Της Βικτώριας Βενιού,
Η έκθεση «John Craxton: Μια ελληνική ψυχή» φιλοξενείται στο Μουσείο Μπενάκη και είναι αφιερωμένη στον φιλέλληνα καλλιτέχνη και στα 100 χρόνια από τη γέννησή του. Τόσο τα εκθέματα όσο και τα κείμενα που τα πλαισιώνουν και εξιστορούν τη ζωή του, καταφέρνουν να κάνουν τον επισκέπτη να αντιληφθεί την αγάπη που έτρεφε ο ζωγράφος για τη ζωή, την τέχνη, τους ανθρώπους και την Ελλάδα.
Ο Craxton γεννήθηκε το 1922 στο Λονδίνο και οι γονείς του ήταν μουσικοί. Από πολύ νεαρή ηλικία, εκφράζει το ενδιαφέρον του για την τέχνη. Παρόλο που είχε τη δυνατότητα να πηγαίνει σε ιδιωτικά σχολεία, φαίνεται να εστιάζει αποκλειστικά στα μαθήματα των εικαστικών τεχνών, ενώ λίγο αργότερα εγκαταλείπει τις σπουδές του και αφοσιώνεται στην τέχνη του. Η πρώτη του επαφή με το ελληνικό στοιχείο χρονολογείται στην εφηβεία, στο πλαίσιο μιας έκθεσης σε μουσείο του Dorset με αρχαιοελληνικά εκθέματα. Πριν, ωστόσο, προλάβει να επισκεφτεί την Ελλάδα, διαμένει για αρκετά χρόνια στο Παρίσι, όπου και εξασκεί το έργο του. Το 1941, ξεσπά ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, στον οποίο δεν συμμετέχει λόγω ασθένειάς του και επιστρέφει να μείνει στο Λονδίνο. Λίγα χρόνια αργότερα, ασχολείται με την εικονογράφηση βιβλίων, τομέα στον οποίο μάλιστα καταφέρνει και διαπρέπει.
Το 1946, ο ζωγράφος γνωρίζει από κοντά τον ελληνικό πολιτισμό που τόσο αδημονούσε. Συγκεκριμένα, φτάνει στην Αθήνα τον Μάιο με τη βοήθεια της συζύγου του Βρετανού τότε πρέσβη και εγκαθίσταται στον Πόρο. Μάλιστα, την ίδια εποχή φιλοξενείται στο Βρετανικό Συμβούλιο στην Αθήνα έκθεσή του με πίνακες ελληνικών τοπίων, την οποία προλογίζει ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας. Ανάμεσά τους, δημιουργείται μέσα στο πέρας των χρόνων μια στενή φιλική σχέση. Παράλληλα, αναπτύσσει σχέσεις με τους Γιώργο Σεφέρη και Γιάννη Τσαρούχη. Την περίοδο από το 1949 έως το 1967 εικονογραφεί βιβλία, διοργανώνει εκθέσεις στην Ελλάδα αλλά και στο Λονδίνο με θέμα τα ελληνικά τοπία. Το 1963, μάλιστα, αγοράζει ένα σπίτι στα Χανιά, ενώ συγχρόνως δεν σταματά να ταξιδεύει και να εμπνέεται από την Ελλάδα που κατά έναν τρόπο θεωρεί πλέον δική του χώρα. Δυστυχώς, λόγω της δικτατορίας, αναγκάζεται το 1967 να φύγει από τον λατρεμένο του τόπο και να γυρίσει στο Λονδίνο. Δέκα χρόνια αργότερα, επιστρέφει στα Χανιά, όπου θα εργαστεί και θα ζήσει μέχρι το 2003 έως ότου δηλαδή, επιδεινωθεί η υγεία του και γυρίσει στο Λονδίνο όπου και αποβιώνει το 2009.
Η ροή της έκθεσης κινείται παράλληλα με τη ζωή του Craxton. Τα εκθέματα που παρουσιάζονται στην αρχή ανάγονται στην περίοδο κατά την οποία ζούσε ακόμη στο Λονδίνο. Αξιοσημείωτο καθίσταται το γεγονός ότι οι πίνακες εκείνου του τμήματος της ζωής του διακρίνονται από τη χρήση σκούρων χρωμάτων καθρεφτίζοντας με αυτόν τον τρόπο την ψυχολογία του καλλιτέχνη εκείνη την εποχή. Πέρα από τους πίνακές του, εκτίθενται τα βιβλία που εικονογράφησε, καθώς και φωτογραφίες του από τον καιρό του στην Ελλάδα. Με την εξέλιξη της έκθεσης, παρατηρείται συνάμα και η εξέλιξη της ζωής του. Σταδιακά, πραγματοποιείται η μετάβαση από τα μελαγχολικά εκθέματα και τα σκούρα χρώματα προς τα ζωηρά χρώματα και το φως, σηματοδοτώντας κατά αυτόν τον τρόπο τη μεταβολή της διάθεσής του κατά την αλλαγή της εγκατάστασής του από το Λονδίνο στην Ελλάδα.
Η αγάπη του Craxton προς την Ελλάδα μαρτυρείται με ποικίλους τρόπους. Πέραν της χρήσης φωτεινών χρωμάτων και σημείων, εκτίθενται και γράμματα του ιδίου στα οποία αναφέρεται στα ελληνικά τοπία και στον ελληνικό τρόπο ζωής με ιδιαίτερη στοργή. Χαρακτηριστικά επισημαίνει: «Δεν μπορώ να σου περιγράψω πόσο ευχάριστη είναι αυτή η χώρα και ο υπέροχος ζεστός ήλιος, όλη την ημέρα και το βράδυ ταβέρνες: ζεστές γαρίδες σε ελαιόλαδο και υπέροχο κρασί και η απαλή γλυκιά μυρωδιά των ελληνικών πεύκων. Δεν θα γυρίσω ποτέ στην Αγγλία. Πώς θα μπορούσα;». Ο καλλιτέχνης στα έργα του αναπαριστά ανθρώπους της καθημερινότητας, ενώ καταφέρνει να διακρίνει όμορφες στιγμές της: ψαράδες, φαντάρους, ανθρώπους που απολαμβάνουν τη ζωή, τρώνε και χορεύουν.
Ο επισκέπτης συγκινείται τόσο από την ευαισθησία και την αγάπη που εκφράζει ο Craxton για έναν τόπο από τον οποίο μολονότι δεν καταγόταν, η αγάπη του προς αυτόν κατάφερε να τον καταστήσει ντόπιο, όσο και από το γεγονός ότι φαίνεται πως ο καλλιτέχνης δεν ενδιαφέρεται για την καταξίωση, αγαπά τη ζωή και την τέχνη, διότι μέσω αυτής εκφράζεται και υπάρχει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Biography, The Estate of John Craxton, johncraxton.org, διαθέσιμο εδώ.
- John Craxton: A Greek Soul, benaki.org, διαθέσιμο εδώ.
