Της Κατερίνας Σφυράκη,
Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης των ανήλικων αλλά και γενικότερα των προστατευόμενων μελών μίας οικογένειας αποτελεί ένα θέμα ιδιαίτερης σημασίας, καθώς η ανατροφή που επιδέχονται, κατά την παιδική τους ηλικία, διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό την προσωπικότητά τους ως ενήλικες στο μέλλον. Η μέθοδος του gentle parenting αποτελεί μία μέθοδο ανατροφής που οδηγεί στην αυτονόμηση των παιδιών και στην δημιουργία ενηλίκων με ακέραιες προσωπικότητες.
Τι ακριβώς είναι, όμως, το gentle parenting; Η «ήπια μέθοδος ανατροφής των παιδιών» είναι μία προσέγγιση για την ανατροφή ευτυχισμένων παιδιών με αυτοπεποίθηση, η οποία αποτελείται από τέσσερα βασικά στοιχεία: Την ενσυναίσθηση, τον σεβασμό, την κατανόηση και τα όρια. Θεωρείται μία ευεργετική μέθοδος για την ανατροφή ευτυχισμένων, ανεξάρτητων και γεμάτων αυτοπεποίθηση παιδιών.
Σε αντίθεση με ορισμένες πιο αυστηρές μεθόδους ανατροφής των παιδιών, ενθαρρύνει την πειθαρχία, αλλά με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία του κάθε παιδιού. Οι μέθοδοι πειθαρχίας επικεντρώνονται στη διδασκαλία πολύτιμων μαθημάτων ζωής παρά σε αυστηρές τιμωρίες. Η πειθαρχία δεν συνδέεται δηλαδή με επιβολές ποινών, μονόπλευρες αποφάσεις από τους γονείς και μη σεβασμό στις ανάγκες των παιδιών. Οι γονείς και κηδεμόνες προσπαθούν να μην επιβάλλουν τα δικά τους θέλω στα παιδιά τους, αλλά αντί για αυστηρούς κανόνες, προτάσσουν φάσμα επιλογών προκειμένου τα παιδιά να παίρνουν μόνα τους αποφάσεις, χωρίς φυσικά όλο αυτό να παίρνει την μορφή ασυδοσίας. Για παράδειγμα, το ζήτημα του νυχτερινού ύπνου είναι αδιαπραγμάτευτο, επιφέρει ωστόσο συχνά αντιδράσεις από τα παιδιά. Για τον λόγο αυτό, οι γονείς δίνουν επιλογές πριν τον ύπνο στα παιδιά (επιλογή παιχνιδιού ή παραμυθιού για νανούρισμα) προκειμένου να τον καταστήσουν πιο ευχάριστο. Αντίστοιχα, υιοθετείται μία πιο παιχνιδιάρικη προσέγγιση, απομακρυσμένη από καβγάδες και φασαρίες.
Ως μέθοδος, ενθαρρύνει την συνεργασία μέσα στην οικογένεια και οδηγεί τα παιδιά στο να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, αλλά με έναν κοινωνικά αποδεκτό τρόπο, κατάλληλο για την ηλικία τους. Παράλληλα, οι κηδεμόνες των παιδιών εστιάζουν στο να χαρακτηρίσουν τις πράξεις των παιδιών τους όταν αυτά παρεκτρέπονται με έναν τρόπο, όχι όμως τα ίδια τα παιδιά. Η προσέγγιση αυτή στοχεύει στο να μην στιγματίζονται τα παιδιά και να μην νιώθουν ότι λανθασμένη, ή ορθότερα παρεκκλίνουσα, συμπεριφορά σηματοδοτεί τον χαρακτήρα τους στο σύνολό τους.
Πολύ συχνά, άτομα μέσης και τρίτης ηλικίας εξαπολύουν κατηγορίες απέναντι στους νέους γονείς για τον ήπιο τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρονται στα παιδιά τους. Τις περισσότερες φορές συγκρίνουν τις σημερινές παιδαγωγικές τεχνικές με αυτές με τις οποίες ανατράφηκαν οι ίδιοι/ες και υποστηρίζουν ότι τα σημερινά παιδιά είναι «μαλθακότερα», «μη σκληραγωγημένα», «κακομαθημένα» και «υπερευαίσθητα». Από πού πηγάζουν, ωστόσο, οι χαρακτηρισμοί αυτοί και τι ακριβώς περιγράφουν; Οι συγκεκριμένοι όροι, όπως προείπαμε, προκύπτουν από ορισμένες ήπιες τεχνικές διαπαιδαγώγησης του σήμερα, οι οποίες αντιτίθενται σε τεχνικές παλαιότερων εποχών, όπου τα παιδιά δεν μπορούσαν να βιώσουν την ανεμελιά και την ξεγνοιασιά της παιδικής τους ηλικίας. Αυτό συνέβαινε όχι μόνο λόγω των σκληρών συνθηκών ζωής που επέβαλλαν στα μικρά παιδιά να εργάζονται προκειμένου να βιοποριστούν οι οικογένειες, αλλά και λόγω μίας γενικότερης σεμνοτυφίας και αυστηρότητας της εποχής.
