Της Αγγελικής Μιχαλοπούλου,
Η είδηση του θανάτου του μεγάλου Έλληνα συνθέτη, Μίκη Θεοδωράκη, βύθισε ολόκληρη τη χώρα μας σε πένθος και σφράγισε ένα μεγάλο κεφάλαιο στη σύγχρονη μουσική ιστορία. Χιλιάδες συμπολίτες μας παραβρέθηκαν στην εξόδιο ακολουθία και με ρίγη συγκίνησης, βουρκωμένα μάτια, παρατεταμένο χειροκρότημα και την ιαχή «αθάνατος» απέδωσαν τιμή στον σπουδαίο αυτόν άνθρωπο. Παρακολουθώντας το θέαμα αυτό, αναρωτιέμαι: Με ποιον τρόπο κέρδισε τον τίτλο «αθάνατος» ο Μίκης Θεοδωράκης; Είναι το έργο του που γαλούχησε γενιές Ελλήνων, οι μελωδίες που αρνούνται να φύγουν μαζί του ή μήπως το ήθος, ο αγώνας για το δίκαιο, η ακλόνητη πίστη ακόμα και τις πιο σκοτεινές και μαρτυρικές στιγμές, αυτά τα στοιχεία είναι που τον έκαναν τόσο ξεχωριστό; Πώς περνά, τελικά, ένας άνθρωπος στην αιωνιότητα;
Ανατρέχοντας στην παγκόσμια ιστορία, το φαινόμενο αυτό το συναντούμε συχνά ανά τον κόσμο. Για τους Ινδούς, «αθάνατος» υπήρξε ο Mahatma Ghandhi, ο πράος πολιτικός και πνευματικός ηγέτης που ενέπνευσε τον καταπιεσμένο λαό του. Για τους Νοτιοαφρικανούς, ο αγωνιστής και ηγέτης Nelson Mandela έγραψε ιστορία με τα ανθρωπιστικά του ιδεώδη και τη μάχη του για την επίτευξη της ισότητας και της ισονομίας για όλους, ενώ για τους Αμερικανούς, αξέχαστη προσωπικότητα αποτελεί ο Μartin Luther King, ο οποίος με τη δράση και τη ρητορική του δεινότητα διεκδίκησε τα δικαιώματα της έγχρωμης κοινότητας.
Μπορεί, λοιπόν, όλοι αυτοί οι σπουδαίοι άνθρωποι να κατάγονται από μέρη που απέχουν χιλιόμετρα μεταξύ τους και να έζησαν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, ωστόσο έχουν έναν κοινό παρονομαστή: Είναι όλοι επαναστάτες με αιτία, μαχητές με ασπίδα τα ανθρώπινα δικαιώματα, εμπνευσμένες ηγετικές μορφές που άλλαξαν τον ρου της ιστορίας και μετατράπηκαν σε σύμβολα στις συνειδήσεις εκατομμυρίων ανθρώπων, ενώ συνεχίζουν, ακόμα και σήμερα, πολλά χρόνια μετά τον θάνατό τους, να εμπνέουν με το έργο και τη ζωή τους.
Επανερχόμενη, λοιπόν, στο αρχικό μου ερώτημα, η απάντηση πλέον φαίνεται πιο ξεκάθαρη: Ένας άνθρωπος περνά στην αιωνιότητα με διαβατήριο το ήθος και το μεγαλείο της ψυχής του. Οι άνθρωποι που κατάφεραν να εξασφαλίσουν την «αθανασία» είχαν ως εφόδια την απλότητα, την αγάπη, την ειλικρίνεια, τον αλτρουισμό. Προσπάθησαν σκληρά να μην γίνουν έρμαια των παθών τους, να μην παρασυρθούν από εγωιστικά και ατομικιστικά κίνητρα, να μην αφήσουν τον φασισμό, την αδικία, τη δειλία, την καταπίεση να επικρατήσουν. Ήταν άνθρωποι ελεύθεροι και αγωνίστηκαν με ψυχικό σθένος κόντρα σε κάθε εμπόδιο που βρέθηκε στην πορεία τους. Μίλησαν στις καρδιές των συνανθρώπων τους με λόγια φλογερά και παρά τις σκληρές αντιξοότητες παρέμειναν πιστοί στα ιδεώδη και τις αρχές τους. Δεν σταμάτησαν ποτέ να αγαπούν και να μάχονται για το δίκαιο, για ένα μέλλον πιο ανθρώπινο.
Οι άνθρωποι αυτοί μετέτρεψαν το ήθος τους σε έργο. Μέσα από μουσικές, στίχους και διδαχές, βρήκαν δίοδο για να επικοινωνήσουν τις ιδέες τους, να αφήσουν αποτύπωμα στις καρδιές μας και να μας οδηγήσουν στην ανάταση. Κατάφεραν να κατακλύσουν με το λαμπρό φως του έργου τους ακόμα και σκοτεινές περιόδους τυραννίας, ανελευθερίας και φασισμού. Κράτησαν ζωντανές αμέτρητες ανθρώπινες ψυχές, μεταδίδοντάς τους ελπίδα για όσα μπορεί να κατακτήσει ο άνθρωπος. Χάρη σε εκείνους που βρήκαν τρόπο να εκφράσουν και να αποτυπώσουν το μεγαλείο της ψυχής τους, μπορέσαμε και εμείς να αγαπήσουμε ξανά τον εαυτό μας και τους συνανθρώπους μας.
Όσοι, λοιπόν, αναδείχθηκαν για το μεγαλείο της ψυχής τους πέτυχαν να εισπράξουν την εκτίμηση, τον σεβασμό, τον θαυμασμό και την αγάπη πληθώρας ανθρώπων. Έγιναν σύμβολα πολιτισμού και ανθρωπιάς και αυτή η ηθική ανταμοιβή είναι το λιγότερο που τους αξίζει για την προσφορά τους. Όσο για εμάς, τους υπόλοιπους «θνητούς», έχουμε στα χέρια μας την πιο πολύτιμη κληρονομιά: Το παράδειγμά τους.
