Του Γεώργιου Μπρέτα,
Ο Μέγας Αλέξανδρος είναι πασίγνωστος ως μία από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές ιδιοφυΐες που γνώρισε ο κόσμος. Δοξάστηκε όσο λίγοι άνθρωποι ανά τους αιώνες, αποτέλεσε πρότυπο για όλους τους Ρωμαίους στρατηγούς ενώ το όνομα του συνδέθηκε με βασιλιάδες (ο Αλέξανδρος Α΄ της Ρωσίας επί παραδείγματι πήρε το όνομα του από το μεγάλο στρατηλάτη) παρά το νεαρό της ηλικίας του είχε κατακτήσει τη Μικρά Ασία, ήταν βασιλιάς των Ελλήνων και Φαραώ της Αιγύπτου. Η μάχη στα Γαυγάμηλα ήταν η κίνηση ματ εναντίον της νέμεσης του βασιλιά Δαρείου του Γ΄. Παρακάτω θα αναλύσουμε το πως αυτός ο νεαρός βασιλιάς κατάφερε να ταπεινώσει τη μεγάλη περσική πολεμική μηχανή.
Το μήνα Οκτώβριο του 331 π.Χ. ο Αλέξανδρος βρίσκεται στη Τύρο για ανεφοδιασμό και λαμβάνει αναφορές πως ο περσικός στρατός βρίσκεται στη πεδιάδα των Γαυγαμήλων με επικεφαλής το Δαρείο. Στο άκουσμα της είδησης, ο Μακεδόνας βασιλιάς συγκεντρώνει τους βετεράνους του και βαδίζει με πολεμικούς παιάνες για να συναντήσει τον αντίπαλό του έχοντας απώτερο σκοπό να διαλύσει τον αντίπαλο και να γίνει κύριος της υπόλοιπης αχανούς περσικής αυτοκρατορίας. Ο μακεδονικός στρατός είναι μια υπερδύναμη της εποχής που μέχρι στιγμής είναι αήττητος, χάρη στις μεταρρυθμίσεις του Φίλλιπου Β΄, πατέρα του Αλέξανδρου.
Έτσι, θα προβούμε ευθύς αμέσως σε μια παρουσίαση του ελληνικού στρατού, αλλά και στα νούμερα του. Ο Φίλλιπος εισήγαγε τη καινοτομία της σάρισας αυτό το κοντάρι των 5 μέτρων περίπου που δημιουργούσε ένα αδιαπέραστο τείχος από δόρατα κατακρεουργώντας οτιδήποτε βρισκόταν στο πέρασμά του, φυσικά αυτή η διάταξη είχε αδυναμίες, όπως για παράδειγμα ότι ήταν σημαντικά πιο αργοκίνητη, γεγονός που τη καθιστούσε εξαιρετικά ευάλωτη στις άκρες με κίνδυνο υπερφαλάγγισης. Επίσης, η μακεδονική δύναμη είχε στη διάθεση της ιππικό από τη Μακεδονία, τη Θεσσαλία όπως και εφεδρικές δυνάμεις από οπλίτες από την υπόλοιπη Ελλάδα, όπως και ακροβολιστές από τη Θράκη και την Ιλλυρία, δύναμη που έφτανε περί τους 40.000 πεζούς και 7.000 ιππείς.
Από την άλλη μεριά, ο στρατός του Δαρείου αποτελούνταν από 250.000 άνδρες εκ των οποίων 30.000 ήταν Έλληνες μισθοφόροι, οι αθάνατοι που ήταν η προσωπική φρουρά του Δαρείου 10.000 άνδρες και οι υπόλοιποι στρατεύματα από κάθε γωνία της αυτοκρατορίας. Επίσης, ο στρατός τους ήταν εξοπλισμένος με 15 ελέφαντες και 200 δρεπανηφόρα άρματα που θα διέλυαν το πεζικό του Αλέξανδρου. Το έδαφος που έχει μεγάλο ρόλο εκείνη την εποχή, είναι ευνοϊκό για τους ιππείς που φτάνουν τους 12.000 και τα άρματα του πέρση βασιλιά.
Ο 25 χρόνος Αλέξανδρος γνωρίζει πως ο εχθρός του υπερέχει αριθμητικά, αλλά όχι ποιοτικά, αφού ο στρατός του, όπως έχουμε πει αποτελείται από βετεράνους. Μόλις ο ελληνικός στρατός καταφθάνει και αντικρίζει το μέγεθος του αντιπάλου, γίνεται συμβούλιο πολέμου μεταξύ του Αλέξανδρου και του επιτελείου του. Αρκετοί στρατηγοί που προτείνουν μια τολμηρή και απρόσμενη νυχτερινή επίθεση, αλλά ο Αλέξανδρος την απορρίπτει, εξάλλου οι πέρσες υπό το φόβο μιας νυχτερινής επιθέσεως δίνουν διαταγή όλοι οι άνδρες να παραμείνουν ξύπνιοι και σε επιφυλακή. Ο Αλέξανδρος υστέρα από σκέψη,, καταλήγει σε μια παράτολμη τακτική που μπορεί ίσως να του κοστίσει, για να μπορέσει να εξουδετερώσει την πρώτη γραμμή του περσικού στρατού, δίχως όμως να κινδυνεύσει ο δικός του από μια ενδεχόμενη περικύκλωση, αποφασίζει να δημιουργήσει ένα δεύτερο τμήμα στρατευμάτων πίσω από τους σαρισοφόρους. Η εντολή ήταν η δημιουργία ενός τετραγώνου σε περίπτωση που ο αντίπαλος επιχειρούσε να τους περικυκλώσει.
