Του Παναγιώτη Χριστοδούλου,

Με το επίκεντρο της πανδημίας του κορωνοϊού να μετατίθεται πλέον στην Ευρώπη, φαίνεται πως η πορεία του ιού ακολουθεί τον τελευταίο καιρό μια ύφεση στις βαριά πληγείσες Η.Π.Α. Με την ανανεωμένη δυναμική και επιθετική στρατηγική της κυβέρνησης Biden και την ταχύτατη πρόοδο του εμβολιασμού, που το 1/3 περίπου των Αμερικανών έχει ήδη λάβει μία τουλάχιστον δόση εμβολίου, η χώρα δείχνει να βγαίνει από τον υγειονομικό κυκεώνα, που στέρησε τη ζωή σε 550.000 ανθρώπους.

Ωστόσο, δύσκολα θα μπορούσε να πανηγυρίσει κανείς για την εξέλιξη αυτή ενόψει των γεγονότων των τελευταίων εβδομάδων, τα οποία και (επαν)έφεραν στο φως μία άλλη παθογένεια, που μαστίζει τη συγκεκριμένη ήπειρο: την επιδημία της βίας των όπλων (gun violence). Η επίθεση σε spa στην Atlanta, που οδήγησε στον θάνατο 8 ατόμων, ακολουθήθηκε από παρόμοια επίθεση σε σουπερμάρκετ του Colorado με τραγικό απολογισμό 10 θανάτων. Τα γεγονότα αυτά δεν αποτελούν παρά την κορυφή του παγόβουνου: το 2021 έχουν λάβει χώρα ήδη πάνω από 107 περιστατικά ενόπλων επιθέσεων, που είχαν ως συνέπεια την απώλεια 122 ζωών.

Με τα τραγικά αυτά δεδομένα να κυριαρχούν στην επικαιρότητα και να τροφοδοτούν δικαιολογημένες φωνές για νομοθετική αντιμετώπιση του σοβαρού αυτού προβλήματος, ο Biden ήδη δεσμεύτηκε να επιφέρει αλλαγές και να περιορίσει την κυκλοφορία τέτοιων φονικών εργαλείων. Από την άλλη, ενώσεις, όπως ο Εθνικός Σύνδεσμος Οπλοκατοχής (NRA), και άλλοι υπέρμαχοι των όπλων ήδη εκφράζουν τις αντιδράσεις τους σε τέτοιες πρωτοβουλίες, προβάλλοντας το (γνωστό) επιχείρημα, ότι «οι άνθρωποι είναι που σκοτώνουν και όχι τα όπλα».

Μολονότι έχει βαθιές ιστορικές καταβολές, η στενή σχέση πολλών Αμερικανών με τα όπλα και η προσήλωσή τους στο δικαίωμα της οπλοκατοχής ήρθε στο προσκήνιο την περασμένη δεκαετία χάρη σε δύο πολύκροτες δικαστικές αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου της χώρας. Μετά από μία σιγή 70 χρόνων, το Supreme Court ασχολήθηκε το 2008 με το δικαίωμα που κατοχυρώνεται στη 2^η τροπολογία του Αμερικανικού Συντάγματος, εκδίδοντας την απόφαση District of Columbia v. Heller. Γενεσιουργός αιτία της απόφασης αυτής αποτέλεσε ένας νόμος της πρωτεύουσας των Η.Π.Α., Washington – η οποία και δεν ανήκει νομικά σε καμία Πολιτεία – σύμφωνα με τον οποίο απαγορεύονται κάθε είδους περίστροφα εντός της πόλης. Ο αυστηρός αυτός κανονισμός περιόριζε ακόμη και την κατοχή άλλων νόμιμων όπλων, υπάγοντάς την στο καθεστώς προηγούμενης άδειας και υποχρέωνε τους κατόχους των όπλων να τα διατηρούν λυμένα και ασφαλισμένα. Οι ρυθμίσεις αυτές αμφισβητήθηκαν δικαστικά από τον Dick Heller, πρώην ειδικό φρουρό, ο οποίος και ξεκίνησε δικαστικό αγώνα, που κορυφώθηκε με την ομώνυμη απόφαση.

Οι δικαστές του Supreme Court με τη σειρά τους διχάστηκαν και χωρίστηκαν σε 2 στρατόπεδα, με τους 5 συντηρητικότερους να συνθέτουν την οριακή πλειοψηφία. Οδηγώντας σε μία έκβαση, που θεωρήθηκε ως νίκη για τους υπέρμαχους των όπλων, το Δικαστήριο δέχθηκε πως το Αμερικανικό Σύνταγμα, πράγματι, κατοχυρώνει ένα ατομικό δικαίωμα για την κατοχή όπλων, λαμβάνοντας, μάλιστα, υπόψη μία εκτενή νομικοϊστορική ανάλυση. Το δικαίωμα αυτό παρέχεται, κατά το σκεπτικό της απόφασης, σε κάθε πολίτη, και μάλιστα ανεξάρτητα από την ιδιότητά του ως μέλους κάποιου (ένοπλου) σώματος, αλλά αντίθετα αποσκοπεί στην υλοποίηση «παραδοσιακών και νόμιμων στόχων [του δικαιώματος], όπως είναι η άμυνα του κατόχου εντός της οικείας του». Περαιτέρω, το Δικαστήριο αναγνώρισε τον σχετικό χαρακτήρα του δικαιώματος, παρέχοντας στις Πολιτείες τη δυνατότητα, να επιβάλλουν περιορισμούς προς το δημόσιο συμφέρον, π.χ. απαγορεύοντας την κατοχή όπλων από κατάδικους ή θέτοντας συγκεκριμένες προϋποθέσεις στην αγοροπωλησία όπλων.