Τα παιδιά λειτουργούσαν συχνά ως υπηρετικό προσωπικό, ως έμψυχα αντικείμενα χωρίς βούληση, ανάγκες και δικαιώματα. Συναισθήματα στοργής, τρυφερότητας και προστασίας δεν εκφράζονταν συχνά προς αυτά, όχι επειδή απαραίτητα δεν υπήρχαν, αλλά επειδή δεν το επέτρεπαν οι πολιτισμικές συμβάσεις της εποχής. Αντίστοιχα παραδείγματα δεν υφίσταντο μόνο στην Ελλάδα, πριν 30 χρόνια, αλλά εξακολουθούν να λαμβάνουν χώρα σε διάφορες περιοχές του πλανήτη. Αποτέλεσμα τέτοιων πρακτικών είναι σχεδόν σε κάθε περίπτωση να δημιουργούνται παιδιά «ρομποτικών» διαστάσεων· πλήρης υπακοή σε εντολές και ενδελεχής εκτέλεσή τους, προσοχή στην λεπτομέρεια, επίδειξη αντοχής σε κακουχίες, σκληραγωγημένη προσωπικότητα. Πριν βιαστείτε να θεωρήσετε τα χαρακτηριστικά αυτά ως προτερήματα, αναλογιστείτε και τις αντίστοιχες ψυχικές τους συνέπειες: Ανικανότητα έκφρασης στον πόνο (ψυχικό και σωματικό), εσωστρέφεια, επικρότηση της βίας ως λύση σε ενδοοικογενειακά προβλήματα.
Αντίθετα, τα παιδιά που γαλουχούνται μέσω του gentle parenting αναπτύσσουν πιο ολοκληρωμένες προσωπικότητες, καθώς οι γονείς και κηδεμόνες τους συμπεριφέρονται ως ισότιμα μέλη εντός της οικογένειας. Η γνώμη τους είναι ίσης σημασίας για ζητήματα που αφορούν τόσο την ψυχαγωγία τους όσο και τις υποχρεώσεις τους εντός του σπιτιού. Οι γονείς και κηδεμόνες θέτουν φυσικά όρια και περιορισμούς, ιδίως όταν εξετάζονται ζητήματα που αφορούν την ασφάλεια και την υγεία των παιδιών, αλλά συζητούν όσο μπορούν τα θέματα που αφορούν επιλογές για όλη την οικογένεια. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να υποθέσουμε ότι πρόκειται για μία επιτρεπτική προσέγγιση που δεν ασκεί στα παιδιά έλεγχο και τα αφήνει ανεξέλεγκτα, αλλά αντίστοιχα δεν πρόκειται και για μία μέθοδο που περιορίζει την ελευθερία στην έκφραση και τα δικαιώματα των παιδιών.
Σας καλώ, λοιπόν, να αναρωτηθείτε, πόσοι είναι οι «σκληραγωγημένοι» και ταυτόχρονα καταπιεσμένοι ενήλικες που έχετε γνωρίσει; Φοβάμαι πως η απάντηση δεν είναι «λίγοι». Aς εξετάσουμε, λοιπόν, την μέθοδο του gentle parenting κι ας ασπαστούμε όσα στοιχεία εκφράζουν και αντιπροσωπεύουν την ιδεολογία μας. Για να σταματήσουμε να μεγαλώνουμε παιδιά με απωθημένα, παιδιά που η πειθαρχία στο μυαλό τους είναι συνδεδεμένη με την γονεϊκή δικτατορία, παιδιά που η σχέση τους με τους γονείς τους είναι σχέση βασιλιά-υποτελούς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Gentle parenting: what is gentle parenting and how to try it yourself, goodto.com, διαθέσιμο εδώ
- A Beginner’s Guide to Gentle Parenting, guidepostmontessori.com, διαθέσιμο εδώ
- “Gentle Parenting” explainer: no rewards, no punishments, no misbehaving kids, theconversation.com, διαθέσιμο εδώ
- What Is Gentle Parenting?, verywellfamily.com, διαθέσιμο εδώ
