Του Αντώνη Ντούμα,
Η Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου Βόρειας Αμερικής, γνωστή και ως N.A.F.T.A. (North American Free Trade Agreement), αποτέλεσε μία εμπορική συμφωνία μεταξύ των ισχυρότερων χωρών της βόρειας Αμερικής, δηλαδή μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, του Καναδά και του Μεξικού. Η υπογραφή της συμφωνίας πραγματοποιήθηκε από τον Πρόεδρο των Η.Π.Α., George Bush, τον Πρωθυπουργό του Καναδά, Brian Mulroney, και τον Πρόεδρο του Μεξικού, Carlos Salinas, στις 17 Δεκεμβρίου 1992 στο Σαν Αντόνιο στην αμερικανική πολιτεία του Τέξας, ενώ τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου του 1994.
Η συμφωνία N.A.F.T.A. στόχευε στην ενίσχυση του ελεύθερου εμπορίου μεταξύ των μερών που απάρτιζαν τη συνθήκη. Συγκεκριμένα, η συμφωνία οδήγησε στην κατάργηση πολυάριθμων δασμών και κυρίως εκείνων που αφορούσαν τα γεωργικά προϊόντα, τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και τα αυτοκίνητα. Η σταδιακή κατάργηση των παραπάνω πραγματοποιήθηκε μεταξύ 1ης Ιανουαρίου 1994 και 1 Ιανουαρίου 2008. Ακόμη, η N.A.F.T.A. προώθησε την ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ των υπογραφόντων κρατών, ενώ διαμόρφωσε προϋποθέσεις που ενθαρρύνουν τις επενδύσεις.
Πολυσήμαντη υπήρξε και η συνεισφορά της στην προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων, στις ευρεσιτεχνίες και τις εμπορικές επωνυμίες μεταξύ αυτών των μερών. Οι ενισχυτικοί κανονισμοί της Βορειοαμερικανικής Συμφωνίας για την Περιβαλλοντική Συνεργασία (N.A.A.E.C.), καθώς και της Βορειοαμερικανικής Συμφωνίας για την Εργατική Συνεργασία (N.A.A.L.C.) στόχευσαν να καλύψουν κενά που δημιουργούνταν από τις αρχικές διατάξεις της N.A.F.T.A. Ειδικότερα, οι παραπάνω συμφωνίες είχαν σκοπό να εμποδίσουν τις επιχειρήσεις να μετεγκατασταθούν σε άλλες χώρες, προκειμένου να εκμεταλλευτούν χαμηλότερους μισθούς, πιο επιεικείς κανονισμούς για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων και πιο χαλαρούς περιβαλλοντικούς κανονισμούς.
Η σύμβαση της N.A.F.T.A., τελικά, κατόρθωσε να ανταποκριθεί σε ορισμένους από τους στόχους, οι οποίοι είχαν τεθεί από τις πολιτικές ηγεσίες των χωρών. Αρχικά, ο πρωταρχικός στόχος της αύξησης του εμπορίου μεταξύ των μερών της συνθήκης πραγματοποιήθηκε, με αποτέλεσμα οι χώρες να απολαμβάνουν μεγαλύτερα κέρδη από τις εμπορικές συναλλαγές. Η ενίσχυση των συναλλαγών, η οποία επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της μείωσης των δασμών, έδωσε τη δυνατότητα στους Καναδούς, τους Μεξικανούς και τους Αμερικανούς να έχουν πρόσβαση σε αγαθά με χαμηλότερες τιμές. Μετά την κατάργηση της φορολόγησης μεταξύ των εξαγόμενων εμπορικών προϊόντων των Η.Π.Α., του Καναδά και του Μεξικού, οι Μεξικανοί αύξησαν την κατανάλωση των προϊόντων από τις Η.Π.Α.
Ιδιαίτερα θετικό ρόλο διαδραμάτισε και για τις μικρές ή μεσαίες επιχειρήσεις, των οποίων το κόστος μείωσε και κατάργησε την απαίτηση μιας εταιρείας να έχει φυσική παρουσία σε μια ξένη χώρα, προκειμένου να μπορεί να δραστηριοποιηθεί εκεί. Η συμφωνία μερίμνησε και για τη διευκόλυνση των καταναλωτών, αφού έπειτα από την υπογραφή του νομοσχεδίου, οι ετικέτες των εξαγόμενων αγαθών των τριών μερών είχαν γαλλικές, ισπανικές και αγγλικές επιγραφές, έτσι ώστε να είναι σε θέση όλοι οι καταναλωτές να τις κατανοήσουν.