Ο στρατός των Περσών διέθετε κατά βάση ιππείς, με τα ακριανά τμήματα (αριστερά και δεξιά) να διαθέτουν δραπανηφόρα άρματα. Στο κέντρο είχαν τοποθετηθεί οι δυνάμεις του πεζικού μαζί με τους ελέφαντες. Για να φροντίσει την ασφάλειά του, ο Δαρείος προτίμησε να σταθεί πίσω από το κέντρο συνοδευόμενος από τη φρουρά του (όπως στη μάχη της Ισσού) και για επιπλέον προστασία διέθετε ένα σώμα Βαβυλωνίων από πίσω του.
Από την πλευρά του, ο Αλέξανδρος έβαλε στη φάλαγγά του τους σαρισοφόρους στο κέντρο, ενώ το κομμάτι με τους εταίρους ιππείς που βρισκόταν υπό τις διαταγές του είχε τοποθετηθεί δεξιά. Μεταξύ ιππικού και φάλαγγας παρέταξε κινούμενους υπασπιστές. Με τη σειρά του, ο Παρμενίωνας επέβλεπε το θεσσαλικό και το υπόλοιπο ελληνικό ιππικό της αριστερής πτέρυγας.
Όλα ήταν έτοιμα για τη μάχη. Το μεσημέρι της επομένης, ο ελληνικός στρατός ξεκινά την επίθεση όχι κάθετα στον εχθρό, αλλά λοξά προς τα δεξιά, με προφανή σκοπό τον εξοβελισμό του δυνατού δεξιού τμήματος έξω από το μέτωπο, μακριά από την αριστερή μεριά των Περσών, έτσι θα έπληττε το σθένος του αντιπάλου. Ο Δαρείος αμέσως έστειλε το ιππικό του να ακολουθήσει τους Έλληνες, μια σκληρή ανελέητη μάχη δίνεται, ενώ ο Παρμενίωνας στα αριστερά του προσπαθεί να συγκρατήσει τις απώλειες που δέχεται, εξαιτίας της σφοδρής περσικής επίθεσης. Την ίδια στιγμή, τα δρεπανοφόρα άρματα έκαναν μια επίθεση που αποδείχθηκε ανούσια, αφού οι ελαφρά ακροβολιστές από τη Θράκη, εξολόθρευσαν τους ηνίοχους ρίχνοντας τους λόγχες, μετά άνοιξε η παράταξη της φάλαγγας, ώστε να μπορέσουν τα μαχητικά άρματα ανενόχλητα να περάσουν και μετά στο βάθος εξοντώθηκαν.
Ο μέγας βασιλέας είδε ένα κενό που είχε δημιουργηθεί στο κέντρο της παράταξης και έστειλε την ελίτ φρουρά, τους αθάνατους στο κέντρο. Αυτή του όμως, η κίνηση ήταν αυτό που ήθελε ο Αλέξανδρος, αφού δημιουργήθηκε κενό στη παράταξη των Περσών ο ίδιος εφόρμησε στον ανοικτό χώρο προς το Δαρείο, που πανικοβλήθηκε και διέφυγε του πεδίου της μάχης, με αποτέλεσμα την υποχώρηση του στρατού. Στο αριστερό άκρο, ο Παρμενίωνας αντιμετώπιζε μια δύσκολη κατάσταση, αφού η πλευρά του βρισκόταν στα όρια της κατάρρευσης. Ο Αλέξανδρος στο άκουσμα της είδησης αναδιοργανώνεται και σπεύδει στη διάσωση της αριστερής του πλευράς. Η μάχη έληξε με μια θριαμβευτική νίκη του ελληνικού στρατού, χάρη στην οξυδέρκεια του Αλέξανδρου.
Μετά τη μάχη των Γαυγαμήλων, ο ελληνικός στρατός θα εισέλθει νικητής στα βάθη της αυτοκρατορίας του Δαρείου και ο Αλέξανδρος θα πάρει τη θέση του Μέγα βασιλέως.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ηρακλής Ζαφείρης, Στρατιωτική Ιστορία της Ελλάδας, (από την αρχαιότητα μέχρι τον Πόλεμο 1940-41), Εκδόσεις Τυπογραφείο Ελληνικού Στρατού, 1992, σελ. 37-41
- Από την ιστοσελίδα Θέματα Στρατιωτικής Ιστορίας, στο «Μάχη των Γαυγαμήλων», Διαθέσιμο εδώ
