Της Ιωάννας Λυμιώτη,
Μόλις μπήκε ο Σεπτέμβρης, όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος, οι περισσότεροι από εμάς αρχίσαμε σιγά σιγά να αποχαιρετούμε το καλοκαίρι και να επανερχόμαστε στην καθημερινότητά μας. Αυτή η καθημερινότητα αντιμετωπίζεται από την πλειονότητα των ανθρώπων κάθε ηλικίας ως κάτι το ανεπιθύμητο, ως ένα αναγκαίο κακό. Μεγάλοι και μικροί με βαριά καρδιά προσαρμοζόμαστε και πάλι στη ρουτίνα μας, αναπολώντας τις ανέμελες στιγμές που πέρασαν και αναμένοντας τις επόμενες διακοπές. Το ερώτημα, όμως, που τίθεται είναι το εξής: Εφόσον η «ρουτίνα» είναι εντυπωμένη στο μυαλό μας με αρνητικό πρόσημο, γιατί κανένας δεν επιδιώκει να απαλλαγεί μία και καλή από αυτή; Με άλλα λόγια, αν είχαμε την επιλογή, θα εγκαταλείπαμε όντως τη ρουτίνα ή θα εξακολουθούσαμε να την ακολουθούμε συστηματικά;
Αναμφισβήτητα, υπάρχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της ρουτίνας που την καθιστούν δύσκολη έως και αφόρητη σε ορισμένες περιπτώσεις. Πρώτο και κυριότερο είναι ότι η υιοθέτηση οποιασδήποτε μορφής ρουτίνας συνεπάγεται μικρότερο ή ευρύτερο περιορισμό της ελευθέριας μας. Η αποδοχή ορισμένων συνηθειών που ομοιόμορφα επαναλαμβάνουμε κάθε μέρα πέρα από το ότι περιορίζει σημαντικά τον ελεύθερό μας χρόνο, μας δίνει την αίσθηση της έλλειψης επίλογων. Γνωρίζοντας, δηλαδή, ότι κάθε μέρα θα ακολουθήσουμε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα επειδή «έτσι πρέπει», παύουμε να αντιλαμβανόμαστε τη ρουτίνα αυτή ως προσωπική μας επιλογή που εξυπηρετεί τη διευκόλυνση της ζωής μας και εντούτοις θεωρούμε ότι πρόκειται για μία συνθήκη που μας έχει επιβληθεί. Το γεγονός ότι η καθημερινότητά μας παύει να είναι επιλογή και μετατρέπεται σε μία εξαναγκαστή συνθήκη την οποία απλώς ανεχόμαστε, είναι ακριβώς αυτό που μας εμποδίζει από το να αναγνωρίσουμε τα πραγματικά οφέλη που μας προσφέρει.
Εκτός από τον περιορισμό της ελευθερίας, ένας ακόμη λόγος για τον οποίο η ρουτίνα έχει γίνει συνώνυμο της κούρασης και της «βαρεμάρας» είναι η αίσθηση της μονιμότητας που προκαλεί. Ναι μεν η σταθερότητα που επιφέρει ένα καθορισμένο πρόγραμμα είναι αναγκαία, ωστόσο δε, η δέσμευση που τη συνοδεύει δημιουργεί συχνά ένα αίσθημα αδιεξόδου. Με αλλά λόγια, νιώθουμε ότι η καθημερινή μας ρουτίνα δεν έχει τέλος και ως εκ τούτου θα είμαστε υποχρεωμένοι να την ακολουθούμε επ’ αόριστον. Για όσους αναζητούν την ασφάλεια, η βεβαιότητα αυτή είναι απολύτως θεμιτή, για όσους όμως δεν έχουν καλή σχέση με ό,τι επιβάλλει δέσμευση, η ιδέα μιας διαρκούς ρουτίνας προκαλεί έντονη δυσφορία.
Για τους λόγους αυτούς, η ρουτίνα έχει εξελιχθεί σε μία έννοια αρνητικά φορτισμένη την οποία συχνά συναντάμε σε εκφράσεις που δηλώνουν δυσαρέσκεια, όπως: «Έχω ρουτινιάσει», «με έχει φάει η ρουτίνα». Ταυτόχρονα, το διαδίκτυο πλημμυρίζεται καθημερινά από άρθρα που μας συμβουλεύουν για το πως να «σπάσουμε» τη ρουτίνα, κάνοντας την καθημερινότητά μας ευχάριστη. Το πρόβλημα με τη συγκεκριμένη σημερινή αντίληψη, όμως, είναι ότι μας κάνει να ξεχνάμε ότι αυτή ακριβώς η πολυσυζητημένη ρουτίνα δεν είναι πάρα μία ανθρώπινη κοινωνική κατασκευή που έχουμε δημιουργήσει όχι μόνο για να ανταπεξέλθουμε ατομικά στην καθημερινότητά μας, αλλά και για να αναπτύσσεται ολόκληρη η κοινωνία.
