Του Παναγιώτη Βασιλείου,
Στις 11 Μαΐου 2022, ο Πρόεδρος του ΣτΕ Δημήτριος Σκαλτσούνης δημοσίευσε στον ιστότοπο του Ανωτάτου Δικαστηρίου ανακοίνωση, με την οποία γνωστοποιούσε πως ο Νόμος 4777/2021, που προβλέπει την ίδρυση των Ομάδων Προστασίας Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων, κρίνεται ως σύμφωνος με το Σύνταγμα.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στα πλέον ενδιαφέροντα σημεία της ανακοίνωσης:
Έκρινε (με μειοψηφία έξι μελών) ότι δεν παραβιάζει τις αρχές της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της πλήρους αυτοδιοίκησης των ΑΕΙ (άρθρο 16 παρ. 1 και 5 Συντ., αντίστοιχα) η —πέραν της πρόβλεψης μέτρων ασφάλειας και προστασίας προσώπων και υποδομών στα ΑΕΙ αρμοδιότητας των ιδίων αυτών οργάνων (άρθρα 12-17 ν. 4777/2021)— σύσταση ΟΠΠΙ, οι οποίες συγκροτούνται (και) από ειδικούς φρουρούς, οι οποίοι προσλαμβάνονται προς τούτο, λαμβάνουν ειδική εκπαίδευση, δεν φέρουν πυροβόλο όπλο και υποχρεούνται να συνεργάζονται με τις πανεπιστημιακές αρχές και όργανα (άρθρα 18-20 ν. 4777/2021), διότι:
α) όταν ο νομοθέτης εκτιμά ότι το δημόσιο συμφέρον, το οποίο συνίσταται στην προστασία της δημόσιας τάξης και ασφάλειας, αλλά και στην ίδια τη διασφάλιση της ακώλυτης άσκησης της ακαδημαϊκής ελευθερίας, επιβάλλει την αστυνόμευση στους χώρους των ΑΕΙ, σε συνέχεια σειράς προϊσχυσάντων, ηπιότερων, μέτρων ασφάλειας και προστασίας του προσωπικού και της περιουσίας των ΑΕΙ, τα οποία κρίθηκαν από τον νομοθέτη απρόσφορα να υπηρετήσουν τους σκοπούς αυτούς, οι ως άνω συνταγματικές διατάξεις, στις οποίες δεν κατοχυρώνεται αυτοτελώς «άσυλο», δεν υποχρεώνουν τον νομοθέτη να αναθέτει στα ΑΕΙ τις αρμοδιότητες της τήρησης της δημόσιας τάξης και ασφάλειας, ειδικότερες εκφάνσεις της οποίας αποτελούν η πρόληψη και καταστολή του εγκλήματος, ασκούμενες κατά το Σύνταγμα από το Κράτος, μέσω των σωμάτων ασφαλείας όπως η ΕΛ.ΑΣ,
β) δεν προβλέπεται συμμετοχή των ΟΠΠΙ σε διοικητικό όργανο των ΑΕΙ.
Η επιχειρηματολογία, έστω και της συνοπτικής ανακοίνωσης, γεννά εύλογους νομικούς προβληματισμούς που θα μας απασχολήσουν, και όχι η πολιτική αξιολόγηση του ζητήματος.
Αρχικά, προβληματισμό δημιουργεί η θεμελίωση της απόφασης στην έννοια του δημοσίου συμφέροντος. Το Δικαστήριο έκρινε (με μειοψηφία έξι μελών) ότι η σύσταση των ΟΠΠΙ δεν παραβιάζει τις αρχές της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της πλήρους αυτοδιοίκησης των ΑΕΙ (άρθρο 16 παρ. 1 και 5 Συντ., αντίστοιχα), κυρίως διότι, όταν ο νομοθέτης εκτιμά ότι το δημόσιο συμφέρον επιβάλλει την αστυνόμευση στους χώρους των ΑΕΙ, οι ως άνω συνταγματικές διατάξεις δεν υποχρεώνουν τον νομοθέτη να αναθέτει στα ΑΕΙ τις αρμοδιότητες της τήρησης της δημόσιας τάξης και ασφάλειας που ασκούνται από το κράτος μέσω των σωμάτων ασφαλείας, όπως η ΕΛ.ΑΣ. Αυτό εξαρχής δημιουργεί προβληματισμούς. Μία δικανική κρίση θεμελιώνεται σε μία αόριστη και γενική νομική ρήτρα με διφορούμενο, πολυδύναμο και έκθετο σε ιδεολογικές και πολιτικές κρίσεις και αξιολογήσεις περιεχόμενο, όπως αυτή του δημοσίου συμφέροντος.