Το Μεξικό είδε, χάρη στη συμφωνία της N.A.F.T.A., την αυτοκινητοβιομηχανία του να γιγαντώνεται, επιτυγχάνοντας, μάλιστα, να γίνει ο σημαντικότερος εξαγωγέας αυτοκινήτων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Υπολογίζεται ότι το τριμερές εμπόριο έφτασε συνολικά το $1 τρις μεταξύ των χρόνων από το 1993 έως το 2015, γεγονός που συνεπάγεται μια αύξηση 258,5% σε ονομαστικούς όρους (125,2% όταν προσαρμόστηκε για τον πληθωρισμό). Παράλληλα, το πραγματικό κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν αυξήθηκε ελαφρά και στις τρεις χώρες.
Εντούτοις, όπως είναι λογικό, η συμφωνία δεν είχε μόνο θετικές επιδράσεις. Αντίθετα, στο πέρασμα των χρόνων είχε συγκεντρώσει πολλούς επικριτές, οι οποίοι, τελικά, πέτυχαν και την αντικατάστασή της. Ένα από τα σημαντικά πεδία κριτικής ήταν ο φόβος για τη μετεγκατάσταση επιχειρήσεων των Η.Π.Α. στο Μεξικό, αφού εκεί θα έβρισκαν φτηνότερα εργατικά χέρια, γεγονός που συνέβη παρά την ψήφιση του N.A.L.C. Απότοκο της N.A.F.T.A. συνιστά και η αύξηση των εμπορικών ελλειμμάτων στις Η.Π.Α. (κυρίως σε αυτά με το Μεξικό), ενώ υπήρξε και αυξημένος πληθωρισμός στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Τα προβλήματα της συμφωνίας αυξήθηκαν, όταν οι αμερικανικές εταιρείες ξεκίνησαν την εξαγωγή γεωργικών προϊόντων χωρίς δασμούς στο Μεξικό, ενώ η κυβέρνηση των νότιων γειτόνων των Η.Π.Α. την ίδια στιγμή προχώρησε σε μείωση των γεωργικών επιδοτήσεων, οδηγώντας σε μεγάλη ανεργία τον γεωργικό τομέα του Μεξικού και εντείνοντας τις μεταναστευτικές ροές από το Μεξικό στις Η.Π.Α.
Ένας ακόμη παράγοντας που οδηγεί τους Μεξικανούς να εγκαταλείψουν τη χώρα τους είναι το γεγονός ότι οι μικρές επιχειρήσεις εκτίθενται στις χρεώσεις και, κατά συνέπεια, πολλοί ιδιοκτήτες μικρομεσαίων επιχειρήσεων στο Μεξικό δεν έχουν τη δυνατότητα να ανταγωνιστούν τις τιμές των προϊόντων που χρηματοδοτούνται από τις Η.Π.Α., με άμεση συνέπεια αρκετές επιχειρήσεις να χρεοκοπούν και έτσι οι εργαζόμενοι να αναγκάζονται να αναζητήσουν μία καλύτερη τύχη στην Αμερική.
Τελικά, η συμφωνία N.A.F.T.A., παρά την απρόσκοπτη λειτουργία της από το 1994, αντικαταστάθηκε με τη νέα συμφωνία Η.Π.Α.-Μεξικού-Καναδά (U.S.M.CA.), η οποία και τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιουλίου 2020. Στην πραγματικότητα, η U.S.M.CA. εδράζεται στη N.A.F.T.A., χρησιμοποιώντας την παλαιότερη νομοθεσία ως βάση για μια νέα συμφωνία, η οποία μεταφέρει την εργασιακή και περιβαλλοντική προστασία των αρχικών παράπλευρων συμφωνιών στην κύρια συμφωνία, ενώ, παράλληλα, απαγορεύει τους δασμούς σε ψηφιακή μουσική, ηλεκτρονικά βιβλία και άλλα ψηφιακά προϊόντα.
Επιπλέον, η νέα συμφωνία περιλαμβάνει ένα κεφάλαιο για το περιβάλλον για πρώτη φορά από τη θέσπισή της. Συμπληρωματικά, παρέχει προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων για εταιρείες διαδικτύου, γεγονός που σημαίνει ότι δε θεωρούνται αυτές υπεύθυνες για τυχόν παραβιάσεις πνευματικών δικαιωμάτων από απλούς χρήστες. Τέλος, ενισχύθηκε η εργατική νομοθεσία με το Μεξικό, υποχρεώνοντας το τελευταίο να προχωρήσει σε νέες εργασιακές μεταρρυθμίσεις, με απώτερο σκοπό τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και την αύξηση των μισθών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- North American Free Trade Agreement (NAFTA), investopedia.com, διαθέσιμο εδώ
- Συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών της Βόρειας Αμερικής (NAFTA), el.economy-pedia.com, διαθέσιμο εδώ
- USMCA: Η νέα εμπορική συμφωνία στην οποία κατέληξαν ΗΠΑ, Καναδάς και Μεξικό, liberal.gr, διαθέσιμο εδώ