Συνακόλουθα, βάσει των παραδοχών αυτών, με την απόφαση κρίθηκε ως παράνομη και αντισυνταγματική η καθολική απαγόρευση περίστροφων στην αμερικανική πρωτεύουσα, χωρίς αυτό να σημαίνει, βέβαια, ότι δεν μπορεί να προβλέπεται ένα σύστημα ελέγχου για την κατοχή όπλων μέσω αδειοδότησης από την Αρχή. Έχοντας λάβει πια ξεκάθαρη θέση υπέρ του υπερνομοθετικού επιπέδου δικαιώματος οπλοκατοχής, το Δικαστήριο έδωσε το σήμα, ότι οι νόμοι της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης οφείλουν να κινούνται γύρω από τη συνταγματική ελευθερία αυτή. Ωστόσο, έμεινε αναπάντητο το ερώτημα του εάν οι παραπάνω παραδοχές μπορούν να εφαρμοστούν και σε τοπικό επίπεδο στο πλαίσιο Πολιτειακών ή και Κοινοτικών ρυθμίσεων.

Την απάντηση στο νομικό αυτό ζήτημα έδωσε, μόλις δύο χρόνια μετά, η απόφαση McDonald v. City of Chicago (2010), η οποία εν πολλοίς μπορεί να θεωρηθεί ως συνεχιστής των δογμάτων της Heller. Όπως προκύπτει από το όνομά της, η δεύτερη αυτή απόφαση ανέκυψε, όταν ο Otis McDonald, φοβούμενος ενδεχόμενη απόπειρα διάρρηξης στο σπίτι του, επεδίωξε να αγοράσει ένα περίστροφο πιστόλι, πράγμα που απαγορευόταν στην πόλη του Σικάγο ήδη από το 1982. Με λογική αντίστοιχη του Heller, ο ίδιος επεδίωξε τη δικαστική ανατροπή του τοπικού αυτού κανονισμού.

Με τον ίδιο οριακό δικαστικό σχηματισμό, η πλειοψηφία της απόφασης αυτής επανέλαβε τις βασικές παραδοχές της προηγούμενης και έκρινε περαιτέρω ότι το Σύνταγμα προστατεύει το δικαίωμα κατοχής των όπλων σε κάθε πτυχή της νομοθεσίας, ακόμη και αυτή που εκδίδεται από Πολιτείες και Δήμους. Εν προκειμένω, θεωρήθηκε αντισυνταγματικός λόγω της ευρύτητάς του ο περιορισμός που είχε επιβληθεί στο Σικάγο. Αξίζει να σημειωθεί, όμως, ότι η μετριοπάθεια του δικαιοδοτικού αυτού οργάνου δεν προχώρησε σε διασταλτική ερμηνεία του δικαιώματος, πράγμα που θα είχε ως συνέπεια να οδηγούνται στην ανατροπή και ενδεχομένως λιγότερο αυστηροί νόμοι που προβλέπονται σε άλλα μέρη της χώρας.

Εκτός από την περιβολή του δικαιώματος οπλοκατοχής με ρητή δικαστική κατοχύρωση, το Δικαστήριο παρέλειψε να προσδιορίσει το μέτρο, σύμφωνα με το οποίο μπορούν να γίνουν ανεκτοί περιορισμοί σε αυτό. Με άλλα λόγια, δεδομένου του μη απόλυτου χαρακτήρα του δικαιώματος, τίθεται ακόμη ανοιχτό το ζήτημα, σε ποιο βαθμό μπορεί να οριοθετηθεί από το κράτος (και τις Πολιτείες) κατά την άσκηση του νομοθετικού τους έργου. Ποιες κατηγορίες όπλων προστατεύονται, λοιπόν, από το Αμερικανικό Σύνταγμα; Και η προστασία αυτή αφορά μόνο ιδιωτικούς χώρους, όπως είναι το σπίτι του ατόμου, ή εκτείνεται αυτή και στον δημόσιο χώρο; Τα παραπάνω στοιχεία – σε συνδυασμό με πολιτικούς και ιδεολογικούς παράγοντες  – θα αποτελέσουν μέρος μια δύσκολης, όπως διαφαίνεται, εξίσωσης, την οποία η νέα κυβέρνηση θα κληθεί να λύσει.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• The Second Amendment: An Overview of District of Columbia v. Heller and McDonald v. City of Chicago, EveryCRSReport, διαθέσιμο εδώ