Της Κωνσταντίνας Οικονόμου,
Ένα ιαπωνικό δικαστήριο αποφάνθηκε τη Δευτέρα στις 15 Μαρτίου ότι η αποτυχία της κυβέρνησης να αναγνωρίσει γάμους μεταξύ του ιδίου φύλου αποτελεί αντισυνταγματική κίνηση. Αυτή η απόφαση-ορόσημο θα αποτελέσει ενδεχομένως σημαντικό βήμα προς τη νομιμοποίησή τους στην Ιαπωνία.
Η απόφαση, η οποία εκδόθηκε από ένα περιφερειακό δικαστήριο της πόλης Sapporo, που βρίσκεται στη βόρεια Ιαπωνία, είναι αποτέλεσμα μίας πολιτικής αγωγής εναντίον του ιαπωνικού κράτους εκ μέρους τριών ομόφυλων ζευγαριών. Σε έλλειψη της αναγνώρισης των ενώσεών τους, οι ενάγοντες ισχυρίζονται ότι στερήθηκαν αδίκως προνόμια και υπηρεσίες που απολαμβάνουν άλλα ετερόφυλα παντρεμένα ζευγάρια και αναζήτησαν αποζημίωση ύψους $9.000 κατ’ άτομο.
Η υπόθεση εκκίνησε το 2019, με κύριο επιχείρημα ότι η απόρριψη των ομόφυλων ενώσεων παραβιάζει τη συνταγματική εγγύηση της ισότητας υπό τον νόμο και την απαγόρευση των διακρίσεων ανεξαρτήτως του φύλου και του σεξουαλικού προσανατολισμού. Το δικαστήριο ευθύς συμφώνησε, αιτιολογώντας την απόφασή του με το γεγονός ότι οι νόμοι ή οι διατάξεις που στερούν από τα ομόφυλα ζευγάρια τις νόμιμες ωφέλειες του γάμου συνιστούν «ρατσιστική αντιμετώπιση χωρίς λογική βάση».
Είναι η πρώτη φορά που ένα δικαστήριο κρίνει αντισυνταγματική τη μη-αναγνώριση των ομόφυλων γάμων στην Ιαπωνία, τη μόνη χώρα που ανήκει στο Group of Seven (G7), η οποία δεν έχει αναγνωρίσει τις πολιτικές ενώσεις αλλά ούτε και το γάμο ομόφυλων ατόμων. Να σημειωθεί ότι η Ιαπωνία σε ορισμένα μόνο τμήματα της επικράτειας επιτρέπει την έκδοση ενός «πιστοποιητικού συντροφικότητας» που εξασφαλίζει περιορισμένα δικαιώματα εξίσου σε ομόφυλα και ετερόφυλα ζευγάρια.
Ωστόσο, παρά τη θριαμβευτική κρίση του δικαστηρίου, αυτό αρνήθηκε να αποδώσει την αποζημίωση που απαίτησαν οι ενάγοντες, προβάλλοντας ένα μάλλον περίπλοκο επιχείρημα που ενέχει διπλωματικές περιστροφές: το ιαπωνικό κράτος δε θα μπορούσε να θεωρηθεί υπεύθυνο για τη ζημία των ζευγαριών, καθώς το ζήτημα των γάμων των ομοφυλόφιλων ζευγαριών μόλις πρόσφατα έκανε την εμφάνισή του στον ιαπωνικό δημόσιο διάλογο.
Στην πραγματικότητα βέβαια, η δικαστική αυτή απόφαση, παρά το γεγονός ότι αποτελεί εξαιρετικής σημασίας επίτευγμα, καθώς τα ιαπωνικά δικαστήρια κατά παράδοση δεν παρουσιάζουν μεγάλες αποκλίσεις από τις ιδεολογικές γραμμές του νομοθέτη, πρέπει περισσότερο να λειτουργήσει σαν υπενθύμιση για την άνιση μεταχείριση των ομόφυλων ζευγαριών. Η απόφαση άλλωστε δεν πρόκειται να αλλάξει τον νόμο. Οι ομόφυλοι γάμοι θα απολαμβάνουν αναγνώριση, μόνο εφόσον η ιαπωνική Βουλή εισάγει αντίστοιχη νομοθεσία, την οποία επανειλημμένα έχει απορρίψει.
Το αντεπιχείρημα των ιαπωνικών αρχών εδράζεται εδώ και πολλά χρόνια στο ότι η συνταγματική ρύθμιση απαιτεί ρητά τη συγκατάθεση και των δύο φύλων για να τη σύσταση γάμου. Η ρύθμιση με τη σειρά της δημιουργήθηκε για να εξαλειφθεί το απαρχαιωμένο και καταπιεστικό έθιμο των «προκανονισμένων» γάμων. Εξάλλου, οι ενώσεις μεταξύ ομόφυλων ατόμων δεν απαγορεύονται με τρόπο ρητό, τα έγγραφα ωστόσο που παράγονται για την πιστοποίησή τους τυγχάνουν μικρής ή μηδαμινής νομικής και πρακτικής αναγνώρισης.
Η νομική ομάδα των εναγόντων έχει ήδη ασκήσει ένσταση στην απόφαση του δικαστηρίου, με σκοπό την απόδοση και της αρχικής αποζημίωσης. Οι υποστηρικτές της καμπάνιας που έχει δημιουργηθεί ήδη από την κατάθεση της υπόθεσης τον Φεβρουάριο του 2019, υποστηρίζουν ότι θα προωθήσουν το ζήτημα ακόμη και στο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας, καθώς το ζήτημα έχει λάβει μεγάλες κοινωνικές διαστάσεις. Με αφορμή τη ριζοσπαστική αυτή απόφαση, δεκάδες παρόμοιες υποθέσεις έχουν φτάσει στα χέρια των δικαστηρίων της επικράτειας, σκοπεύοντας να αξιοποιήσουν την απόφαση του δικαστηρίου του Sapporo ως τεκμήριο των επιχειρημάτων τους. Αναμένουμε, λοιπόν, τις εξελίξεις και ελπίζουμε σε έναν κόσμο ίσο, δίχως αναχρονιστικές πεποιθήσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Landmark Ruling Cracks Door Open for Same-Sex Marriage in Japan, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
-
Japan court rules not allowing same-sex marriage ‘unconstitutional’ in landmark verdict, NBC News, διαθέσιμο εδώ
-
A Court Ruled Japan’s Same-Sex Marriage Ban ‘Unconstitutional.’ Here’s What’s Next for LGBTQ Rights, Time, διαθέσιμο εδώ
