού παυσίπονου.
Ωστόσο, πόσοι από εμάς έχουμε αναρωτηθεί για τον τρόπο δράσης των πιο κοινών παυσίπονων; Τι πραγματικά, άραγε, γνωρίζουμε για το Depon, το οποίο δεν διστάζουμε να λάβουμε με την πρώτη «τάση για πονοκέφαλο» που θα νιώσουμε κατά τη διάρκεια μιας απαιτητικής ημέρας; Στο παρόν άρθρο, θα παραθέσουμε ορισμένες χρήσιμες πληροφορίες για τα πιο κοινά αναλγητικά φάρμακα των οποίων συχνά γινόμαστε δέσμιοι κατά την καθημερινότητά μας.
Καταρχάς, τα αναλγητικά φάρμακα διακρίνονται σε δύο κύριες κατηγορίες: στα οπιοειδή αναλγητικά και στα μη οπιοειδή αναλγητικά. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, ο θεματικός άξονας του άρθρου είναι τα μη οπιοειδή αναλγητικά, αυτά δηλαδή που διατίθενται ευρέως και στων οποίων τη χρήση όλοι έχουμε καταφύγει κάποια στιγμή στη ζωή μας. Τα μη οπιοειδή αναλγητικά ταξινομούνται με τη σειρά τους σε υποκατηγορίες. Στις παραγράφους που ακολουθούν, θα τεθούν στο προσκήνιο δύο από αυτές: τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και η ακεταμινοφαίνη.
Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ)
Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα είναι ευρέως γνωστά για τις αναλγητικές, αντιφλεγμονώδεις και αντιπυρετικές ιδιότητές τους. Οι θεραπευτικές τους δράσεις συνίστανται κυρίως στην καταστολή του πόνου ήπιας έως και μέτριας έντασης, καθώς και στην παροδική ύφεση του πυρετού. Χρήζει ιδιαίτερης μνείας το γεγονός ότι δεν έχουν καμία επίδραση στον νευροπαθητικό πόνο. Ακόμα, η χρήση τους πρέπει να αποφεύγεται κατά την εγκυμοσύνη, ιδίως μετά την 20ή εβδομάδα αυτής.
Ανάλογα με τη χημική τους δομή, τα ΜΣΑΦ διακρίνονται περαιτέρω σε παράγωγα:
- Σαλικυλικού οξέος (π.χ. ασπιρίνη)
- Προπιονικού οξέος (π.χ. ιβουπροφαίνη – τα γνωστά σε όλους μας Nurofen και Algofren)
- Οξικού οξέος (π.χ. δικλοφενάκη – το γνωστό σε όλους μας Voltaren)
- Ενολικού οξέος
- Μεφαιναμικού οξέος (π.χ. μεφαιναμικό οξύ – το γνωστό σε όλους μας Ponstan).
Ο μηχανισμός δράσης των προαναφερθέντων έγκειται στην αναστολή των ισομορφών του ενζύμου της κυκλοοξυγενάσης (COX). Το συγκεκριμένο ένζυμο καταλύει την παραγωγή των προσταγλανδινών, οι οποίες ευθύνονται για ορισμένες κλινικές εκδηλώσεις της φλεγμονής, όπως το άλγος. Τα ΜΣΑΦ διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τον βαθμό και τον τρόπο με τον οποίο αναστέλλουν τις ισομορφές της COX. Για παράδειγμα, η ασπιρίνη αναστέλλει μη αντιστρεπτά τις ισομορφές COX1 και COX2, ενώ η ιβουπροφαίνη και το μεφαιναμικό οξύ τις αναστέλλουν αντιστρεπτά.
Σκόπιμο κρίνεται να παραθέσουμε πληροφορίες αναφορικά με τη συνιστώμενη δοσολογία των πιο κοινών ΜΣΑΦ. Ειδικότερα, αναφορικά με την ιβουπροφαίνη (Nurofen, Algofren), για τους ενήλικες η μέγιστη ημερήσια δόση ανέρχεται στα 1.200 mg (συνήθως 3 δόσεις των 400 mg κάθε 4-6 ώρες). Σχετικά με την ασπιρίνη, στους ενήλικες συνιστάται αυτή να λαμβάνεται ως εξής: 325-650 mg κάθε 4-6 ώρες. Η μέγιστη ημερήσια δόση δεν πρέπει να ανέρχεται σε τιμές άνω των 4000 mg. Όσον αφορά το Ponstan, αυτό συνήθως διατίθεται με τη μορφή δισκίων, όπου το καθένα περιέχει 500 mg δραστικής ουσίας. Στους ενήλικες συνιστάται να λαμβάνεται ένα χάπι έως και 3 φορές την ημέρα με μεσοδιάστημα 4–6 ωρών.
Από τα προαναφερθέντα, εύκολα μπορούμε να συναγάγουμε το συμπέρασμα πως δεν πρέπει να λαμβάνουμε ταυτόχρονα 2 διαφορετικά ΜΣΑΦ (π.χ. ταυτόχρονη λήψη Nurofen και Ponstan), καθώς ελλοχεύει κίνδυνος τοξικότητας.