Τα τελευταία χρόνια, η έννοια του δημοσίου συμφέροντος χρησιμοποιείται ως ένα αδιαμφισβήτητο και αναντίρρητο πειστήριο συνταγματικότητας των ερμηνευτικών επιλογών που ακολουθεί στις αποφάσεις του το Συμβούλιο της Επικρατείας. Ίσως, αποτελεί ένα παράθυρο διαφυγής από οριακές και δύσκολες κρίσεις, ένα ελατήριο υπερκέρασης στην προκειμένη περίπτωση των συνταγματικών «εσκαμμένων», που θέτουν στην προκειμένη περίπτωση η αρχή της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της πλήρους αυτοδιοίκησης των ΑΕΙ. Προφανώς, κάτι τέτοιο είναι συνταγματικώς ανεπίτρεπτο και μεθοδολογικώς απαράδεκτο, καθώς ακροβατεί στα όρια της αφόρητης αυθαιρεσίας και της κατάφωρης αντίθεσης με τις θεμελιώδεις δικαιοκρατικές αρχές. Στην ουσία, αμφισβητεί την πρωτοκαθεδρία του Συντάγματος εντός της έννομης τάξης και την λειτουργία του ως ασπίδα του πολιτεύματος και των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Εμβαθύνοντας, ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η διατύπωση του δικανικού συλλογισμού: Μακροπερίοδος, δυσνόητος και πυκνογραμμένος λόγος με αλληλοεπικαλυπτόμενη χρήση δευτερευουσών προτάσεων, ενώ η αποτύπωση του συλλογισμού ακολουθεί κυκλική πορεία. Αυτομάτως, γεννάται το αίτημα για αποκωδικοποίηση του νοήματος που κρύβεται πίσω από αυτή την επιλογή. Πιστεύω πως αυτό είναι η υιοθέτηση μιας αποδοκιμαστέας πρακτικής, αυτής της ερμηνείας των επίμαχων συνταγματικών διατάξεων για την ακαδημαϊκή ελευθερία και την πλήρη αυτοδιοίκηση των ΑΕΙ, με πυξίδα την τοποθέτηση απέναντι τους του εξεταζόμενου νόμου 4777/2021, δηλαδή πρόκειται για μια σιωπηρή ερμηνεία του Συντάγματος σύμφωνα με τον Νόμο.
Φυσικά, η συνταγματική τάξη και ορθότητα επιτάσσει το αντίθετο. Οι δικαστές εκ των προτέρων υιοθετούν όμοια τοποθέτηση απέναντι στις έννοιες του συνταγματικού κειμένου με τις πολιτικές αξιολογήσεις του νομοθέτη, ο οποίος προφανώς δεν διαμορφώνει τη ρύθμιση του Νόμου μόνο με συνταγματικά κριτήρια, όπως αυτά που πρέπει να χρησιμοποιούν οι δικαστές. Αλλά στην κρίση του νομοθέτη, από την οπτική γωνία του οποίου κρίνει εν προκειμένω ο δικαστής, εμφιλοχωρούν ιδεολογικές πεποιθήσεις και άλλοι παράγοντες.
Μολονότι δεν υπήρχε ως σήμερα νομολογιακό προηγούμενο του ΣτΕ σχετικά με τη συνταγματική κατοχύρωση του πανεπιστημιακού ασύλου, στη συνταγματική θεωρία ήταν κρατούσα η άποψη ότι το άσυλο κατοχυρώνεται συνταγματικά, καθώς και ότι, με βάση την ακαδημαϊκή ελευθερία και την πανεπιστημιακή αυτοδιοίκηση που προβλέπει το άρθρο 16 του Συντάγματος, το διδακτικό και διοικητικό προσωπικό που υπηρετεί στα Πανεπιστήμια υπάγονται στον κανόνα της αυτοδιοίκησης από τις πανεπιστημιακές αρχές.
Έτσι, το Δικαστήριο, όπως φαίνεται, προέβη σε μια διαφορετική ερμηνεία των επίμαχων συνταγματικών διατάξεων και μπορεί να γίνει λόγος περί άτυπης συνταγματικής μεταβολής, η οποία προέκυψε από τη σχετική νομοθετική πρωτοβουλία για την Πανεπιστημιακή Αστυνομία και τη νομολογία που την έκρινε σύμφωνη με το Σύνταγμα.
Ένα είναι βέβαιο. Όταν δημοσιευθεί ολόκληρη η σχετική απόφαση τον Σεπτέμβριο, θα περάσει από τo βάσανο της επιστημονικής κριτικής προκειμένου να αναδειχθεί η ορθότητα ή λανθασμένη τοποθέτηση της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Ανακοίνωση του Προέδρου του Σ.τ.Ε. σχετικά με το αποτέλεσμα της διάσκεψης των υποθέσεων για τις Ομάδες Προστασίας Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων (πανεπιστημιακή αστυνομία) που συζητήθηκαν στην Ολομέλεια στις 11 Μαρτίου 2022, διαθέσιμο εδώ
-
«Μια σύμφωνη με το Σύνταγμα ερμηνεία του νόμου; − ή μήπως μια σύμφωνη με τον νόμο ερμηνεία του Συντάγματος;», διαθέσιμο εδώ
