Της Θεοδώρας Κρέπη,
Το 1826 η Στερεά Ελλάδα αποτέλεσε θέατρο σημαντικών συγκρούσεων ανάμεσα σε Έλληνες και Οθωμανούς. Μετά την πτώση του Μεσολογγίου, ενώ ο Ιμπραήμ επέστρεψε στην Πελοπόννησο για να ολοκληρώσει την κατάκτησή της, ο Κιουταχής κατευθύνθηκε προς τα ανατολικά, με στόχο να καταστείλει τις εστίες επανάστασης στη Στερεά Ελλάδα. Το καλοκαίρι του ίδιου έτους έφθασε στην Αττική, εγκατέστησε το στρατόπεδό του στα Πατήσια και τον Αύγουστο έθεσε την Ακρόπολη σε κατάσταση πολιορκίας. Οι Έλληνες κινητοποιήθηκαν σχετικά άμεσα και, μέσα στο επόμενο διάστημα, ένας σημαντικός αριθμός δυνάμεων υπό Έλληνες και φιλέλληνες στρατηγούς έφθασαν στην περιοχή.
Τον Ιανουάριο του 1827, ένα ευάριθμο στράτευμα υπό το φιλέλληνα Gordon αποβιβάστηκε στον Πειραιά και κατέλαβε το λόφο της Μουνιχίας. Οι επιτυχείς αντεπιθέσεις του τουρκικού στρατεύματος υπό τον Κιουταχή ανάγκασαν τους Έλληνες να ζητήσουν εξωτερική βοήθεια, και διόρισαν ως αρχιστράτηγο τον Άγγλο Sir Richard Church και ως αρχηγό του στόλου το Λόρδο Thomas Cochrane. Τον ίδιο περίπου καιρό, μετά από μια νικηφόρa πορεία στη Στερεά Ελλάδα, έφθασε στην Αττική και ο Καραϊσκάκης και εγκαταστάθηκε στο Κερατσίνι.
Κατά το αμέσως επόμενο διάστημα διαδραματίστηκαν στη γύρω περιοχή αρκετές συμπλοκές, με μία από τις πιο σοβαρές, στις 13 Απριλίου, να καταλήγει, μετά από γενικό πρόσταγμα του ναυάρχου Cochrane, στην κατάληψη από τους Έλληνες εννέα εχθρικών οχυρωμάτων. Μία τουρκική φρουρά αποτελούμενη από 300 στρατιώτες, στην πλειονότητά τους αλβανικής προέλευσης, οχυρώθηκαν στη μονή του Αγίου Σπυρίδωνα στον Πειραιά. Το ηθικό των Ελλήνων αναπτερώθηκε μετά από αυτή τη μεγάλη επιτυχία, και ο Cochrane υποστήριξε ότι θα έπρεπε να προχωρήσουν τα σχέδιά τους και να λύσουν την πολιορκία της Ακρόπολης, καθώς η κατάσταση για τους πολιορκημένους ήταν ασφυκτική. Οι Έλληνες όμως, με κύριο εκπρόσωπο τον Καραϊσκάκη, διαφώνησαν, θεωρώντας πως δεν έπρεπε να απομακρυνθούν από την περιοχή αν δεν καταλάμβαναν πρώτα το μοναστήρι.
Την επομένη ξεκίνησε ο βομβαρδισμός του μοναστηριού, τόσο από ξηρά όσο και από θάλασσα, με τα ελληνικά πολεμικά πλοία, όπως οι φρεγάτες “Ελλάς” και “Καρτερία” να παίζουν σημαντικό ρόλο. Την ίδια μέρα οι Έλληνες προσπάθησαν με έφοδο να καταλάβουν τη μονή (η οποία, λόγω των βομβαρδισμών είχε υποστεί καταστροφές), αποκρούστηκαν όμως από τους πολιορκημένους, οι οποίοι μάχονταν γενναία. Το βράδυ κηρύχτηκε ανακωχή και έγινε προσπάθεια διαπραγματεύσεων. Ο Έλληνας στρατιώτης όμως που κατευθύνθηκε προς τη μονή με προτάσεις δολοφονήθηκε από τους Αλβανούς, ενώ οι πολιορκημένοι άνοιξαν πυρά εναντίον ενός σκάφους με λευκή σημαία που στάλθηκε από τον Cochrane. Μετά από το περιστατικό αυτό, ο Άγγλος ναύαρχος αρνήθηκε κάθε διαπραγμάτευση και ζήτησε από τους Έλληνες να εξολοθρεύσουν τους πολιορκημένους το ταχύτερο δυνατόν. Οι Έλληνες δίστασαν, θεωρώντας πως, από τη στιγμή που οι πολιορκημένοι είχαν ελάχιστη τροφή και νερό και η επικοινωνία τους με το τουρκικό στρατόπεδο είχε αποκοπεί, θα παραδίδονταν σύντομα. Ο Cochrane τους επέπληξε για την ανανδρία τους και αποσύρθηκε στο πλοίο του.