Ακόμα, σκόπιμο είναι να προτάξουμε το δίλημμα εάν τα ΜΣΑΦ χρειάζεται να λαμβάνονται με άδειο ή με γεμάτο στομάχι. Στο δίλημμα αυτό, οι επιστήμονες δεν ανταποκρίνονται με εναργή τρόπο. Από τη μία, είναι γεγονός πως η λήψη των ΜΣΑΦ με άδειο στομάχι θα επιφέρει γοργότερα τα προσδοκώμενα αποτελέσματα λόγω ταχύτερης απορρόφησής τους. Από την άλλη, όταν τα ΜΣΑΦ λαμβάνονται απουσία τροφής, αυξάνεται ο κίνδυνος εκδήλωσης γαστρεντερικών διαταραχών και ενοχλήσεων.
Παρά την αποτελεσματικότητα των ΜΣΑΦ, αυτά δεν στερούνται παρενεργειών. Ορισμένες από τις καταγραφείσες είναι οι γαστρεντερικές διαταραχές, η υπέρταση, τα καρδιαγγειακά προβλήματα και η οξεία νεφρική ανεπάρκεια.
Ακεταμινοφαίνη
Η ακεταμινοφαίνη, ή αλλιώς παρακεταμόλη, είναι το γνωστό σε όλους μας Depon. Η ακεταμινοφαίνη παρουσιάζει αναλγητικές και αντιπυρετικές ιδιότητες. Όπως και τα ΜΣΑΦ, η ακεταμινοφαίνη είναι αποδοτική στην καταστολή του ήπιου και μέτριου άλγους, στην προσωρινή ύφεση του πυρετού, ενώ δεν έχει καμία επίδραση στον νευροπαθητικό πόνο. Δεν συγκαταλέγεται στα ΜΣΑΦ, καθώς δεν εκδηλώνει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες.
Ο ακριβής μηχανισμός δράσης της παρακεταμόλης παραμένει ασαφής μέχρι και σήμερα. Η ουσία θεωρείται γενικά πως αναστέλλει ασθενώς τη σύνθεση των προσταγλανδινών. Η πιθανότερη εξήγηση είναι ότι οι ιδιότητες της παρακεταμόλης οφείλονται στη διαμεσολαβούμενη από αυτήν αναστολή μιας νέας ανακαλυφθείσας μορφής COX, της COX–3 που εντοπίζεται στο κεντρικό νευρικό σύστημα.
Στους ενήλικες, συνιστάται η ακεταμινοφαίνη να χορηγείται σε δόσεις 650-1.000 mg κάθε 4-6 ώρες. Η μέγιστη ημερήσια δόση ανέρχεται στα 4.000 mg.
Η ακεταμινοφαίνη θεωρείται ασφαλές φάρμακο, με την προϋπόθεση φυσικά ότι λαμβάνεται όπως υποδεικνύουν οι οδηγίες. Οι λιγοστές ανεπιθύμητες ενέργειες σχετίζονται με αντιδράσεις υπερευαισθησίας που μπορεί να εκδηλώσει μια μικρή μερίδα του πληθυσμού. Η εγκυμοσύνη δεν θεωρείται αντένδειξη για τη λήψη της.
Επιπρόσθετα, σκόπιμο κρίνεται να προσθέσουμε πως η ταυτόχρονη λήψη ενός ΜΣΑΦ και ακεταμινοφαίνης δεν ενέχει γενικότερα κάποιον κίνδυνο, αφού οι μηχανισμοί δράσης διαφέρουν. Φυσικά, πάντα μεριμνούμε ώστε να μην υπερβούμε τη συνιστώμενη δόση του εκάστοτε.
Χρήζει ιδιαίτερης μνείας το γεγονός πως καλό είναι να αποφεύγεται η συνδυασμένη λήψη παρακεταμόλης και αλκοόλ. Με λίγα λόγια, η λήψη ενός δισκίου Depon μετά από ένα hangover ίσως να μην είναι και η σοφότερη επιλογή. Κατά την ταυτόχρονη λήψη τους, το αλκοόλ επάγει συγκεκριμένα ηπατικά ένζυμα που εμπλέκονται στον μεταβολισμό της ακεταμινοφαίνης με τελικό αποτέλεσμα να συσσωρευτεί παραπροϊόν αυτής σε τοξικά επίπεδα και να ενέχεται ο κίνδυνος ηπατικής βλάβης. Επομένως, για τη φαρμακευτική καταπολέμηση του hangover προτιμώνται άλλες ουσίες, όπως τα ΜΣΑΦ, πάντα βέβαια λαμβάνοντας τη συμβουλή του γιατρού μας.
Συμπερασματικά, ο απώτερος σκοπός του παρόντος άρθρου δεν είναι να αναμασήσει πληροφορίες που εύκολα ανευρίσκονται στις οδηγίες χρήσης των προαναφερθέντων φαρμακευτικών σκευασμάτων. Αντίθετα, πρόκειται για μια απόπειρα διαλεύκανσης του θολού τοπίου που συνιστά ο κόσμος των φαρμάκων για έναν μη ειδήμονα. Σε καμία περίπτωση οι ανωτέρω πληροφορίες δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τις οδηγίες ενός γιατρού που γνωρίζει το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό μας. Παράλληλα, ας μην λησμονούμε πως ο κάθε οργανισμός είναι μοναδικός ως προς την ανταπόκρισή του στα φάρμακα, γεγονός που συνιστά πεδίο έρευνας με ολοένα και αυξανόμενη απήχηση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Pain Management Medications, ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Is it safe to mix acetaminophen and alcohol?, medicalnewstoday.com. Διαθέσιμο εδώ