Όσο κουραστική και μονότονη να μας φαίνεται στη θεωρία η ρουτίνα, δεν είναι μυστικό ότι όλοι οι άνθρωποι την έχουν στην πραγματικότητα ανάγκη. Το να έχουμε ένα καθημερινό πρόγραμμα προσαρμοσμένο στις ατομικές μας ανάγκες, μας εξασφαλίζει την σταθερότητα και ισορροπία που χρειαζόμαστε για να είμαστε λειτουργικοί. Αν αναζητήσουμε τι πρακτικά περιλαμβάνει μία συγκεκριμένη ρουτίνα, αντιλαμβανόμαστε ότι στην ουσία πρόκειται για ένα σύνολο προκαθορισμένων επιλογών που διαμορφώνουν την καθημερινότητά μας. Από μικρές αποφάσεις (όπως τι ώρα θα ξυπνήσουμε, αν θα πιούμε τον καφέ μας στο σπίτι ή στο χέρι, αν θα πάρουμε το λεωφορείο για τη δουλειά), μέχρι βαρύνουσας σημασίας επιλογές (όπως πόσες μέρες την εβδομάδα θα εργαστούμε, τι είδους διατροφή θα κάνουμε, πόσες φορές την εβδομάδα θα συναντήσουμε τους φίλους μας), μία προγραμματισμένη ρουτίνα έρχεται να μας απαλλάξει από το άγχος και το βάρος όλων αυτών των επιλογών. Αρκεί να σκεφτούμε πόσο μπορούν να μας αναστατώσουν έκτακτες αποφάσεις, που πιθανόν χρειάζεται να λάβουμε μέσα στη μέρα, για να αντιληφθούμε το στρες και την ανασφάλεια που θα μας προσέθετε η ανάγκη λήψης άμεσων αποφάσεων για κάθε ένα από τα μικρά παραπάνω καθημερινά θέματα.
Παράλληλα, η τήρηση μιας σταθερής ρουτίνας σε προσωπικό επίπεδο μας βοηθάει να διατηρήσουμε έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής. Αποδεδειγμένα μόνο μέσα στο πλαίσιο μίας οργανωμένης καθημερινότητας μπορούμε να υιοθετήσουμε συνήθειες με στόχο την αυτοβελτίωση. Συνήθειες που αφορούν τη σωματική μας ευεξία όπως η ενασχόλησή μας με τον αθλητισμό ή τη γυμναστική με στόχο την ενίσχυση της φυσικής μας κατάστασης καθώς και η αποδοχή μίας υγιεινής διατροφής μπορούν να γίνουν κομμάτι της ζωής μας μόνο αν τις εντάξουμε και αυτές σε ένα καθημερινό σταθερό πρόγραμμα. Αλλά και όσον αφορά δραστηριότητες που στοχεύον στην ενδυνάμωση του πνεύματός μας, όπως είναι η ανάγνωση βιβλίων, η παρακολούθηση ταινιών, η ενασχόλησή μας με τις τέχνες και η εκμάθηση μίας ξένης γλώσσας, είναι προφανές ότι η επίτευξή τους προϋποθέτει ορθό προγραμματισμό και ισορροπημένη καθημερινότητα.
Εξάλλου, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι στον αποτελεσματικό προγραμματισμό και την ύπαρξη μίας σταθερής ρουτίνας έχει στηριχθεί ολόκληρη η ανάπτυξη της σύγχρονης κοινωνίας. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε πως η παγκόσμια οικονομία έχει τις ρίζες της στην αμετάβλητη ανθρώπινη ρουτίνα, η οποία αποτελεί τον μοχλό της παραγωγικότητας και της αποδοτικότητας στον χώρο εργασίας. Μία οργανωμένη καθημερινότητα, λοιπόν, είναι μονόδρομος για να ανταπεξέλθουμε στους γρήγορους και εντόνους ρυθμούς ζωής, για να επεξεργαζόμαστε ταχύτερα και πιο αποτελεσματικά τα ποικίλα και πολύπλευρα ερεθίσματα που δεχόμαστε και να παραμένουμε ψύχραιμοι και αισιόδοξοι. Φυσικά, όσο πιο γρήγοροι είναι οι ρυθμοί ζωής σε μία κοινωνία και πιο αυξημένες οι απαιτήσεις, τόσο μεγαλύτερη ανάγκη υπάρχει από αποδοτικό προγραμματισμό. Από κοινωνιολογική σκοπιά, επομένως, φαίνεται ότι η ρουτίνα είναι μία ανθρώπινη κατασκευή που βοηθά τον καθένα ξεχωριστά να ανταποκριθεί στις καθημερινές απαιτήσεις του αλλά και την κοινωνία ολόκληρη να αναπτύσσεται ραγδαία, εξασφαλίζοντας συγχρόνως τη ψυχική υγεία και ισορροπία των υποκειμένων της.
Εν κατακλείδι, είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη μας ότι η καθημερινή μας ρουτίνα, όσο και αν μας κουράζει κατά καιρούς, υπάρχει για να κάνει τη ζωή μας ευκολότερη και όχι το αντίθετο. Σε κάθε περίπτωση, όμως, είναι αδιαπραγμάτευτο ότι όλοι μας χρειαζόμαστε μικρότερα ή και μεγαλύτερα διαλείμματα από την καθημερινότητα, προκειμένου να αποφύγουμε την κόπωση και να ανακτήσουμε τις δυνάμεις μας, πριν επανέλθουμε στις συνήθειές μας. Αυτές οι στιγμές χαλάρωσης και αυθορμητισμού είναι, άλλωστε, εξίσου σημαντικές με τη σταθερότητα που μας προσφέρει ένα σταθερό πρόγραμμα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Importance of Maintaining Structure and Routine During Stressful Times, verywellmind.com, διαθέσιμο εδώ
- Psychological Benefits of Routines, webmd.com, διαθέσιμο εδώ