Την επομένη οι βομβαρδισμοί από τα ελληνικά πολεμικά πλοία συνεχίστηκαν με αμείωτη ένταση. Η τουρκική φρουρά, μη μπορώντας να αντέξει περισσότερο, ζήτησε και πάλι διαπραγματεύσεις. Ο Church άφησε υπεύθυνο τον Καραϊσκάκη, ζητώντας του να δεχτεί τους όρους των πολιορκημένων, όπως και τελικά έγινε. Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας, οι πολιορκημένοι θα αποχωρούσαν από το μοναστήρι μαζί με τον εξοπλισμό τους, χωρίς να τους πειράξει κανείς. Στις 16 Απριλίου, ο Καραϊσκάκης, αφότου πήρε τις σημαίες των πολιορκημένων, τους παρέταξε μπροστά από τη μονή. Σύμφωνα με μεταγενέστερη έκθεση του Church στην κυβέρνηση, ο Καραϊσκάκης πήρε τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία των υποσπόνδων, τοποθετώντας σειρά ιππέων ανάμεσα σε εκείνους και το ελληνικό στράτευμα και συνοδεύοντάς τους ο ίδιος μαζί με άλλους οπλαρχηγούς.
Μόλις οι παραδομένοι απομακρύνθηκαν ελάχιστα, οι Έλληνες στρατιώτες όρμησαν στη μονή με διάθεση λαφυραγωγίας. Μη βρίσκοντας τίποτα όμως, επέστρεψαν στις βάσεις τους και παρακολούθησαν την πομπή των Τούρκων. Κάποια στιγμή, ένας από τους Έλληνες πλησίασε έναν Τούρκο και προσπάθησε να του πάρει το σπαθί του. Ο Τούρκος επιχείρησε να αμυνθεί, καθώς όμως ο Έλληνας επέμενε, εκείνος τον πυροβόλησε, για να δεχτεί αμέσως κατόπιν τα πυρά του Έλληνα. Η σύρραξη γενικεύτηκε πολύ σύντομα, με τους Τούρκους να προσπαθούν όπως όπως να αμυνθούν και να απομακρυνθούν από την περιοχή για να φτάσουν σε ένα γειτονικό λόφο, ο οποίος βρισκόταν υπό την κυριαρχία των ομοεθνών τους. Εντωμεταξύ, ο Καραϊσκάκης και οι άλλοι οπλαρχηγοί προσπαθούσαν να σταματήσουν τους στρατιώτες τους, χωρίς όμως ιδιαίτερη επιτυχία.
Καθώς οι πολιορκημένοι πλησίαζαν τα τελευταία ελληνικά οχυρώματα πριν φτάσουν στο λόφο όπου θα έβρισκαν τη σωτηρία, οι Έλληνες υπεύθυνοι για αυτά τα οχυρώματα, ο Νικηταράς και ο Κώστας Μπότσαρης, επικεφαλής των Μοραϊτών και των Σουλιωτών αντίστοιχα, προσπάθησαν να επέμβουν και να υπερασπιστούν τους αμυνόμενους Τούρκους. Την ίδια στιγμή, τα τουρκικά κανόνια από το γειτονικό λόφο, βλέποντας όλη αυτή την αναταραχή, εξαπέλυσαν πυρ εναντίον των Ελλήνων, σκοτώνοντας όμως αναπόφευκτα και μερικούς δικούς τους.
Τελικά από τους 270 Τούρκους που έφυγαν από το μοναστήρι, καθώς 30 περίπου χριστιανοί είχαν αυτομολήσει στους Έλληνες το πρώτο βράδυ της πολιορκίας, έχασαν τη ζωή τους γύρω στους 200. Το περιστατικό αυτό προκάλεσε μεγάλη αναταραχή στο ελληνικό στρατόπεδο, και παραλίγο να οδηγήσει στη διάλυσή του. Ο Cochrane αποποιήθηκε κάθε ευθύνη, ενώ ο Church και ο Gordon παραιτήθηκαν. Στην τουρκική πλευρά, μόλις έμαθε το γεγονός ο Κιουταχής, είπε πως ο Θεός δε θα άφηνε ατιμώρητη μια τέτοια ανόσια πράξη. Η ελληνική κυβέρνηση διεξήγαγε έρευνες για το περιστατικό, και συνελήφθη ένας εκ των οπλαρχηγών, ο Ιωάννης Νοταράς, ο οποίος δεν είχε συμμετάσχει στα τεκταινόμενα, ωστόσο φαίνεται πως οι αγωνιστές του έπαιξαν ενεργό ρόλο. Τελικά, σύντομα η σφαγή πέρασε στη λήθη και οι Έλληνες συνέχισαν τα σχέδιά τους για την απελευθέρωση της Ακρόπολης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Δ. Σουρμελής (1853), Ιστορία των Αθηνών κατά τον υπέρ ελευθερίας αγώνα αρχόμενη από της Επαναστάσεως μέχρι της αποκαταστάσεως των πραγμάτων. (2η έκδοση) Αθήνα: Τύποις Νικ. Αγγελίδου
- G. Finlay (1877), A History of Greece, from its conquest by the Romans to the present time, B.C. 146 to A.d. 1864, v. VI, The Greek Revolution, Part I. Oxford:Clarendon Press
- Γ. Κρέμος (1890), Νεώτατη Γενική Ιστορία ως τέταρτος τόμος συμπληρωματικός της Γενικής Ιστορίας του Α. Πολυζωϊδου. Αθήνα:Σ. Κ. Βλαστός
- Κ. Μέντελσον-Μπάρτολντι (2011) Επίτομη Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, (Απόδοση: Ε. Γαρίδη) Αθήνα: Eκδ. Τεγόπουλος για την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία.
- Γ. Πάλλης (2013), “Η Μονή του Αγίου Σπυρίδωνος στον Πειραιά”, στο Εκκλησίες στην Ελλάδα μετά την Άλωση, τόμος 7, Eκδ. Μυγδόνια. Διαθέσιμο εδώ
